Δεν υπήρξε CEO, ούτε ίδρυσε κολοσσούς. Κι όμως, το όνομά του θα μείνει χαραγμένο στην ιστορία του επιχειρείν και του μάνατζμεντ.
Ο Ντάγκλας ΜακΓκρέγκορ, που γεννήθηκε σαν σήμερα,16 Σεπτεμβρίου 1906, στο Ντιτρόιτ, είναι εκείνος που διατυπώνει τις θεωρίες Χ και Υ, βάζοντας τα θεμέλια μιας νέας εποχής στη διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού.
Μιας εποχής όπου οι εργαζόμενοι δεν είναι πια «γρανάζια», αλλά άνθρωποι με κίνητρα, ανάγκες και φιλοδοξίες.
Από τα άσυλα αστέγων στο Χάρβαρντ
Ο ΜακΓκρέγκορ μεγαλώνει σε μια οικογένεια με έντονη κοινωνική δράση. Ο πατέρας και ο θείος του έχουν ιδρύσει το McGregor Institute, ένα καταφύγιο για αστέγους στο Ντιτρόιτ.
Ο νεαρός Ντάγκλας βοηθάει εκεί, μοιράζοντας φαγητό, μιλώντας με ανθρώπους στο περιθώριο. Εκεί γεννιέται η πρώτη του επαφή με τον κόσμο της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Παράλληλα παίζει πιάνο, τραγουδά, δουλεύει στο βενζινάδικο. Η ζωή του δεν είναι γραμμική – διακόπτει τις σπουδές του για να εργαστεί, αλλά επιστρέφει και καταφέρνει να φτάσει στο Χάρβαρντ, όπου κάνει το διδακτορικό του στην ψυχολογία το 1935.
Ένας ακόμα σταθμός που θα καθορίσει τη σκέψη του είναι η στενή σχέση του με τον Abraham Maslow, τον πατέρα της περίφημης «Πυραμίδας των Αναγκών».
Η μεγάλη τομή στη διοίκηση
Μετά από σύντομη διδασκαλία στο Χάρβαρντ, ο ΜακΓκρέγκορ περνά στο MIT και γίνεται ένας από τους πρώτους καθηγητές της Sloan School of Management.
Αργότερα αναλαμβάνει πρόεδρος του Antioch College, όπου εφαρμόζει στην πράξη τις ιδέες του: δίνει φωνή στους φοιτητές, ενθαρρύνει τη συμμετοχή, αντιμετωπίζει την εκπαίδευση ως χώρο αμοιβαίου σεβασμού.
Όμως το 1960 είναι η χρονιά-ορόσημο. Κυκλοφορεί το βιβλίο του «The Human Side of Enterprise», που θα ταράξει τα νερά της διοίκησης επιχειρήσεων. Σε μια εποχή που η εργασία αντιμετωπίζεται μηχανιστικά, εκείνος τολμά να μιλήσει για «ανθρώπινη πλευρά».
Θεωρία X και Θεωρία Y
Ο ΜακΓκρέγκορ διατυπώνει δύο αντικρουόμενα μοντέλα:
Θεωρία Χ: Οι άνθρωποι μισούν τη δουλειά, αποφεύγουν την ευθύνη και χρειάζονται έλεγχο, τιμωρία και επιβράβευση για να αποδώσουν.
Θεωρία Υ: Οι άνθρωποι αντλούν ικανοποίηση από την εργασία, μπορούν να αυτοπειθαρχηθούν και αναζητούν δημιουργικότητα και ευθύνη όταν οι συνθήκες τους το επιτρέπουν.
Δεν λέει ότι η μία είναι «καλή» και η άλλη «κακή». Λέει πως οι παραδοχές του κάθε μάνατζερ για την ανθρώπινη φύση καθορίζουν το στυλ διοίκησης. Αν θεωρείς τους εργαζόμενους τεμπέληδες, θα διοικείς αυταρχικά. Αν τους βλέπεις δημιουργικούς, θα ανοίξεις χώρο για συμμετοχή και καινοτομία.
Το έργο του παρερμηνεύεται συχνά: πολλοί τον θεωρούν αυτόματα υπέρμαχο της Θεωρίας Υ. Στην πραγματικότητα, εκείνος καλεί τους μάνατζερ να σκεφτούν, να ερευνήσουν, να βρουν ισορροπία. Όπως γράφει ο Έντγκαρ Σάιν, στενός συνεργάτης του, «ο ΜακΓκρέγκορ ήταν συχνά απογοητευμένος από το πόσο δογματικά υιοθετήθηκε η Θεωρία Υ, την ώρα που εκείνος μιλούσε για κάτι πιο ρευστό και επιστημονικό».
Η κληρονομιά που έμεινε ζωντανή
Ο ΜακΓκρέγκορ πεθαίνει πρόωρα το 1964, στα 58 του, από καρδιακή προσβολή. Όμως η κληρονομιά του μένει ζωντανή.
Η Procter & Gamble εφαρμόζει τις θεωρίες του στα εργοστάσιά της στη Τζόρτζια. Η Academy of Management κατατάσσει το «Human Side of Enterprise» ως το 4ο πιο επιδραστικό βιβλίο μάνατζμεντ του 20ού αιώνα.
Ακόμη και σήμερα, σε σχολές διοίκησης επιχειρήσεων ανά τον κόσμο, οι φοιτητές μαθαίνουν ότι το πώς βλέπεις τον άνθρωπο καθορίζει το πώς τον διοικείς. Ο ηγέτης Warren Bennis το διατυπώνει εύγλωττα: «Όπως κάθε οικονομολόγος, θέλει δεν θέλει, χρωστάει στον Keynes, έτσι κι εμείς όλοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, είμαστε μαθητές του McGregor».
Ένας άνθρωπος μπροστά από την εποχή του
Η ιστορία του ΜακΓκρέγκορ δείχνει πώς η ψυχολογία, η κοινωνική δράση και η εμπειρία ζωής μπορούν να αλλάξουν ριζικά τον κόσμο των επιχειρήσεων.
Σαν σήμερα, στις 16 Σεπτεμβρίου, θυμόμαστε τον άνθρωπο που μας δίδαξε ότι η διοίκηση δεν είναι μόνο στρατηγική και αριθμοί. Είναι, πάνω απ’ όλα, σχέση ανθρώπου με άνθρωπο.
