Γεννημένος στη Μαντζουρία, μεγαλωμένος μέσα στη στέρηση, εκπαιδευμένος από την αποτυχία, δεν διευθύνει – διαλύει και ξαναχτίζει. Ανατρέπει τον τρόπο που λειτουργεί ένα εργοστάσιο, κάνει την Toyota κολοσσό, την αποδοτική παραγωγή δόγμα και τη σπατάλη εχθρό.
Ο Ταϊίτσι Όνο δεν γράφει manuals. Γράφει εντολές. Και πάνω απ’ όλα, γράφει ιστορία.
Η καρδιά της αυτοκρατορίας Toyota χτυπά στο έδαφος της Μαντζουρίας το 1912. Εκεί, στην υπό ιαπωνικό έλεγχο πόλη Νταλιάν, γεννιέται ο άνθρωπος που θα αλλάξει για πάντα την έννοια της παραγωγής, θα συρρικνώσει τον χρόνο, θα εξαλείψει τη σπατάλη και θα χαράξει μια νέα φιλοσοφία. Δεν είναι μηχανικός με περγαμηνές. Δεν είναι δεινός ρήτορας. Είναι, όμως, αμείλικτος με τη μετριότητα και ριζοσπαστικός με τον χρόνο.
Από το υφαντουργείο στα αυτοκίνητα
Το 1932, ενώ η παγκόσμια οικονομία βυθίζεται στη Μεγάλη Ύφεση, ο νεαρός Όνο προσλαμβάνεται στην Toyoda Spinning & Weaving, το υφαντουργείο της οικογένειας Τογιόντα. Δεν είναι σπουδαγμένος μηχανικός. Δεν έχει τίτλους. Είναι απλώς ένας νεαρός υπάλληλος με οξύ βλέμμα και εμμονή στη λεπτομέρεια. Για 10 χρόνια κινείται ανάμεσα σε αργαλειούς, ανταγωνιστές και αποτυχίες.
Βλέπει την Nichibo να ξεπερνά την Toyoda σε κόστος και ποιότητα. Παρατηρεί, κρατά σημειώσεις, δεν ξεχνά. Σε αυτά τα χρόνια, στα παρασκήνια ενός υφαντουργείου, γεννιούνται τα πρώτα σπέρματα του συστήματος που αργότερα θα συνταράξει τη βιομηχανία.
Συντονίζοντας το χάος
Το 1943 η μετακίνησή του στην Toyota Motor Company είναι το σημείο μηδέν. Έξι χρόνια αργότερα, αναλαμβάνει υπεύθυνος στο μηχανουργείο. Εκεί, ανάμεσα σε μέταλλα, φωνές, ιδρώτα και έλλειψη πρώτων υλών, γεννιέται το Σύστημα Παραγωγής της Toyota. Ο Όνο αρχίζει να τοποθετεί τις μηχανές με βάση τη σειρά επεξεργασίας. Μειώνει τις παρτίδες. Εισάγει τον χειρισμό πολλαπλών μηχανών από έναν εργάτη. Χτίζει ροή όπου πριν υπήρχε χάος.
Και μετά, έρχεται το…kanban. Ο Όνο δεν έχει πάει ποτέ σε σούπερ μάρκετ. Ακούει όμως γι’ αυτά τα αμερικανικά καταστήματα όπου οι πελάτες παίρνουν μόνο ό,τι χρειάζονται, μόνο όταν το χρειάζονται. Αντιστρέφει τη λογική της παραγωγής. Αντί να φτιάχνουμε για να αποθηκεύσουμε, φτιάχνουμε μόνο όταν ο επόμενος σταθμός το ζητήσει. Το σύστημα γεννιέται με μια χειρόγραφη σημείωση πάνω σε χαρτάκι – και αργότερα ονομάζεται kanban.
Η αντίσταση είναι σκληρή. Οι μάνατζερ διαμαρτύρονται, οι προϊστάμενοι αγανακτούν. Ο Όνο επιμένει. Φωνάζει. Ταπεινώνει. Κλωτσάει καρέκλες. Στέλνει ακατόρθωτες εργασίες σε στελέχη για να τους δείξει τα όριά τους. Το σύστημα που δημιουργεί ονομάζεται – ειρωνικά – «το καταραμένο σύστημα Όνο». Κανείς δεν το θέλει. Εκτός από εκείνον, που επιμένει.
Ο κύκλος του Όνο
Ο ίδιος στέκεται με τις ώρες στον «κύκλο του Όνο», μια κιμωλία στο έδαφος του εργοστασίου που του υπενθυμίζει: οι λύσεις βρίσκονται μόνο εκεί, στο πεδίο της δουλειάς. Ο χώρος διδάσκει. Και εκείνος καταγράφει κάθε κίνηση, κάθε καθυστέρηση, κάθε σπατάλη.
Γι’ αυτό και γράφει τα 7 είδη σπατάλης – τις muda που στραγγίζουν τους πόρους χωρίς να προσθέτουν αξία. Είναι 50 ετών και βάζοντας στο στόχαστρο τις σπατάλες αυτές, σώζει την αυτοκινητοβιομηχανία από τη χρεοκοπία.
- καθυστερήσεις
- υπερπαραγωγή
- περιττές διεργασίες
- μεταφορές
- κινήσεις
- αποθέματα
- ελαττώματα
Τα τοιχοκολλεί, τα επαναλαμβάνει, τα κάνει κανόνα. Κάθε στιγμή που δεν παράγεται αξία, είναι μια στιγμή χαμένη. Ή, όπως λέει: «οι άσκοπες κινήσεις ισοδυναμούν με σύντμηση της ζωής». Αν και πιστώνεται την επιτυχία της εταιρείας, δεν φτάνει στη θέση του εκτελεστικού αντιπροέδρου της Toyota. Δεν γίνεται ποτέ πρόεδρος. Δεν γίνεται ποτέ πρόσωπο της βιτρίνας. Κάποιοι πιστεύουν πως είχε κάνει πολλούς εχθρούς. Ίσως. Ίσως και απλώς να ήταν πολύ «τραχύς» για την ιαπωνική ιεραρχία.
Η πετρελαϊκή κρίση και το μυστικό
Η επιρροή του όμως είναι ανεξίτηλη. Το 1970, η πετρελαϊκή κρίση χτυπά τη Δύση. Οι πωλήσεις καταρρέουν. Οι Αμερικανοί βλέπουν τα ιαπωνικά αυτοκίνητα να κατακτούν την αγορά. Αναζητούν το «μυστικό». Το βρίσκουν στον τρόπο παραγωγής της Toyota. Και έτσι γεννιέται μέσα στα επόμενα χρόνια το Lean Manufacturing. Όλοι μιλούν για τον Όνο.
Παρότι αποσύρεται από την Toyota το 1978, συνεχίζει να εκπαιδεύει. Γίνεται πρόεδρος της Toyoda Gosei. Διαμορφώνει ομάδες, μεταλαμπαδεύει τη σκέψη του. Δεν προσφέρει οδηγίες. Προσφέρει φιλοσοφία. Στα βιβλία του, όπως το Toyota Production System ή το Workplace Management, δεν θα βρει κανείς τεχνικά εγχειρίδια. Θα βρει ρήσεις – «εντολές» ζωής, όπως:
- «Τα πάντα είναι κόστος. Πρώτα μείωσε τη σπατάλη»
- «Η σοφία δίνεται σε όλους. Το ζήτημα είναι ποιος μπορεί να την ασκήσει»
- «Πρώτα πες “Μπορώ να το κάνω” και μετά δοκίμασε»
Η κληρονομιά του
Ο Ταϊίτσι Όνο πεθαίνει σαν σήμερα, 28 Μαΐου 1990, από καρδιακή ανεπάρκεια. Είναι 78 ετών. Μέχρι τέλους, παραμένει σύμβουλος. Μέχρι τέλους, δεν συμβιβάζεται.
Και σήμερα, κάθε φορά που ένα εργοστάσιο μειώνει τα αποθέματά του, κάθε φορά που μια startup οργανώνει τη ροή παραγωγής, κάθε φορά που κάποιος αναζητεί πρακτικές λύσεις, ο Όνο είναι εκεί.
Δεν είναι απλώς ο πατέρας του συστήματος. Είναι η απόδειξη ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει εκ των έσω – χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς μεγάλους τίτλους, αλλά με πείσμα, παρατήρηση και αμείλικτη αγάπη για την τελειότητα.
