Στα τρία χρόνια που έχουν περάσει από τότε, η μαιευτική φροντίδα στην Ουκρανία παραμένει υπό συνεχή επίθεση, με πάνω από 2.000 πλήγματα σε ιατρικές εγκαταστάσεις, εκ των οποίων 81 επηρέασαν ειδικά τοκετούς και μαιευτικά τμήματα. Μόλις τον περασμένο μήνα, η Ντιάνα Κόσικ, έγκυος επτά μηνών, σκοτώθηκε όταν ένας πύραυλος χτύπησε μαιευτήριο στην περιοχή Ντνιπροπετρόφσκ, στην ανατολική Ουκρανία.
Τον τελευταίο μήνα, ο Guardian πραγματοποίησε αυτοψία σε τρία μαιευτήρια κοντά στο μέτωπο για να καταγράψει πώς η ρωσική εισβολή και οι επιθέσεις σε υποδομές υγείας στερούν από τις γυναίκες το θεμελιώδες δικαίωμα του ασφαλούς τοκετού.
Σε κάθε νοσοκομείο, γυναίκες και προσωπικό αντιμετωπίζουν τρομερούς κινδύνους: drones, πυροβολικό, βαλλιστικούς πυραύλους και στοχευμένη καταστροφή της υγειονομικής υποδομής. Ρισκάρουν τις ζωές τους για να φέρουν νέα ζωή σε μια χώρα όπου πλέον σημειώνονται τρεις θάνατοι για κάθε γέννηση.
Παρά την ανανεωμένη ελπίδα για τερματισμό του πολέμου, οι βίαιες τακτικές της Ρωσίας έχουν επιδεινώσει τη δημογραφική κρίση της Ουκρανίας. Εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά έχουν φύγει από τη χώρα, εκατοντάδες χιλιάδες έχουν σκοτωθεί, και οι γυναίκες που παρέμειναν φοβούνται την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
Το 2024, η Ουκρανία κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στον κόσμο και το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, σύμφωνα με το World Factbook της CIA.
Τεράστια μείωση γεννήσεων στο Χάρκοβο
Το νοσοκομείο στο Χάρκοβο πραγματοποιούσε περίπου 1.000 γεννήσεις ετησίως πριν την πλήρη εισβολή της Ρωσίας το 2022. Πέρυσι, ο αριθμός μειώθηκε σε λιγότερες από 440 – τα δύο τρίτα των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν φύγει από την πόλη. Ο αριθμός θα ήταν ακόμη μικρότερος, αλλά περισσότερες γυναίκες προσέρχονται καθώς άλλα νοσοκομεία της πόλης παύουν να λειτουργούν.
Μόλις πέντε ημέρες πριν από την επίσκεψή μας, το μαιευτήριο του βασικού νοσοκομείου στο Χάρκοβο είχε υποστεί ζημιές από επίθεση drone. Τα παράθυρα έσπασαν και γυαλιά εκτοξεύθηκαν στα κρεβάτια – οι γυναίκες, έγκυες, λεχώνες και μία σε ενεργό τοκετό, μεταφέρθηκαν επειγόντως σε άλλο κέντρο. Όλες υπέστησαν σοκ, αλλά η γυναίκα που ήταν σε τοκετό χρειάστηκε επείγουσα καισαρική. Το προσωπικό ενήργησε άμεσα και μητέρα και παιδί επέζησαν.
Οι βομβαρδισμοί έχουν γίνει καθημερινότητα στο Χάρκοβο, που βρίσκεται υπό συνεχή επίθεση από τις πρώτες ώρες του πολέμου. Τον Ιούνιο, η πόλη δέχθηκε τις περισσότερες επιθέσεις από την έναρξη της εισβολής.
Οι γιατροί λένε ότι έχουν κάνει τοκετούς κατά τη διάρκεια αεροπορικών επιθέσεων και έχουν χειρουργήσει ενώ το κτίριο σείεται από εκρήξεις.
Γεννούν σε υπόγειο
«Ανησυχούσα ότι το νοσοκομείο μπορεί να στοχοποιηθεί, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή παρά να γεννήσω», λέει η Όλγα Σεβέλα, 30 ετών, κρατώντας τον νεογέννητο Ζαχάρ. Λίγες ώρες μετά τη γέννα, μεταφέρθηκε στο καταφύγιο του νοσοκομείου, καθώς 20 εκρήξεις συγκλόνισαν την πόλη.
Όταν ακούγονται σειρήνες, γυναίκες σε διάφορες καταστάσεις υγείας τρέχουν προς το καταφύγιο. Οι ανελκυστήρες δεν χρησιμοποιούνται λόγω κινδύνου, και έτσι όλες ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν σκάλες. Κάποιες κρατούν ορούς, άλλες αγκαλιάζουν βρέφη. Όσες βρίσκονται σε τοκετό ή μετά από επέμβαση, είναι πολύ εύθραυστες για να μετακινηθούν.
Η υπόγεια εγκατάσταση που σήμερα χρησιμοποιείται ως μαιευτήριο, ήταν παλιότερα σκονισμένο υπόγειο. Τώρα έχει διαμορφωθεί με κρεβάτια και αίθουσα τοκετού, αν και δεν είναι αποστειρωμένο για χειρουργεία. Υπάρχουν προμήθειες για 3 ημέρες.
Η Ντάσα Μπορισένκο, 32 ετών, με δύο αποβολές στο παρελθόν, μένει μόνιμα στο νοσοκομείο λόγω υψηλού κινδύνου στην εγκυμοσύνη της. Ζούσε σε χωριό της ανατολικής περιοχής Σούμι, κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία. Δεν έχει δει τον σύζυγό της για δύο εβδομάδες λόγω φόβου στρατολόγησης στους δρόμους.
«Θέλω πάρα πολύ ένα παιδί, αλλά με αυτόν τον πόλεμο είναι δύσκολο», λέει.
«Ακούμε εκρήξεις κάθε μέρα»
Ο πληθυσμός της πόλης έχει μειωθεί από 100.000 σε 53.000 από την αρχή της εισβολής. Οι γεννήσεις μειώθηκαν από πάνω από 1.000 τον χρόνο σε περίπου 550. Ο αριθμός παραμένει σχετικά υψηλός γιατί πλέον δέχονται γυναίκες από ευρύτερη περιοχή.
Η Λίλια Εροσένκο, 36 ετών, ήταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη τον Ιούλιο, όταν τρία drones Shahed χτύπησαν το βασικό κτίριο του νοσοκομείου της Σλοβιάνσκ. Αυτή και ο σύζυγός της είχαν αναβάλει τη δημιουργία οικογένειας για τρία χρόνια, περιμένοντας το τέλος του πολέμου, αλλά τελικά αποφάσισαν να μην περιμένουν άλλο.
«Δεν υπάρχει πια ασφαλές μέρος στη Σλοβιάνσκ», λέει. «Ακούμε εκρήξεις κάθε μέρα.»
Ο Βιτάλι Τσερνέτσκι, 31 ετών, με μόνιμη αναπηρία από τον πόλεμο, κρατά την νεογέννητη κόρη του Ντάρια.
«Τα παιδιά είναι η ευτυχία μας – πρέπει να γεννιούνται», λέει.
Το βασικό κτίριο του νοσοκομείου που χτυπήθηκε έχει καταρρεύσει. Το μαιευτήριο είναι το τελευταίο που λειτουργεί στην ουκρανοκρατούμενη περιοχή του Ντονμπάς. Όλα τα άλλα έχουν καταστραφεί, κλείσει ή βρίσκονται υπό κατοχή.
Αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου και πρόωρων γεννήσεων
Σε απόσταση μικρότερη των 30 χιλιομέτρων από το μεταβαλλόμενο μέτωπο, γυναίκες ταξιδεύουν έως και 160 χιλιόμετρα για να γεννήσουν εδώ. Αντιμετωπίζουν drones, πυροβολικό, πυραύλους και ομάδες αναγνώρισης και δολιοφθοράς. Οι πολίτες αποφεύγουν τους δημόσιους χώρους λόγω των τακτικών επιθέσεων και βιώνουν συχνές διακοπές ρεύματος, καθώς και κατασκοπεία – ένας ύποπτος Ρώσος κατάσκοπος συνελήφθη στη Σλοβιάνσκ κατά την επίσκεψή μας για συλλογή πληροφοριών για τον ουκρανικό στρατό.
Το μαιευτήριο έχει χάσει αρκετά μέλη του προσωπικού από επιθέσεις στην πόλη, ενώ οι μαίες αναφέρουν αύξηση των πρόωρων γεννήσεων και αύξηση καρκίνων, κυρίως της μήτρας.
«Είδαμε το ίδιο φαινόμενο μετά το 2014», λέει η Βαλεντίνα Γκλουστσένκο, 62 ετών, διευθύντρια μαιευτικής και γυναικολογίας.
«Οι γυναίκες αναπνέουν σωματίδια από τις καθημερινές εκρήξεις στον αέρα. Περιμένουν επίσης πάρα πολύ για να ζητήσουν βοήθεια όταν κάτι δεν πάει καλά.»
Δραματική η κατάσταση στη Χερσώνα
Ο πληθυσμός της πόλης πριν την εισβολή ήταν 280.000, αλλά λιγότερο από το ένα τέταρτο των κατοίκων έχει παραμείνει. Το μαιευτήριό της πραγματοποιούσε 1.500 έως 2.000 τοκετούς ετησίως, αλλά τώρα βλέπει μόλις 120. Μόνο φέτος, περίπου 100 άτομα σκοτώθηκαν και 1.100 τραυματίστηκαν στην πόλη.
Σε ένα υπόγειο μαιευτήριο χωρίς παράθυρα στη Χερσώνα, η Κατερίνα Οσετσίσκα, 35 ετών, κάθεται στο κρεβάτι με τα μάτια της δακρυσμένα. Έξω, ακούγονται δυνατές εκρήξεις καθώς τα πυρά ανταλλάσσονται πάνω από τον ποταμό – οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονται σε απόσταση μόλις 800 μέτρων.
Η Οσετσίσκα εισήχθη πριν από μία εβδομάδα για λόγους ασφαλείας. Είναι 33 εβδομάδων έγκυος και θεωρείται υψηλού κινδύνου – οι γιατροί λένε πως υπάρχουν επιπλοκές στη μήτρα.
«Είμαι σίγουρη πως οφείλονται στο άγχος», λέει.
Από την έναρξη της πλήρους εισβολής, η Χερσώνα έχει δεχτεί επιθέσεις με τα πάντα: τανκς, καθοδηγούμενες εναέριες βόμβες, drones και συστήματα πολλαπλής εκτόξευσης ρουκετών. Το Μαιευτήριο Νο2 της πόλης έχει πληγεί πέντε φορές και τώρα λειτουργεί υπόγεια, σε έναν πλήρως ανακαινισμένο χώρο με αίθουσες τοκετού, χειρουργεία και χώρους ανάνηψης.
«Η μεγάλη μου ελπίδα είναι το μωρό μου να ζήσει και να μπορέσει να απολαύσει την παιδική του ηλικία», λέει η Οσετσίσκα.
Μία ημέρα πριν την επίσκεψη του Guardian, εκρηκτικά που ρίχτηκαν από drone τύπου FPV (πρώτου προσώπου, τηλεκατευθυνόμενο) παραλίγο να χτυπήσουν το νοσοκομείο και έπεσαν στον χώρο στάθμευσης.
«Η Ρωσία μας στοχοποιεί σκόπιμα»
«Η Χερσώνα δεν έχει ούτε μία ιατρική εγκατάσταση που να έχει χτυπηθεί λιγότερες από τέσσερις ή πέντε φορές», λέει ο επικεφαλής μαιευτικής Πέτρο Μαρένκοφσκι.
«Είμαστε 100% βέβαιοι ότι η Ρωσία μας στοχοποιεί σκόπιμα.»
Η εγγύτητα της πόλης με τις ρωσικές δυνάμεις σημαίνει σχεδόν καμία προειδοποίηση πριν την έκρηξη. Το πυροβολικό ή τα όλμοι πέφτουν μόλις τρεις δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, και αν ακούσουν ότι πετά ρωσικό μαχητικό, οι κάτοικοι έχουν μόνο πέντε λεπτά για να βρουν καταφύγιο από τις βόμβες ακριβείας.
Οι κάτοικοι παρακολουθούνται από drones FPV που ρίχνουν εκρηκτικά με τρομακτική ακρίβεια, χτυπώντας συχνά πολίτες. Οι γιατροί λένε ότι διακινδυνεύουν τη ζωή τους καθημερινά για να πάνε στη δουλειά. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, εντοπίστηκε αναγνωριστικό drone πάνω από το νοσοκομείο.
Το συνεχές άγχος, λέει ο επικεφαλής μαιευτικής, σημαίνει υψηλότερο κίνδυνο αποβολών, περισσότερες αιμορραγίες και αυξημένη ανάγκη για χειρουργική επέμβαση.
Η κατάσταση ήταν χειρότερη κατά τη διάρκεια της 9μηνης ρωσικής κατοχής το 2022, όταν οι πολίτες ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους και οι γυναίκες δεν είχαν καμία πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα. Το αποτέλεσμα ήταν απότομη αύξηση στις γεννήσεις νεκρών εμβρύων.
Η Οσετσίσκα λέει ότι ήταν έγκυος στο νεότερο παιδί της κατά την κατοχή και δεν μπορούσε να φύγει από το χωριό της, χωρίς γιατρούς ή φροντίδα.
«Δεν μπορείς να σβήσεις όλα αυτά τα φρικτά πράγματα που έχουμε περάσει με αυτόν τον πόλεμο. Αλλά η μεγάλη μου ελπίδα είναι να ζήσει το μωρό μου, και να έχει την ευκαιρία να απολαύσει την παιδική του ηλικία», λέει.
Με πληροφορίες από Guardian
