Με φόντο τις νέες απειλές του Τούρκου προέδρου Ερντογάν για άνοιγμα των συνόρων, αλλά και τα νέα προσφυγικά κύματα προς τα ελληνικά νησιά, το προσφυγικό επανήλθε τις τελευταίες μέρες με δριμύτητα στο ευρωπαϊκό προσκήνιο.
Η Τουρκία θα μπορούσε να αναγκαστεί να «ανοίξει τις πόρτες» της εάν δεν λάβει περισσότερη υποστήριξη από την Ευρώπη για την περίθαλψη των προσφύγων και τη δημιουργία μιας «ζώνης ασφαλείας» στη βόρεια Συρία. Τάδε έφη προ μιας εβδομάδας ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων και ανεβάζοντας στο κόκκινο την ανησυχία για τον κίνδυνο κατάρρευσης της προσφυγικής συμφωνίας και συνακόλουθα νέα μαζικά κύματα προσφύγων στην Ευρώπη.
Κατά πόσον θα πρέπει να λάβει η Ευρώπη σοβαρά αυτές τις απειλές, με δεδομένο ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η Άγκυρα εργαλειοποιεί το προσφυγικό για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της;
Εν όψει νέων μαζικών ροών;
Από την αρχή του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011 η Τουρκία έχει υποδεχθεί από τη γειτονική χώρα πάνω από 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες, περισσότερους από κάθε άλλη χώρα. Και ενώ ο Τούρκος πρόεδρος καλωσόριζε τότε τους Σύρους με θερμά λόγια, πλέον η κυβέρνησή του και με φόντο τη δύσκολη οικονομική συγκυρία αυξάνει τις πιέσεις στους πρόσφυγες, ώστε να εγκαταλείψουν τη χώρα. Ο Ταγίπ Ερντογάν απείλησε μάλιστα ανοιχτά τους Ευρωπαίους ότι θα ανοίξει τα σύνορα σε περίπτωση που δεν λάβει μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια. Τόνισε ότι η χώρα του δεν μπορεί να αντεπεξέλθει μόνη της σε πιθανά νέα προσφυγικά κύματα ενώ επέρριψε κωλυσιεργία στην Ε.Ε. όσον αφορά την εκταμίευση της υπεσχημένης οικονομικής βοήθειας.
Γεγονός είναι ότι οι ισχυρισμοί Ερντογάν δεν είναι παντελώς αβάσιμοι. Η Τουρκία ενδέχεται να βρεθεί όντως αντιμέτωπη με νέες μαζικές προσφυγικές ροές. Τις τελευταίες εβδομάδες κλιμακώνονται οι μάχες στο τελευταίο μεγάλο προπύργιο των ανταρτών, την Ιντλίμπ, που συνορεύει με την Τουρκία. Στην περιοχή ζουν περί τα τρία εκατομμύρια πρόσφυγες. Σε περίπτωση που τα στρατεύματα του καθεστώτος Άσαντ συνεχίσουν την προέλασή τους, οι άνθρωποι αυτοί ενδέχεται να επιχειρήσουν να καταφύγουν στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Προ ημερών Σύροι πρόσφυγες διαδήλωναν στα τουρκοσυριακά σύνορα ζητώντας από την Τουρκία να ανοίξει τα σύνορά της. Ο Τούρκος πρόεδρος ωστόσο αντιπροτείνει τη μεταφορά τους σε ζώνη ασφαλείας στη βόρεια Συρία, τη δημιουργία της οποία διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα, η Άγκυρα θα ζητήσει από τους Ευρωπαίους να πληρώσουν τις εγκαταστάσεις που θα κατασκευαστούν για την εκεί φιλοξενία των προσφύγων. Θα πρέπει να αξιολογηθούν λοιπόν σε αυτά τα συμφραζόμενα οι νέες απειλές Ερντογάν; Μήπως πρόκειται εν τέλει για διαπραγματευτική τακτική προκειμένου να αποσπάσει, για άλλη μια φορά, όσο το δυνατόν μεγαλύτερα ανταλλάγματα;
Καθησυχαστική η Κομισιόν
Η καθησυχαστική απάντηση της Κομισιόν στο ερώτημα εάν κινδυνεύει η προσφυγική συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας μάλλον ενισχύει αυτές τις εκτιμήσεις: «Πιστεύουμε ότι καλή τη πίστει μπορούμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία με τους τούρκους εταίρους», ανέφερε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σημειώνοντας την ίδια ώρα ότι παρακολουθεί με ανησυχία την αύξηση των αφίξεων στη Λέσβο. Παράλληλα επισημαίνει όμως ότι σε σχέση με την εποχή προ της προσφυγικής συμφωνίας, οι αριθμοί των νεοαφιχθέντων είναι αμελητέοι.
Στους αριθμούς αυτούς παραπέμπει και ο εμπνευστής της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας Γκέραλντ Κνάους, επισημαίνοντας ότι μπορεί τον Αύγουστο να υπήρξε σημαντική αύξηση, ωστόσο ο συνολικός αριθμός των αφίξεων το 2019 παραμένει εξαιρετικά χαμηλός. «Υπάρχει αύξηση και αυτό συνιστά μια σοβαρή ένδειξη. Αλλά η κατάσταση δεν είναι ακόμη εκτός ελέγχου». Ο ίδιος συμμερίζεται μεν τις ανησυχίες που διατυπώνονται, εκτιμά ωστόσο ότι η προσφυγική συμφωνία μπορεί να διασωθεί εάν υπάρξει ένα άμεσο σχέδιο αρωγής των ελληνικών αρχών.
