Μέσα στη βουή της Αγίας Πετρούπολης, ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ σηκώνει το βλέμμα από τον πάγκο του και κοιτάζει έναν πολύτιμο λίθο σαν να του ψιθυρίζει μυστικά. Δεν τον ενδιαφέρει αν είναι διαμάντι ή αχάτης. Δεν ψάχνει την τιμή – ψάχνει την ψυχή.
Από μικρό παιδί, όταν ο πατέρας του, Γκούσταβ, τον πηγαίνει στα εργαστήρια και του μαθαίνει τα μυστικά των μετάλλων, εκείνος καταλαβαίνει πως δεν γεννήθηκε απλώς για να φτιάχνει κοσμήματα. Γεννήθηκε για να παίζει με το φως.
Μεγαλώνει στη Δρέσδη, μορφώνεται στα εμπορικά σχολεία της Σαξονίας, περιπλανιέται στην Ευρώπη σαν αλχημιστής της ύλης – Παρίσι, Φρανκφούρτη, Λονδίνο. Μαθαίνει από χρυσοχόους, από ζωγράφους, από μουσεία.
Επιστροφή στη Ρωσία
Γυρίζει πίσω στη Ρωσία το 1864, μόλις 18 χρονών, και μπαίνει στην οικογενειακή επιχείρηση – μα σύντομα θα την μετατρέψει σε κάτι εντελώς άλλο. Το 1882, στη Μεγάλη Έκθεση της Μόσχας, καθηλώνει τα βλέμματα. Το περιοδικό Niva γράφει πως «ο κύριος Φαμπερζέ ανοίγει νέα εποχή στην τέχνη της κοσμηματοποιίας». Η Αυτοκράτειρα αγοράζει μανικετόκουμπα με τζιτζίκια – σύμβολα καλοτυχίας. Από κει και πέρα, όλα αλλάζουν.
Το 1885, ο Αλέξανδρος Γ΄ του ζητά να φτιάξει ένα πασχαλινό δώρο για τη Μαρία Φιοντόροβνα. Ο Φαμπερζέ παρουσιάζει ένα αυγό από λευκό σμάλτο που μέσα του κρύβει μια χρυσή κότα, κι αυτή με τη σειρά της μια μινιατούρα στέμμα και ένα ρουμπινένιο μενταγιόν. Είναι ο πρώτος του «αυτοκρατορικός θρίαμβος». Από τότε, κάθε Πάσχα, ένα αυγό. Πάντα διαφορετικό. Πάντα μυστικό. Ο Τσάρος δεν ξέρει καν το σχέδιο – δίνει ελευθερία. Του έχει εμπιστοσύνη.
Στο ατελιέ του στην οδό Μπολσάγια Μορσκάγια, δεν δουλεύουν κοσμηματοπώλες. Δουλεύουν μάστορες της τέχνης. Ο Φρανσουά Μπέρμπαουμ, ο Αγαθών, ο Ευγένιος, τα παιδιά του, οι γλύπτες, οι σμιλευτές, όλοι μια οικογένεια που ανασαίνει στο ρυθμό της λεπτομέρειας. Τα πάντα δοκιμάζονται, σκαλίζονται, φτιάχνονται και ξαναφτιάχνονται μέχρι να γίνουν τέλεια. Μέχρι το κάθε πετράδι να φωλιάζει εκεί που του αρμόζει – όχι για να προκαλέσει, αλλά για να συγκινήσει.
Το Παρίσι και η διεθνής αποθέωση
Το 1900, η έκθεση του Παρισιού τον αποθεώνει. Τιμάται με τον Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής. Οι παραγγελίες έρχονται από όλον τον κόσμο. Το όνομα «Fabergé» πια δεν είναι επώνυμο. Είναι σύμβολο. Πολυτέλεια χωρίς κραυγή. Φαντασία χωρίς υπερβολή. Ποίηση σε σμάλτο και πολύτιμο λίθο.
Και όμως, όσο ψηλά κι αν ανεβαίνει, ο Φαμπερζέ παραμένει άνθρωπος εσωστρεφής. Δεν επιδεικνύεται. Δεν ζει για την αίγλη. Ζει για τη δημιουργία. Στη σκιά των αυγών, δημιουργεί και χιλιάδες άλλα έργα – από ανθοδοχεία μέχρι κουτιά τσιγάρων, από σφραγίδες μέχρι ξυπνητήρια. Όλα με την ίδια τελειότητα. Με την ίδια εμμονή στην αισθητική και τη λειτουργικότητα.
Ο πόλεμος και η καταστροφή
Και ύστερα έρχεται ο πόλεμος. Η Ρωσία σείεται. Η αίγλη διαλύεται. Τα αυγά σταματούν. Το εργαστήριο γίνεται εργοστάσιο πολέμου. Φτιάχνει σύριγγες, καντάρια, χειροβομβίδες. Το 1917, η επανάσταση διαλύει τα πάντα.
Οι Μπολσεβίκοι θα κατασχέσουν το εργαστήριο. Ο Πέτερ Καρλ μαζεύει τα πράγματά του σε δέκα λεπτά – τόσο του δίνουν – και φεύγει. Ντυμένος διπλωματικός ταχυδρόμος. Δεν ξαναβλέπει ποτέ την πατρίδα του.
Πεθαίνει το 1920 στη Λωζάνη. Λένε πως πεθαίνει από ραγισμένη καρδιά. Μα το όνομά του, το όραμά του, τα αντικείμενα που έφτιαξε – όλα επιζούν. Γιατί ο Φαμπερζέ δεν ήταν έμπορος κοσμημάτων. Ήταν ένας ποιητής της ύλης. Και τα αυγά του δεν ήταν σύμβολα πλούτου. Ήταν σύμβολα τρυφερότητας, μνήμης και φαντασίας. Μικρές μηχανές που κρύβουν θαύματα. Όπως και ο ίδιος.
