Σήμερα, το όνομα Pew είναι ταυτισμένο με σεβαστά ιδρύματα όπως το Pew Charitable Trusts και το Pew Research Center. Η εικόνα είναι αυτή μιας μετριοπαθούς, σοβαρής παρουσίας στον δημόσιο βίο – think tanks, ποιοτικές δημοσκοπήσεις, επιχορηγήσεις σε εκπαιδευτικά και επιστημονικά ιδρύματα.
Όμως πίσω από αυτή τη σημερινή ουδέτερη βιτρίνα, κρύβεται ένα ιστορικό φορτίο εκρηκτικό: μια οικογένεια που έριξε μαύρο χρυσό στη φωτιά της αμερικανικής πολιτικής, σφυρηλατώντας τον ιδεολογικό κορμό της σύγχρονης δεξιάς.
Σαν σήμερα, 25 Ιουλίου 1848, γεννιέται ο Τζόζεφ Νιούτον Πιου (Joseph Newton Pew), που χτίζει από το μηδέν τη Sun Oil Company – τη μετέπειτα Sunoco – για να σταθεί απέναντι στο μεγαθήριο της Standard Oil του Ροκφέλερ.
Και μαζί με τον πλούτο του, αφήνει στους γιους του κάτι ακόμα πιο δυνατό: το όραμα μιας Αμερικής που είναι ταυτόχρονα βαθιά θρησκευόμενη, σκληρά καπιταλιστική και πολεμικά αντικρατιστική.
Από το χωράφι στο διυλιστήριο
Ο Τζόζεφ μεγαλώνει σε μια αγροτική οικογένεια στο Μέρσερ της Πενσυλβάνια. Σπουδάζει, εργάζεται λίγα χρόνια ως δάσκαλος και τελικά φεύγει για το Τίτουσβιλ – το επίκεντρο της πρώτης πετρελαϊκής έκρηξης στην ιστορία των ΗΠΑ.
Εκεί ξεκινά να επενδύει σε γεωτρήσεις, αλλά το πραγματικό του χτύπημα έρχεται όταν ιδρύει την Keystone Gas Company, μετατρέποντας το φυσικό αέριο – τότε παραπροϊόν – σε πολύτιμο καύσιμο για θέρμανση και φωτισμό.
Μέχρι το 1889, τροφοδοτεί με αέριο το Πίτσμπουργκ και αγοράζει το Haymaker Gas Well, τον μεγαλύτερο εμπορικό ταμιευτήρα φυσικού αερίου στον κόσμο.
Το 1901, με την ανακάλυψη του Spindletop στο Τέξας, ο Πιου μπαίνει στην καρδιά του πετρελαίου και θεμελιώνει την Sun Oil ως ανεξάρτητη δύναμη απέναντι στο μονοπώλιο του Ροκφέλερ.
Οι γιοι που έστησαν τον μεγάλο μηχανισμό
Όταν ο Τζόζεφ πεθαίνει το 1912, τα ηνία αναλαμβάνουν οι γιοι του: ο Χάουαρντ και ο Τζόζεφ Τζούνιορ. Ο πρώτος, μορφωμένος στο Grove City College και στο MIT, είναι αποφασισμένος να κάνει τη Sun Oil κολοσσό – και το καταφέρνει.
Μέσα σε 35 χρόνια, υπό την προεδρία του, η εταιρεία πολλαπλασιάζει το μέγεθός της 40 φορές, στηρίζει δύο παγκόσμιους πολέμους με καύσιμα και αποκτά εθνική αναγνώριση.
Αλλά η μεγαλύτερη μάχη δεν είναι επιχειρηματική. Είναι ιδεολογική.
Οι Πιου βλέπουν το New Deal του Ρούζβελτ ως εφιάλτη. Θεωρούν ότι το κράτος εισβάλλει στην ελεύθερη αγορά, καταστρέφει τον ανταγωνισμό και στραγγαλίζει τον χριστιανικό τρόπο ζωής.
Αποφασίζουν να αντιδράσουν. Οργανώνουν συνέδρια, χρηματοδοτούν συντηρητικά ΜΜΕ, χτίζουν δίκτυα επιρροής στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Από τη ραδιοφωνική εκπομπή Three Star Extra ως τη χρηματοδότηση της εφημερίδας National Review του William F. Buckley Jr., τα αδέρφια Πιου διαμορφώνουν το νέο συντηρητικό αφήγημα.
Αντιπαθούν τους μετριοπαθείς του κόμματός τους – απορρίπτουν τον υποψήφιο Γουέντελ Γουίλκι, χλευάζουν τον Νέλσον Ροκφέλερ, και στηρίζουν φανατικά τον Μπάρι Γκολντγουότερ.
Ο στόχος τους είναι ξεκάθαρος: να μετατοπίσουν την πολιτική ατζέν
τα πιο δεξιά και να αναδείξουν μια Αμερική που παντρεύει τις χριστιανικές αξίες με τον φιλελευθερισμό της αγοράς.
Θεός, πατρίδα και πετρέλαιο
Ο Χάουαρντ Πιου δεν είναι απλώς ένας επιχειρηματίας. Είναι στρατηγός στον πόλεμο κατά του «μοντερνισμού», του κρατισμού και αυτού που ο ίδιος βλέπει ως «ηθική διάβρωση».
Χρηματοδοτεί το Christianity Today και την Εθνική Ένωση Ευαγγελιστών. Στέλνει εκατομμύρια σε χριστιανικά πανεπιστήμια, ιεραποστολές και θεολογικές σχολές. Και στην καρδιά αυτής της κινητοποίησης δεν βρίσκεται απλώς ο φόβος για τον κομμουνισμό, αλλά η πεποίθησή του ότι «η Αμερική σώζεται μόνο με πίστη και καπιταλισμό».
Το 1970, συνδιοργανώνει με τον Graham την “Honor America Day” με 350.000 κόσμο στη National Mall. Μια θριαμβευτική επίδειξη της συμμαχίας ανάμεσα στην πίστη, τον πατριωτισμό και την πολιτική – η απαρχή του σύγχρονου culture war.
Η κληρονομιά
Ο Χάουαρντ Πιου πεθαίνει το 1971, έχοντας προλάβει να δει την άνοδο της χριστιανικής δεξιάς και την ήττα του Ροκφέλερ από τον Γκολντγουότερ.
Στο γραφείο του δεσπόζουν τα πορτρέτα δύο ανδρών: του προέδρου Χούβερ και του Μπίλι Γκρέιχαμ. Το όραμά του –μια Αμερική θεοσεβούμενη, ανεξάρτητη και αγοραία– συνεχίζεται από νέους πετρελαιάδες, όπως οι Χαντ και οι Κοχ.
Το όνομα Πιου, πλέον, κοσμεί αίθουσες και ιδρύματα. Αλλά το αποτύπωμα του είναι πολύ πιο βαθύ: στη διαμόρφωση ενός νέου πολιτισμικού και πολιτικού DNA για την Αμερική – την επιστροφή του οποίου βλέπουμε και σήμερα.
Γιατί στην πραγματικότητα, η εποχή Τραμπ είναι –με όλους τους βαρβαρικούς της τόνους– η πιο καθαρή επιβεβαίωση της κληρονομιάς των Πιου.
Η χριστιανική δεξιά που εκείνοι στήριξαν με χρήμα, πίστη και οργανωτικό σχέδιο επιστρέφει, όχι με το ήθος και το ύφος του Χάουαρντ, αλλά με τον θόρυβο του MAGA πλήθους.
Ο Μάρκο Ρούμπιο, μορφωμένος, καθολικός, πολιτικά διακριτικός, μοιάζει περισσότερο με τον Πιου του ’50. Ο Τραμπ στο άλλο άκρο. Και όμως, είναι η πιο ισχυρή φωνή υπέρ του «Χριστιανισμού, της Ελευθερίας και της Ελεύθερης Αγοράς» που είχαν ευαγγελιστεί οι πετρελαιάδες του 20ού αιώνα.
