Το Ισραήλ δεν έχει κρύψει τον απώτερο στόχο της επιχείρησής του κατά του Ιράν. Θέλει να απαλλαγεί από τον αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, θέλει να δει το καθεστώς των μουλάδων να πέφτει. Πολλοί στη Δύση επιθυμούν κάτι αντίστοιχο. Ωστόσο η εναλλακτική θα μπορούσε να είναι και εφιαλτική.
«Η ανατροπή ή η δολοφονία του ανώτατου ηγέτη αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ακόμη πιο ριζοσπαστικό και αντιαμερικανικό Ιράν. Θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τους Φρουρούς της Επανάστασης» σχολιάζει η Wall Street Journal. Και δεν είναι μόνο η αμερικανική εφημερίδα, που φοβάται κάτι τέτοιο. Αρκετοί αναλυτές με γνώση των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, σημειώνουν πως αν το καθεστώς του Ιράν κλονιστεί, οι Φρουροί της Επανάστασης μπορεί να μη χάσουν αλλά να κερδίσουν: ενισχύοντας τον έλεγχό τους σε στρατό, οικονομία και κοινωνία, μέσα από ένα δίκτυο συμφερόντων που επεκτείνεται από το πετρέλαιο και τις τηλεπικοινωνίες έως την καταστολή και τον πόλεμο.
Μια δύναμη που επιβιώνει ηγετών
Οι ισραηλινές επιθέσεις έχουν σαρώσει την ηγεσία των Φρουρών της Επανάστασης, σκοτώνοντας κορυφαία στελέχη, μεταξύ των οποίων τον αρχηγό τους και τον επικεφαλής του πυραυλικού προγράμματος του Ιράν. Παρ’ όλα αυτά, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν η οργάνωση αποδυναμώνεται — αλλά αν τελικά θα ενισχυθεί.
Η Ισλαμική Δημοκρατία ίσως βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης, όμως οι Φρουροί, με 150.000 μέλη, δίκτυα παραστρατιωτικών (όπως οι Μπασίτζ), αφοσιωμένους βετεράνους και κυριαρχία στην οικονομία, παραμένουν η μόνη συνεκτική δομή εξουσίας. Αν ο Χαμενεΐ πέσει ή δολοφονηθεί, είναι σχεδόν βέβαιο πως οι Φρουροί θα επιβάλουν διάδοχο – και πιθανώς σκληρότερο καθεστώς.
Μια αυτοκρατορία από χάλυβα, πετρέλαιο και πληροφορίες
Από το 1979, οι Φρουροί λειτουργούν παράλληλα με τον επίσημο στρατό του Ιράν, αλλά με πολύ μεγαλύτερη ισχύ. Διαθέτουν δικές τους επίγειες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις, δική τους υπηρεσία πληροφοριών και τη διαβόητη Δύναμη Κουντς που δρα στο εξωτερικό. Πέρα όμως από τα όπλα, η πραγματική τους δύναμη βρίσκεται αλλού: στα οικονομικά.
Ο κατασκευαστικός κολοσσός Khatam al-Anbiya, ελεγχόμενος από τους Φρουρούς, είναι ο μεγαλύτερος εργολάβος του κράτους. Από φράγματα και αεροδρόμια έως αγωγούς φυσικού αερίου και πετρελαϊκά κοιτάσματα, η εταιρεία απορροφά συμβάσεις δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων — συχνά χωρίς διαγωνισμούς.
Μπίζνες με προβιά φιλανθρωπίας
Δίπλα στην Khatam al-Anbiya λειτουργεί το άλλο σκέλος της οικονομικής τους κυριαρχίας: τα παρακρατικά φιλανθρωπικά ιδρύματα (bonyads), όπως το Bonyad Mostazafan και το Bonyad Shahid. Πίσω από το προσωπείο της κοινωνικής πρόνοιας, ελέγχουν περισσότερες από 500 θυγατρικές σε τομείς που κυμαίνονται από τον τουρισμό και τις μεταφορές μέχρι τη φαρμακοβιομηχανία.
Ακόμα πιο αδιαφανές είναι το οικονομικό τους ίδρυμα IRGC Cooperative Foundation, το οποίο διαχειρίζεται τις επενδύσεις των Φρουρών και συνδέεται άμεσα με χρηματοδοτήσεις σε παραστρατιωτικές και τρομοκρατικές οργανώσεις στο εξωτερικό.
Το 2009, η εξαγορά της Iran Telecommunication Company από τους Φρουρούς χαρακτηρίστηκε η μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση στην ιστορία της χώρας – και συνέπεσε ύποπτα με τις διαδηλώσεις του Πράσινου Κινήματος. Από τότε, ελέγχουν κρίσιμες τηλεπικοινωνιακές υποδομές, εξασφαλίζοντας εργαλεία παρακολούθησης.
Παράλληλα, αναφορές αποκαλύπτουν δίκτυα λαθρεμπορίου καυσίμων, καπνού, ναρκωτικών και όπλων, ακόμα και παραχάραξης νομισμάτων – δραστηριότητες που αποφέρουν έσοδα πολλών δισεκατομμυρίων. Εσχάτως χρησιμοποιούν και κρυπτονομίσματα για να παρακάμψουν τις κυρώσεις, σύμφωνα με έκθεση της Elliptic.
Κράτος εν κράτει
Οι Φρουροί δεν είναι απλώς στρατός ή επιχειρηματικό καρτέλ. Μέσα από την παραστρατιωτική οργάνωση Μπασίτζ, στρατολογούν εκατομμύρια Ιρανούς — κυρίως φτωχούς νέους — με προσφορές όπως εκπτώσεις σε τρόφιμα, αθλητικές δραστηριότητες, ακόμα και καλλιτεχνικά εργαστήρια. Από παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση, ενσωματώνουν τους πολίτες στο σύστημα. Το πιο σκληρό του πρόσωπο όμως φαίνεται στις καταστολές διαδηλώσεων, όπως στη φοιτητική εξέγερση του 1999 ή στη «Μαχσά Αμινί» επανάσταση του 2022.
Παρά τα εξωτερικά πλήγματα και τις κυρώσεις, η οικονομική και στρατιωτική δύναμη των Φρουρών παραμένει άθικτη. Το Ιράν δεν είναι στρατιωτική δικτατορία — αλλά σε περίοδο χάους, η εξουσία περνάει στους «άνδρες με τα όπλα». Αν πέσει το θρησκευτικό καθεστώς, οι Φρουροί μπορούν να διασφαλίσουν τη συνέχεια, επιβάλλοντας ένα καθεστώς ακόμη πιο αυταρχικό και επιθετικό, εσωτερικά και εξωτερικά.
Όμως η κοινωνική κόπωση, η οργή για τη διαφθορά και την οικονομική ανασφάλεια, και η αίσθηση πως οι Φρουροί ζουν σε άλλο κόσμο από τον λαό, γεννούν το ερώτημα: θα είναι οι Φρουροί της Επανάστασης η δύναμη επιβίωσης του Ιράν ή ο μηχανισμός της τελικής του κατάρρευσης;
