Η Αντρέα Νάλες έχασε το στοίχημα και αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την ηγεσία του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αλλά τα συσσωρευμένα προβλήματα στο πολύπαθο SPD δεν λύνονται με μία παραίτηση…
«Εύχομαι το καλύτερο», λέει η Αντρέα Νάλες στους εκπροσώπους του Τύπου, εγκαταλείποντας την ηγεσία του SPD. Έχει απόλυτη αυτοκυριαρχία, παραμένει ευγενής και χαμογελαστή, αποχωρεί. Μαζί της εκλείπουν οι υποσχέσεις για ριζοσπαστική ανανέωση του κόμματος, που είχε δώσει κατά την ανάληψη των καθηκόντων της. Η καθοδική πορεία του SPD συνεχίζεται στις δημοσκοπήσεις, αλλά και στην κάλπη. Στις ευρωεκλογές οι σοσιαλδημοκράτες κατέγραψαν το χειρότερο μέχρι στιγμής ποσοστό τους σε πανεθνική εκλογική αναμέτρηση με 15,8%. Την ίδια ημέρα, στις τοπικές εκλογές της Βρέμης, έχασαν την πρωτιά για πρώτη φορά μετά από 70 χρόνια.
Συνήθως την πληρώνει ο εκάστοτε πρόεδρος του κόμματος και παραιτείται. Μόνο ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, πρώην αντικαγκελάριος και από τα πιο χαρισματικά στελέχη που έχουν αναδείξει οι σοσιαλδημοκράτες τα τελευταία χρόνια, κατάφερε να αντέξει πέντε ολόκληρα χρόνια στο τιμόνι του SPD. Αλλά τα αίτια της κρίσης είναι βαθύτερα από τις όποιες επιλογές προσώπων.
«Επί 15 χρόνια θέτουμε το ίδιο ερώτημα: γιατί να ψηφίσω SPD; Αλλά κανείς δεν δίνει απάντηση», λέει ο Όλαφ Μπένκε από την εταιρία πολιτικής επικοινωνίας Rasmussen Global. Για δεκαετίες ολόκληρες οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα εμπιστεύονταν με συνέπεια τους σοσιαλδημοκράτες και αγωνίζονταν μαζί τους για καλύτερες συνθήκες εργασίας, διαφύλαξη των εργασιακών δικαιωμάτων και αναβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης. Ωστόσο σήμερα ο ένας στους δύο Γερμανούς ανήκει πλέον στη “μεσαία τάξη” και οι παραδοσιακοί δεσμοί με το SPD έχουν διαρραγεί.
Ποιoς χρειάζεται σήμερα το SPD;
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν εκλείψει τα κοινωνικά προβλήματα στη Γερμανία. Σύμφωνα με στοιχεία της Γερμανικής Στατιστικής Υπηρεσίας ένας στους πέντε Γερμανούς απειλείται με φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό. Ένας στους δέκα δηλώνει ότι δύσκολα αντεπεξέρχεται στα συνεχώς αυξανόμενα ενοίκια. Μόνο που όλοι αυτοί δύσκολα θα ψηφίσουν SPD. Στα δυτικά κρατίδια της Γερμανίας θα προτιμήσουν τους Πράσινους, στα ανατολικά κρατίδια θα επιλέξουν ακόμη και την ακροδεξιά “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD).
«To SPD έχει απολέσει αξιοπιστία και εμπιστοσύνη», επισημαίνει ο Τόρστεν Φάας, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Η συμμετοχή στον μεγάλο συνασπισμό μαζί με τους χριστιανοδημοκράτες της Άγκελα Μέρκελ, προσθέτει, επέφερε μεγαλύτερους συμβιβασμούς και έκανε ακόμη πιο δύσκολη την προσπάθεια των σοσιαλδημοκρατών να αποκτήσουν ευδιάκριτο προφίλ.
Πολλοί πιστεύουν ότι η συμμετοχή στον μεγάλο συνασπισμό μετά το 20,7% του SPD στις βουλευτικές εκλογές του 2017 ήταν για τους σοσιαλδημοκράτες η οριστική «αρχή του τέλους». Κι όμως με επικεφαλής την Αντρέα Νάλες το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα είχε προσπαθήσει πέρσι να περάσει στην αντεπίθεση και να αναδείξει κοινωνικά θέματα που αγγίζουν τους ψηφοφόρους. Ανέλαβε πρωτοβουλία για να ψηφιστούν ευεργετικές διατάξεις σχετικά με τις συντάξεις, το ελάχιστο ωρομίσθιο, την προστασία των ενοικιαστών. Αλλά δεν κατάφερε να πιστωθεί αυτές τις επιτυχίες στη συνείδηση των ψηφοφόρων.
Ο Όλαφ Μπένκε υποστηρίζει ότι στην πραγματικότητα η «αρχή του τέλους» δεν ήταν ο τελευταίος μεγάλος συνασπισμός, αλλά η περίφημη Ατζέντα 2010 που είχε περάσει ο τελευταίος σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, προωθώντας την ευελιξία στην αγορά εργασίας και περικόπτοντας δραστικά τις κρατικές δαπάνες.
Σοσιαλδημοκρατικά διλήμματα και εκτός συνόρων
Οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες δεν είναι οι μόνοι που αγωνίζονται να αποτρέψουν την κατάρρευση. Στη Γαλλία το άλλοτε πανίσχυρο σοσιαλιστικό κόμμα δεν κατάφερε να συγκεντρώσει πάνω από το 6% των ψήφων στις τελευταίες ευρωεκλογές. Στην Αυστρία το έως τότε κυβερνών σοσιαλδημοκρατικό κόμμα SPÖ έχασε τις βουλευτικές εκλογές του 2017.
Ακόμη και στο απόλυτο προπύργιο της σοσιαλδημοκρατίας, στη Σουηδία, το Εργατικό Κόμμα κατέγραψε μόλις 30% στις εκλογές του 2018, δηλαδή το χειρότερο ποσοστό στην ιστορία του. «Οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής παραμένουν, αλλά το ζήτημα είναι να τις εξηγήσεις με τον κατάλληλο τρόπο στους ψηφοφόρους», υποστηρίζει ο Όλαφ Μπένκε.
Μπροστά σε αυτή την πρόκληση βρίσκεται και η νέα, μεταβατική ηγεσία του SPD. Το πρώτο και κύριο δίλημμα στρατηγικής που πρέπει να απαντήσει, είναι εάν θα παραμείνει προσηλωμένη στον μεγάλο συνασπισμό υπό την Άγκελα Μέρκελ ή αν θα επιλέξει μία ριζοσπαστική, αριστερή στροφή, οδηγώντας τη Γερμανία σε νέες εκλογές. Σε αυτή την περίπτωση είτε θα αναδείξει ένα πιο διακριτό προφίλ από τα έδρανα της αντιπολίτευσης, είτε μετεκλογικά θα επιδιώξει μία νέα πολιτική συμμαχία με τους Πράσινους και το Κόμμα της Αριστεράς.
