Η άσφαλτος δεν υπάρχει ακόμη. Στους δρόμους κυριαρχούν άλογα, άμαξες και πεζοί.
Η μυρωδιά της κοπριάς είναι παντού και ο θόρυβος από τα πέταλα σπάει τη σιωπή της πόλης.
.Που και που, περνάει μια «άμαξα χωρίς άλογα» και όλοι σταματούν. Κάποιοι γελούν. Άλλοι τη δείχνουν με το δάχτυλο, σαν κάτι παράξενο, σχεδόν περιττό.
Όλοι κοιτούν με δυσπιστία. Όλοι, εκτός από τον Χένρι Φορντ.
Ο άνθρωπος με την εμμονή
Όταν εκείνος σηκώνει το βλέμμα του, βλέπει μόνο δυνατότητες. Μόνο την ευκαιρία. Δεν έχει τίτλους σπουδών, ούτε πλούσιες γνωριμίες. Έχει όμως την ιδέα. Και ένα εμμονικό πείσμα να την υλοποιήσει.
Στο εργαστήρι του, ανάμεσα στη μυρωδιά του λαδιού και του καμένου σιδήρου, πειραματίζεται ατελείωτα. Ιδρώνει, πεισμώνει, ξενυχτά. Οι γύρω του τον αποκαλούν τρελό, ανυπόφορο. Κι εκείνος συνεχίζει.
Βλέπει στο αυτοκίνητο κάτι που οι άλλοι δεν μπορούν ακόμη να φανταστούν: την ταχύτητα που σπάει το φράγμα της κοινωνικής τάξης. Ένα μέσο που δίνει κίνηση σε όλους, όχι μόνο στους λίγους.
12 Αυγούστου 1908: Το πρώτο Model T
Στο εργοστάσιο του Ντιτρόιτ, σαν σήμερα, κυλάει έξω από τη γραμμή παραγωγής το πρώτο Model T. Μαύρο, στιβαρό, με το σλόγκαν «Πιο δυνατό από άλογο και πιο εύκολο να το συντηρήσεις».
Κοστίζει 850,50 δολάρια — πολύ λιγότερο από τα πολυτελή Packard και Cadillac, αλλά ακόμα μακριά από το πορτοφόλι του μέσου Αμερικανού.
Ο Φορντ ξέρει ότι η τιμή είναι το κλειδί. Και έχει βρει τον τρόπο.
Η επανάσταση της γραμμής παραγωγής
Η έμπνευση έρχεται από τα σφαγεία του Σικάγο, όπου τα κουφάρια των ζώων κινούνται σε σειρά και κάθε εργάτης εκτελεί μία μόνο κίνηση.
Ο Φορντ αντιστρέφει τη λογική: βάζει το αυτοκίνητο να «ταξιδεύει» μπροστά από τους εργάτες.
Ο καθένας τοποθετεί το ίδιο κομμάτι ξανά και ξανά. Ο χρόνος κατασκευής πέφτει από τις 12 ώρες στα 90 λεπτά – για κάθε όχημα που βγαίνει από το Highland Park.
Το κόστος κάνει βουτιά. Το 1915, το Model T πωλείται κάτω από 300 δολάρια. Για πρώτη φορά, ο αγρότης, ο εργάτης, ο μικροέμπορος μπορούν να αποκτήσουν τιμόνι.
Ο τροχός της κοινωνικής αλλαγής
Το αυτοκίνητο δεν είναι πια πολυτέλεια, αλλά εργαλείο. Στις αρχές της δεκαετίας του ’20, ένα στα δύο αυτοκίνητα στους αμερικανικούς δρόμους είναι Model T.
Οι δρόμοι γεμίζουν βενζινάδικα, μοτέλ, αυτοκινητόδρομους.
Οι αγρότες κουβαλούν εμπορεύματα, κινούν μηχανήματα.
Από το 1911, το Model T παράγεται και εκτός ΗΠΑ — στον Καναδά, στην Αγγλία, κι αργότερα σε Γερμανία, Αργεντινή, Αυστραλία, Ιαπωνία. Το 1925, μόνο οι αμερικανικές γραμμές στέλνουν στο εξωτερικό 303.000 αυτοκίνητα.
Ο Φορντ και η μεσαία τάξη
Το 1914, ο Φορντ διπλασιάζει το ημερομίσθιο των εργατών στα 5 δολάρια, μειώνει την εργάσιμη μέρα στις 8 ώρες και καθιερώνει πενθήμερη εβδομάδα. Δεν το κάνει από φιλανθρωπία.
Θέλει να κρατήσει τους καλύτερους, να αντέχουν τη μονότονη δουλειά, αλλά και να μπορούν να αγοράσουν οι ίδιοι τα αυτοκίνητα που κατασκευάζουν. Έτσι γεννιέται η καταναλωτική μεσαία τάξη.
Όμως, η γενναιοδωρία του έχει όρους: οικογενειακή ζωή, αποχή από το αλκοόλ, οικονομική εγκράτεια. Και μια υποχρέωση να υπακούν στις αξίες του.
Οραματιστής με σκοτεινές ρωγμές
Ο Φορντ είναι αντιφατικός. Θέλει το αυτοκίνητο σύμβολο δημοκρατίας, αλλά διοικεί με σιδερένια πυγμή.
Μισεί τα συνδικάτα, παρακολουθεί τους εργάτες, δημοσιεύει αντισημιτικά κείμενα. Ο Χίτλερ τον θαυμάζει ανοιχτά. Κι εκείνος δεν δείχνει να ενοχλείται.
Στη σκιά του ζει ο γιος του, Έντσελ, που ονειρεύεται μια πιο ανοιχτή, πιο σύγχρονη εταιρεία. Θέλει να εκσυγχρονίσει την παραγωγή, να ακούσει τους ανθρώπους. Ο Χένρι τον χλευάζει, τον μειώνει, τον θεωρεί αδύναμο. Η σχέση τους γίνεται πληγή που δεν κλείνει ποτέ.
Η πτώση
Η εμμονή του Φορντ με το Model T τον τυφλώνει. Η αγορά ζητά πιο σύγχρονα, πιο άνετα αυτοκίνητα. Εκείνος επιμένει στο ίδιο μοντέλο, στο ίδιο μαύροχρώμα. Το 1927, οι πωλήσεις έχουν πέσει τόσο, που αναγκάζεται να σταματήσει την παραγωγή. Στην τελική καταμέτρηση: 15,5 εκατομμύρια Model T.
Το τελευταίο Model T κυλά αργά προς την έξοδο, λουσμένο στο φως που μπαίνει από τα παράθυρα του εργοστασίου. Είναι το τέλος μιας εποχής. Και η αρχή ενός κόσμου που δεν θα επιστρέψει ποτέ στην εποχή του αλόγου.
