Η Wall Street λάμπει. Ο Dow Jones φτάνει μια ανάσα από το άπιαστο φράγμα των 3.000 μονάδων. Τα γραφεία των traders στη Νέα Υόρκη πάλλονται από ενθουσιασμό.
Είναι καλοκαίρι του 1990 και οι τίτλοι των εφημερίδων προεξοφλούν νέα ρεκόρ, νέα κέρδη, μια νέα εποχή. Κανείς όμως δεν φαντάζεται ότι εκείνη ακριβώς τη στιγμή –στα μέσα Ιουλίου– η αγορά έχει ήδη πιάσει κορυφή.
Και η βουτιά που ακολουθεί θα είναι απότομη, άγρια, και θα γράψει μια ξεχασμένη αλλά αποκαλυπτική σελίδα στην ιστορία των αγορών.
Η φούσκα της σιγουριάς
Η 16η Ιουλίου 1990 καταγράφεται ως ημέρα ορόσημο. Ο δείκτης Dow Jones Industrial Average αγγίζει τις 2.999,75 μονάδες – μια ανάσα από το ιστορικό ψυχολογικό όριο των 3.000.
Είναι η εποχή που οι ΗΠΑ προβάλλουν ως παγκόσμιος κυρίαρχος. Η Σοβιετική Ένωση δείχνει να λυγίζει, ο Ψυχρός Πόλεμος τελειώνει και η αμερικανική οικονομία δείχνει ακόμη ανθεκτική, παρά τις πρώτες ενδείξεις κόπωσης.
Η Fed έχει ήδη αρχίσει να σφίγγει τη νομισματική πολιτική από το 1989. Αλλά οι επενδυτές το αγνοούν. Θεωρούν τη Wall Street άτρωτη. Τραπεζικά κέρδη, τεχνολογικές μετοχές και μετοχικές εξαγορές τροφοδοτούν την αισιοδοξία. Ο δείκτης ανεβαίνει αργά και σταθερά.
Η αγορά θέλει να πιστέψει πως ο πόνος της πτώσης του 1987 έχει ξεπεραστεί. Πως η ιστορία βαδίζει πάλι προς την άνοδο. Από την 17η Ιουλίου αρχίζει μία μικρή υποχώρηση – κάτι απολύτως αναμενόμενο καθώς οι επενδυτεές προσπαθούν να κατοχυρώσουν κέρδη. Αλλά όλοι είναι σίγουροι ότι πρόκειται για ένα μικρό διάλειμμα πριν από το επόμενο ρεκόρ.
Και τότε, σαν κεραυνός…
Ξημερώνει 2 Αυγούστου 1990. Ο Σαντάμ Χουσεΐν εισβάλλει στο Κουβέιτ. Μέσα σε ώρες, το μικρό πλούσιο εμιράτο καταρρέει. Η παγκόσμια ενεργειακή ισορροπία διαλύεται. Το Ιράκ, με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στον αραβικό κόσμο, βρίσκεται πλέον στο κατώφλι της Σαουδικής Αραβίας και στα στόμια των πετρελαιαγωγών που τροφοδοτούν τη Δύση.
Οι τιμές του πετρελαίου εκτοξεύονται. Από τα $17 το βαρέλι, φτάνουν σχεδόν τα $36 μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ένα ενεργειακό σοκ σε εξέλιξη. Οι traders, που πριν από λίγες μέρες έστηναν σαμπάνιες για το “Dow 3,000”, τώρα μιλούν για στασιμοπληθωρισμό. Ο φόβος απλώνεται.
Η Fed βρίσκεται μπροστά σε δίλημμα. Η οικονομία αρχίζει να φρενάρει, η κατανάλωση μειώνεται, οι εταιρείες αναβάλλουν επενδύσεις. Αλλά δεν υπάρχει χώρος για χαλάρωση: η πληθωριστική πίεση επιστρέφει. Ο Γκρίνσπαν, τότε επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, διστάζει να μειώσει τα επιτόκια.
Η κατάρρευση
Από την κορυφή του Ιουλίου, ο Dow αρχίζει να πέφτει. Την 1η Οκτωβρίου 1990, πέφτει κάτω από τις 2.500 μονάδες. Στις 11 Οκτωβρίου, αγγίζει τις 2.365 – μια πτώση 21% σε λιγότερο από τρεις μήνες. Μια πλήρης τεχνική «bear market».
Δεν είναι η απόλυτη πανωλεθρία του 1987.
Αλλά είναι κάτι χειρότερο: μια κρίση που συνδυάζει γεωπολιτικό σοκ, ενεργειακή απειλή, νομισματική αυστηρότητα και ύφεση. Όλα μαζί. Το χρηματιστήριο μοιάζει ξαφνικά παγιδευμένο. Κανείς δεν ξέρει αν το επόμενο βήμα θα είναι πόλεμος ή χρηματοπιστωτική κρίση.
Οι επενδυτές που είχαν στοιχηματίσει στην αιώνια άνοδο καταγράφουν τεράστιες απώλειες. Τα ομόλογα γίνονται και πάλι ασφαλές καταφύγιο. Τον χρηματιστηριακό τζόγο διαδέχεται η αγωνία για το τι θα κάνει ο Μπους.
Η αντεπίθεση
Τον Ιανουάριο του 1991, ξεκινά η Επιχείρηση «Καταιγίδα της Ερήμου». Οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τη στήριξη του ΟΗΕ και συμμάχων, ξεκινούν αεροπορικές επιθέσεις εναντίον του Ιράκ. Η στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ δεν αφήνει περιθώρια: μέσα σε εβδομάδες ο Σαντάμ εκδιώκεται από το Κουβέιτ.
Η αγορά ξαναπαίρνει μπροστά. Το πετρέλαιο πέφτει. Ο Dow ανακάμπτει γρήγορα και μέσα στο έτος ανακτά πλήρως τις απώλειες. Μέχρι το 1992, η Wall Street έχει ξαναβρεί την ορμή της – και η δεκαετία του 1990 μετατρέπεται σε έναν θρίαμβο του χρηματιστηριακού καπιταλισμού.
Και το μάθημα
Η ιστορία του Dow το 1990 είναι μια υπόμνηση πως η κορυφή μπορεί να είναι η αρχή της κατηφόρας. Η αγορά δεν πέφτει πάντα εξαιτίας χρηματοοικονομικών δεικτών. Μπορεί να τη ρίξει ένα τανκ, μια φλόγα στο Κουβέιτ, μια βόμβα στα διυλιστήρια.
Το «παρολίγο ρεκόρ» των 3.000 μονάδων παραμένει μια ειρωνική λεπτομέρεια. Ο Dow δεν έσπασε ποτέ αυτό το φράγμα εκείνο το καλοκαίρι. Οι 2.999,75 μονάδες ήταν το τέλος του πάρτι. Το τελευταίο χαμόγελο πριν τη βουτιά.
Και για όσους κοιτούν σήμερα τα νέα ιστορικά ρεκόρ με θαυμασμό, αξίζει να θυμούνται: η επόμενη καταιγίδα, συνήθως, δεν προειδοποιεί.
