Περισσότεροι από δύο αιώνες βρετανικού ελέγχου των νησιών Τσάγκος φτάνουν στο τέλος τους, αφού η βρετανική κυβέρνηση συμφώνησε να παραχωρήσει την κυριότητα του αρχιπελάγους του Ινδικού Ωκεανού στον Μαυρίκιο και να καταβάλει ετήσιο αντίτιμο για τη συνέχιση της λειτουργίας μιας στρατιωτικής βάσης.
Οι όροι συμφωνήθηκαν τον Οκτώβριο του 2024, αλλά όταν η κυβέρνηση του Μαυρίκιου άλλαξε χέρια, ο νέος πρωθυπουργός, Ναβιντσάντρα Ραμγκουλάμ, αμφισβήτησε τα οφέλη της συμφωνίας. Ακολούθησαν έξι μήνες επιπλέον διαπραγματεύσεων, προτού επιτευχθεί μια νέα, αναθεωρημένη συμφωνία. Οι φόβοι ότι η επανεκλογή του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να εκτροχιάσει την συμφωνία δεν επαληθεύτηκαν ποτέ.
Υπήρξε ακόμη ένα εμπόδιο της τελευταίας στιγμής, όταν δύο Βρετανίδες που γεννήθηκαν στο νησί Ντιέγκο Γκαρσία, την μεγαλύτερη ατόλη των νησιών, προσέφυγαν νομικά κατά της συμφωνίας, λίγες ώρες πριν από την υπογραφή της στις 22 Μαΐου, υποστηρίζοντας ότι οι ιθαγενείς του αρχιπελάγους δεν είχαν συμμετάσχει δεόντως στις συζητήσεις, ενώ αμφισβήτησαν την ικανότητα των αρχών του Μαυρίκιου «να ενεργήσουν προς το συμφέρον των κατοίκων των Τσάγκος, δεδομένου του παρελθόντος κακομεταχείρισης τους». Ανώτερος δικαστής ήρε τα ασφαλιστικά μέτρα αφού η κυβέρνηση υποστήριξε με επιτυχία ότι το ζήτημα ήταν θέμα εθνικής ασφάλειας και εξωτερικών σχέσεων.
Ποια είναι η ιστορία των νησιών Τσάγκος;
Τα νησιά, που βρίσκονται νότια της Βομβάης στην Ινδία και ανατολικά της Τανζανίας, αποικίστηκαν αρχικά από τη Γαλλία, η οποία διοικούσε την περιοχή ως καθεστώς εξαρτώμενο από τον Μαυρίκιο.
Το Ηνωμένο Βασίλειο απέκτησε τον έλεγχο του Μαυρίκιου τη δεκαετία του 1810 και διατήρησε την ίδια διοικητική συμφωνία.
Το 1965, η Βρετανία ανακήρυξε τα νησιά Τσάγκος ως αυτόνομη επικράτεια, κατέβαλε στον Μαυρίκιο 3 εκατομμύρια λίρες ως αποζημίωση και συμφώνησε να αφήσει τις ΗΠΑ να λειτουργήσουν από κοινού στρατιωτική βάση για 50 χρόνια.
Ο ξεριζωμός των κατοίκων
Περίπου 1.360 κάτοικοι των νησιών Τσάγκος εκδιώχθηκαν από το Ντιέγκο Γκαρσία, το μεγαλύτερο από το σύμπλεγμα των 60 νησιών, για να δημιουργηθεί η βάση, η οποία άρχισε να λειτουργεί το 1973.
Τα σκυλιά, συμπεριλαμβανομένων των κατοικίδιων ζώων, περισυνελέγησαν και θανατώθηκαν. Οι κάτοικοι των νησιών Τσάγκος έχουν περιγράψει ότι επιβιβάστηκαν σε φορτηγά πλοία, με τους περισσότερους να καταλήγουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Μαυρίκιο και τις Σεϋχέλλες. Πολλοί έπεσαν θύματα διακρίσεων ενώ τους δόθηκε ελάχιστη βοήθεια ώστε να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Σε μαρτυρία που έδωσε στο Διεθνές Δικαστήριο , η Liseby Elysé από τα νησιά Τσάγκος δήλωσε ότι οι άνθρωποι στο αρχιπέλαγος είχαν ζήσει μια «ευτυχισμένη ζωή» που «δεν της έλειπε τίποτα» πριν από τις απελάσεις.
«Μια μέρα ο διοικητής μας είπε ότι έπρεπε να εγκαταλείψουμε το νησί μας, να αφήσουμε τα σπίτια μας και να φύγουμε. Όλα τα άτομα ήταν δυστυχισμένα. Αλλά δεν είχαμε άλλη επιλογή. Δεν μας έδωσαν κανέναν λόγο», είπε. «Κανείς δεν θα ήθελε να τον ξεριζώσουν από το νησί όπου γεννήθηκε, να τον ξεριζώσουν σαν τα ζώα».
Ο Μαυρίκιος αγωνίζεται να ανακτήσει τον έλεγχο του αρχιπελάγους τις τελευταίες επτά δεκαετίες. Το 2019, το Διεθνές Δικαστήριο έκρινε ότι η κατάληψη των νησιών το 1965 ήταν παράνομη, απόφαση που επικυρώθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Το Ντιέγκο Γκαρσία, το οποίο απέχει περίπου 1.600 χλμ. από την πλησιέστερη ξηρά, περιλαμβάνεται σε καταλόγους με τα πιο απομακρυσμένα νησιά του κόσμου. Δεν υπάρχουν εμπορικές πτήσεις και η μετάβαση από τη θάλασσα δεν είναι εύκολη. Άδειες για σκάφη χορηγούνται μόνο για τα νησιά που βρίσκονται στην άκρη του αρχιπελάγους.
Τι έχει συμφωνηθεί μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και του Μαυρίκιου;
Θα καταβάλλεται ετήσια αποζημίωση στον Μαυρίκιο 101 εκατομμυρίων στερλίνων ετησίως για 99 χρόνια, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ντάουνινγκ Στριτ.
Στους κατοίκους δεν θα επιτραπεί να επιστρέψουν στο Ντιέγκο Γκαρσία, αλλά θα μπορούν να εγκατασταθούν σε δύο άλλα νησιά.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο της στρατιωτικής βάσης και θα υπάρχει μια περιβάλλουσα νεκρή ζώνη στην οποία δεν θα μπορεί να οικοδομηθεί τίποτα χωρίς τη συγκατάθεσή του, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Στίβεν Ντόουτι στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Θα ισχύσει επίσης απαγόρευση της παρουσίας ξένων δυνάμεων ασφαλείας στα εξωτερικά νησιά, είτε πολιτικών είτε στρατιωτικών.
Γιατί το αρχιπέλαγος Τσάγκος έχει στρατηγική σημασία;
Η βάση στο Ντιέγκο Γκαρσία παρέχει στο ναυτικό και την αεροπορία του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ γρήγορη πρόσβαση στην Ανατολική Αφρική, τον Ινδο-Ειρηνικό, τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τον Περσικό Κόλπο και χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των αμερικανικών εκστρατειών στη Μέση Ανατολή και το Αφγανιστάν.
Ο Μαυρίκιος, των 1,2 εκατομμυρίων κατοίκων, έχει ενισχύσει τους δεσμούς του με την Κίνα τα τελευταία χρόνια. Η συμφωνία θα συμβάλει στην άμβλυνση των ανησυχιών των ΗΠΑ και σχετικά με την αυξανόμενη στρατιωτική και οικονομική επιρροή του Πεκίνου στην περιοχή. Ο Μαυρίκιος έχει αποκρούσει τις ανησυχίες σχετικά με τη σχέση του με την Κίνα, λέγοντας ότι είναι πιο στενά ευθυγραμμισμένος με την Ινδία.
Το κύριο αντιπολιτευόμενο Συντηρητικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου και η Μεταρρύθμιση του Νάιτζελ Φάρατζ έχουν επανειλημμένα επιτεθεί στον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Στάρμερ για τη συμφωνία, με τον Φάρατζ να την αποκαλεί «παράδοση».
Ενώ ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε στο Politico ότι η συμφωνία αποτελεί σοβαρή απειλή για τα αμερικανικά συμφέροντα ασφαλείας στον Ινδικό Ωκεανό, ο Τραμπ έδειξε την υποστήριξή του για την παράδοση όταν ο Στάρμερ επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο του 2025.
Πηγή: Με πληροφορίες από το Bloomberg
