Η Συμφωνία των Πρεσπών έβαλε τέλος στην πολυετή διαμάχη Αθήνας-Σκοπίων. Τουλάχιστον επίσημα. Στο εσωτερικό της Βόρειας Μακεδονίας η αλλαγή του ονόματος ακόμη προβληματίζει πολίτες αλλά και διπλωμάτες.
Στη Βόρεια Μακεδονία οι πολίτες προσπαθούν ακόμη να συνηθίσουν το νέο όνομα. Όχι όλοι. «Όχι εγώ, όχι. Σε καμιά περίπτωση», λέει σε συνέντευξή του στην DW o πρώην διπλωμάτης Μάρτιν Τρενέφσκι, που διετέλεσε πρέσβης της χώρας του στη Σουηδία, τον Καναδά και το ΝΑΤΟ όσο αυτή είχε το όνομα «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» (FYROM). O Τρενέφσκι συνταξιοδοτήθηκε πριν από τη Συμφωνία των Πρεσπών και αρνείται να αποδεχθεί την αλλαγή του ονόματος. «Ευτυχώς είμαι πλέον συνταξιούχος, οπότε δεν πρέπει και δεν θα το χρησιμοποιώ» λέει χαρακτηριστικά.
Διαφορετική είναι η γνώμη της συζύγου του, Βασίλκα Ποπόσκα, η οποία ήταν πρέσβης στην Αυστρία όσο η Συμφωνία των Πρεσπών βρισκόταν στη φάση της διαπραγμάτευσης. Η ίδια διευκόλυνε μάλιστα τις επαφές και είδε από πρώτο χέρι τι διακυβεύονταν. «Σίγουρα δεν υπήρχε άλλη επιλογή» σημειώνει. «Είδα ότι δεν ήταν εύκολο και για τις δυο πλευρές, για τους Έλληνες και για εμάς. Είμαι σίγουρη ότι κανείς δεν είναι με αυτό ευτυχής, αλλά γνωρίζαμε ότι πρέπει να το κάνουμε. Ίσως είμαι περισσότερο πραγματίστρια. Το όνομα Βόρεια Μακεδονία δεν είναι για μένα τόσο κακό» προσθέτει.
«Το τίμημα είναι μεγάλο»
Αλλά δεν είναι μόνο το όνομα που αλλάζει, κάτι που δεν έχουν καταλάβει ακόμη πλήρως πολλοί. Τα ιστορικά μνημεία θα φέρουν στο εξής επιγραφές, όπου θα αναγράφεται ότι υπάρχουν διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις της ιστορίας. Όλοι ανησυχούν για το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν βάσει της νέας συμφωνίας, πόσο αυστηρά θα ερμηνευθεί και η χρήση ποιων συμβόλων θα θεωρείται παραβίασή της.
Η Συμφωνία προβλέπει την αφαίρεση του ήλιου της Βεργίνας από κάθε δημόσια χρήση. Μια επιτροπή θα επανεξετάσει τα σχολικά βιβλία, τα ιστορικά μνημεία και τους χάρτες και θα κρίνει, όπου θεωρεί απαραίτητο, την αναθεώρησή τους όταν το περιεχόμενο κρίνεται ακατάλληλο. Αυτό για τον Τρενέφσκι αποτελεί πρόβλημα. Ο ίδιος δείχνει μάλιστα έναν χάρτη του 17ου αιώνα, όπου η χώρα του εμφανίζεται ως Μακεδονία. «Τα νέα βιβλία θα λένε άλλα», σχολιάζει ο ίδιος. Σημειωτέον ότι τα Σκόπια είχαν ήδη συμφωνήσει να αλλάξουν τη σημαία που χρησιμοποιούσε η χώρα μεταξύ 1992 και 1995, η οποία περιείχε τον ήλιο της Βεργίνας.
Ο Τρενέφσκι πιστεύει ότι το τίμημα για τις Πρέσπες ήταν υψηλό. «Θα έπρεπε να είχαμε αδράξει την ευκαιρία για μια καλύτερη συμφωνία» εκτιμά. «Ίσως βλέπω τα πράγματα με περισσότερο πραγματισμό» επιμένει η σύζυγός του, Βασίλσκα, ενώ υπογραμμίζει ότι της είχε γίνει σαφές πως αν η χώρα της δεν υπέγραφε τη συμφωνία το «πάγωμα των σχέσεων» θα γινόταν ακόμη πιο έντονο. Όπως λέει, σύσσωμη η διεθνής κοινότητα ήθελε να βοηθήσει τα Σκόπια, μόνο εάν τα ίδια τα Σκόπια βοηθούσαν τον εαυτό τους. «Το τίμημα είναι μεγάλο», συμφωνεί η ίδια αλλά συμπληρώνει ότι «πρέπει να το συνηθίσουμε». Μάλιστα η επιβράβευση ήρθε άμεσα. Άνοιξε η πόρτα του ΝΑΤΟ, ενώ οι νεότερες γενιές ελπίζουν ότι και η ΕΕ θα ανοίξει την αγκαλιά της.
Διαβατήριο… από το παρελθόν
Πάντως η κόρη των δύο διπλωματών που μετακόμισε πρόσφατα από τον Καναδά στη Βόρεια Μακεδονία έσπευσε πριν από τη Συμφωνία των Πρεσπών να βγάλει διαβατήριο για τη νεογέννητη κόρη της, ώστε να φέρει πάνω του το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και όχι «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας». Το κατάφερε μόλις λίγο πριν από τη συμφωνία. «Από καθαρά συναισθηματική άποψη ήθελα τουλάχιστον το πρώτο διαβατήριο της κόρης μου να γράφει Δημοκρατία της Μακεδονίας», λέει χαρακτηριστικά η Γκαλένα Κάνινγκχαμς.
Ταυτόχρονα και η ίδια αντιλαμβάνεται ότι δεν υπήρχε άλλη διέξοδος. «Ήταν το μόνο βήμα μπροστά. Δεν θα γίνουμε με έναν μαγικό τρόπο το ίδιο με τις χώρες της Δύσης, αλλά αυτό είναι ένα βήμα πιο κοντά προς αυτόν τον στόχο», αναφέρει προσθέτοντας ότι η αλλαγή του ονόματος, που αποτελούσε αγκάθι για πολλούς πολίτες, επικυρώθηκε τελικά. «Ελπίζω λοιπόν ότι όλα θα πάνε καλά» εκτιμά η ίδια. Ο πατέρας της πάντως, που ασκεί κριτική στις Πρέσπες, θα επιμένει να λέει «Γεννήθηκα στη Δημοκρατία της Μακεδονίας».
