Πόσο καιρό έχετε να δείτε έφηβο να διαβάζει ένα βιβλίο, απ’ αυτά που λέγαμε εξωσχολικά; Πότε είδατε τελευταία φορά έφηβο σε βιβλιοπωλείο; Μοιάζει με ανέκδοτο. Οι έφηβοι, αλλά και πολύ μεγαλύτεροι, δεν διαβάζουν πια βιβλία. Ασχολούνται όλη τη μέρα με το κινητό τους και βλέπουν video. Η εικόνα έχει κυριαρχήσει, οι λέξεις δεν είναι τόσο ελκυστικές. Αναμενόμενο είναι.
Όταν πριν 51 χρόνια έγινε η μεταπολίτευση υπήρχαν δύο κρατικά κανάλια που εξέπεμπαν για κάποιες ώρες την ημέρα ασπρόμαυρο σήμα και, φυσικά, δεν γινόταν κουβέντα για video. Τότε οι λέξεις ήταν κυρίαρχες. Οι νέοι διάβαζαν πήγαιναν στα βιβλιοπωλεία έψαχναν τα βιβλία και διάβαζαν από το Δημοτικό. Τα βιβλία του Ιουλίου Βερν ήταν best seller στις ηλικίες 10 με 15. Τα παιδιά διάβαζαν πολύ, οι πιο ταλαντούχοι ονειρεύονταν να γίνουν συγγραφείς, διότι τότε οι συγγραφείς ήταν πρότυπα προς μίμηση.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η τηλεόραση έγινε έγχρωμη, τα κανάλια αυξήθηκαν θεαματικά και εκπέμπουν όλο το 24ωρο. Και μετά ήρθε το internet· αργό και δύσχρηστο τη δεκαετία του 90, άρχισε να γίνεται όλο και πιο εύχρηστο και γρήγορο με το πέρασμα των χρόνων και, τώρα πια, αποτελεί το κυρίαρχο μέσο ενημέρωσης και επικοινωνίας. Και ενώ ξεκίνησε με κείμενα τώρα τα video έχουν κυριαρχήσει. Μικροί και μεγάλοι ξοδεύουν τον χρόνο τους (ακόμη και αυτόν που δεν έχουν) σ΄ αυτό. Ζούμε πλέον στην εποχή της εικόνας.
Οι λέξεις βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα. Το βλέπεις συνεχώς· το βλέπεις στα παιδιά που δεν διαβάζουν και κομπιάζουν όταν προσπαθούν να διαβάσουν ένα κείμενο ακόμη και στο Λύκειο. Πώς φαίνεται ότι τους λείπει η εξάσκηση, διότι αυτό μας δείχνει το κόμπιασμα. Ότι δεν έχουν διαβάσει γενικά στη ζωή τους και δεν έχουν την ευχέρεια του διαβάσματος, την άνεση του γραπτού λόγου.
Αναμενόμενο είναι, λοιπόν, να μην ενδιαφέρονται να σπουδάσουν φιλολογία. Είναι εκτός της οπτικής τους. Δεν δηλώνουν, λοιπόν, τις σχολές φιλολογίας. Όλοι; Όχι βέβαια. Υπάρχουν ακόμη παιδιά που διαβάζουν βιβλία, τους αρέσουν οι λέξεις και θέλουν να σπουδάσουν Φιλολογία. Στον πίνακα βλέπουμε τα στοιχεία που αποδεικνύουν τα προηγούμενα. Οι βάσεις των σχολών της Φιλολογίας και της Ιστορίας και Αρχαιολογίας είναι εξαιρετικά χαμηλές· κυμαίνονται από 8.760 μόρια έως 12.425 μόρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Θεσσαλονίκης. Και αυτό το 12.425 δεν δείχνει την πραγματικότητα, διότι στο Τμήμα είχαμε 88 επιτυχόντες και έμειναν 69 κενές θέσεις. Η επιλογή του υψηλότερου συντελεστή ΕΒΕ από όλες τις άλλες σχολές δείχνει την υψηλότερη βάση που δεν μας δείχνει κάτι.
Η πραγματικότητα είναι, λοιπόν, ότι τα Τμήματα αυτά έχουν χαμηλή βάση. Η βάση μας δείχνει τα μόρια του τελευταίου. Αν δούμε τα μόρια του πρώτου, τότε η εικόνα αλλάζει άρδην. Βλέπουμε ότι ο πρώτος στη Φιλολογία Αθήνας είχε 19.354 μόρια και στη Θεσσαλονίκη 18.525 μόρια. Ακόμη και στην Καλαμάτα που είχε βάση 8.900 μόρια ο πρώτος είχε 18.150 μόρια, περίπου 10.000 μόρια παραπάνω. Είναι προφανές ότι αυτά τα παιδιά μπορούσαν να περάσουν σε όποια σχολή ήθελαν. Και αν δεν έχει Νομική και Ψυχολογία στην Καλαμάτα έχει στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Θα μπορούσαν να επιλέξουν μία από αυτές αντί της Φιλολογίας. Και όμως επέλεξαν Φιλολογία, διότι, προφανώς, αποτελούσε όνειρο ζωής.
Η αλήθεια είναι, λοιπόν, ότι η Φιλολογία βρίσκεται σε υποχώρηση διότι δεν είναι πια της μόδας. Πέρα από τη μόδα υπάρχει και το πρόβλημα με τη λεγόμενη επαγγελματική αποκατάσταση, που μειώνει ακόμη περισσότερο τη ζήτηση για σπουδές Φιλολογίας. Πριν 30 χρόνια η Φιλολογία Αθήνας είχε υψηλότερη βάση από τη Νομική Αθήνας. Πριν από λίγα χρόνια το Υπουργείο Παιδείας είχε προκηρύξει 2.000 θέσεις αναπληρωτών φιλολόγων και είχαν υποβληθεί 30.000 αιτήσεις. Το πρόβλημα είναι προφανές. Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες επαγγελματικές διέξοδοι για τους φιλολόγους, είτε στον κόσμο των επιχειρήσεων, είτε σε πιο σύγχρονα αντικείμενα, όπως η υπολογιστική γλωσσολογία. Το πρώτο θέλει να έχεις το βλέμμα στραμμένο προς τα εκεί και το δεύτερο θέλει και γνώσεις υπολογιστών, που αποτελεί ακόμη μία από τις πολλές αποτυχίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Λύσεις πάντως υπάρχουν, αλλά όχι οι προφανείς.
Η αλήθεια είναι ότι δημιουργήθηκε μεγάλος θόρυβος όταν είδαν ότι η βάση της Φιλολογίας Αθήνας έπεσε στα 11.304 μόρια, σημειώνοντας πτώση 1.356 μορίων. Αυτό συνέβη διότι αυτό το Τμήμα μείωσε το συντελεστή της ΕΒΕ με αποτέλεσμα να έχουμε την πτώση της βάσης. Σκοπός αυτής της μείωσης ήταν να μειωθεί ο αριθμός των κενών θέσεων. Πράγματι οι 62 κενές θέσεις το 2024 έγιναν 18 το 2025, συνεπώς ο στόχος επετεύχθη.
Το γενικότερο πρόβλημα που υπάρχει με τις σχολές της Φιλολογίας, αλλά και των Μαθηματικών και Φυσικών, όπως θα δούμε σε άλλο άρθρο, είναι ότι πλέον δεν αποτελούν πρώτη προτεραιότητα της πλειοψηφίας των υποψηφίων, παρότι έχουν ακόμη αρκετούς που τις αντιμετωπίζουν ως τις σπουδές των ονείρων τους. Η λύση είναι η προσαρμογή στην πραγματικότητα. Πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των εισακτέων στα Τμήματα της Φιλολογίας, Φιλοσοφίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας Μαθηματικών και Φυσικής. Έτσι μπορεί να επιτευχθεί και μία πιο ομαλή κατανομή των φοιτητών στα Τμήματα, λιγότερες κενές θέσεις και καλύτερη εκπαίδευση για όλους. Λύσεις, λοιπόν, υπάρχουν. Διάθεση για επίλυση των προβλημάτων δεν βλέπω να υπάρχει από τους ιθύνοντες.
