Ο Τόμας Μορ ανεβαίνει στο ικρίωμα με χαμόγελο. Πέντε χρόνια νωρίτερα ήταν ο δεύτερος ισχυρότερος άντρας στο βασίλειο. Τώρα ετοιμάζεται να πεθάνει γιατί αρνήθηκε να προσκυνήσει τον βασιλιά ως θεό.
Ο Τόμας Μορ δεν είναι τυχαίος άνθρωπος. Είναι ο πιο επιφανής ουμανιστής της Αγγλίας, συγγραφέας της Ουτοπίας, δικηγόρος, λόγιος, στενός φίλος του Εράσμου. Είναι επίσης αρχικαγκελάριος του Ερρίκου Η΄ – ο πρώτος λαϊκός που κατέχει το αξίωμα.
Και τον εγκαταλείπει.
Η σιωπή
Το 1532, δύο χρόνια μετά την απόφαση του βασιλιά να χωρίσει την Αικατερίνη της Αραγονίας και να παντρευτεί την Άννα Μπολέυν, ο Μορ παραιτείται. Δεν κηρύττει εναντίον του βασιλιά. Δεν ξεσηκώνει τον λαό. Δεν κάνει τίποτα – παρά μόνο σιωπά.
Και σε ένα βασίλειο που ο μονάρχης απαιτεί όχι απλώς υπακοή αλλά και δημόσια συναίνεση, η σιωπή είναι ενοχή.
Το 1534 με τον νόμο«Act of Supremacy» ο βασιλιάς ανακηρύσσεται «μοναδικός ανώτατος αρχηγός της Εκκλησίας της Αγγλίας». Όλοι οι αξιωματούχοι καλούνται να δώσουν όρκο πίστης στον νέο τίτλο. Ο Μορ αρνείται. Δεν λέει ψέματα, δεν καταγγέλλει κανέναν. Απλώς δηλώνει ότι η συνείδησή του δεν του επιτρέπει να αποδεχτεί ότι ο Ερρίκος είναι ο ανώτατος άρχων της Εκκλησίας.
Η φυλάκιση και η δίκη
Τον φυλακίζουν στον Πύργο του Λονδίνου για περισσότερο από ένα χρόνο. Ζει σχεδόν ως ασκητής, γράφοντας επιστολές και προσευχές.
Στις 1 Ιουλίου 1535 οδηγείται σε δίκη. Όταν ο εισαγγελέας τον πιέζει να απαντήσει, ο Μορ λέει: «Εγώ είμαι ο υπήκοος του βασιλέως. Όμως πρώτα είμαι υπήκοος του Θεού».
Η ετυμηγορία είναι προδιαγεγραμμένη: εσχάτη προδοσία, θάνατος. Η αρχική ποινή είναι αγριότατη – κρέμασμα, ξεκοίλιασμα και διαμελισμός. Ο βασιλιάς, «μεγαλοψύχως», την μετατρέπει σε αποκεφαλισμό.
Το τέλος ενός ανθρώπου της συνείδησης
Το πρωί της 6ης Ιουλίου 1535, ο Τόμας Μορ ανεβαίνει τα σκαλιά του ικριώματος στο Tower Hill. Φορά ένα παλιό γκρι πανωφόρι και κρατά ένα σταυρό.
Αστειεύεται με τον δήμιο του – λέει ότι θέλει να ανέβει μόνος τα σκαλιά, «αλλά στο κατέβασμα θα χρειαστεί βοήθεια».
Σκύβει το κεφάλι του στον κορμό και λέει τις τελευταίες του λέξεις:
«Πεθαίνω ως καλός υπηρέτης του βασιλέως – αλλά πρώτα του Θεού».
Ο δήμιος κατεβάζει το τσεκούρι. Η κεφαλή του Μορ στήνεται σε λόγχη στη Γέφυρα του Λονδίνου. Εκεί θα μείνει για ένα μήνα, πριν την κατεβάσει κρυφά η κόρη του, Μαργαρίτα.
Η υστεροφημία
Ο Μορ θα γίνει σύμβολο της συνείδησης, της ηθικής ανεξαρτησίας και της θρησκευτικής πίστης. Το 1935 αγιοποιείται από την Καθολική Εκκλησία ως Άγιος Τόμας Μορ. Το 2000, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ τον ανακηρύσσει προστάτη των πολιτικών ηγετών και των ανθρώπων της δημόσιας ζωής.
Η ιστορία του ενέπνευσε θεατρικά έργα, κινηματογραφικές ταινίες (A Man for All Seasons, 1966) και εκατομμύρια ανθρώπους που πίστεψαν ότι κάποιες αξίες αξίζουν το υψηλότερο τίμημα.
