Ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Προκόπιος Παυλόπουλος μίλησε, με θέμα «Η βιωματική σχέση των Ελλήνων με την Ελευθερία», κατά την Πανηγυρική Εκδήλωση του Δήμου Ναυπλιέων για την Απελευθέρωση της Πόλης του Ναυπλίου, την 30η Νοεμβρίου 1822. Στην ομιλία του αυτή ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος επισήμανε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Η βιωματική –«υπαρξιακή», κατ’ ουσία, αφού συνδέεται αρρήκτως με την υπεράσπιση της αξίας τους και της ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους, διαχρονικώς- σχέση των Ελλήνων με την Ελευθερία έχει τις ρίζες της στις απαρχές της εμφάνισης και δημιουργίας του ελεύθερου και «ατίθασου» Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. Έκτοτε, και αδιαλείπτως, εμείς, οι Έλληνες, πορευόμαστε ιστορικώς στους «δρόμους της Ελευθερίας» του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος. Αυτοί δε οι «δρόμοι της Ελευθερίας», τους οποίους άνοιξε και διήνυσε το Αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα στην πορεία προς την κορύφωση της δημιουργίας του -που διαμόρφωσε και την ανεκτίμητη «παρακαταθήκη» του για το μέλλον του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού- οδήγησαν και στην τελική σύνθεση της πεμπτουσίας της Ελευθερίας, περίπου όπως την προσλαμβάνουμε και σήμερα. Δηλαδή μιας Ελευθερίας, η οποία αποτελεί στην εποχή μας την βασική, θεσμική και πολιτική, αντηρίδα της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, ως μέσου πολιτειακής οργάνωσης που της παρέχει τις πιο αξιόπιστες εγγυήσεις για την ακώλυτη άσκηση των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Αυτή την πεμπτουσία της Ελευθερίας -και, συνακόλουθα, της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, ως εγγύησης της Ελευθερίας- υπερασπίσθηκαν, πριν και κυρίως μετά την Εθνεγερσία του 1821, οι αγωνιζόμενοι Έλληνες. Και πάνω της θεμελίωσαν τα πρώτα Ελληνικά Συντάγματα, ακόμη και όταν δεν είχε ιδρυθεί το Νεότερο Ελληνικό Κράτος, κάτι το οποίο επισυνέβη το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Επιπλέον το Έθνος των Ελλήνων, το οποίο δημιουργήθηκε εδώ και πάνω από 3.000 χρόνια ιδίως πάνω στην στέρεη βάση της Ελληνικής Γλώσσας, εξεγέρθηκε κατά του βάρβαρου και αιμοσταγούς οθωμανικού ζυγού το 1821. Εξ ού και η Επανάσταση του 1821 φέρει όλα τα εμβληματικά χαρακτηριστικά της «Εθνεγερσίας», η οποία οδήγησε και στην δημιουργία του πρώτου Έθνους-Κράτους στην Ευρώπη.
A. Ειδικότερα, αρχής γενομένης κατ’ εξοχήν από τους Μηδικούς Πολέμους -από τον Μαραθώνα, τις Θερμοπύλες και την Σαλαμίνα- οι Έλληνες ουδέποτε ανέχθηκαν να ζήσουν υπό καθεστώς κατάκτησης και δουλείας. Και όταν ακόμη η Ελλάδα κατακτήθηκε, όπως κατά την περίοδο του οθωμανικού ζυγού από το 1453 ως το 1821, οι Έλληνες, αδιαλείπτως, αγωνίζονταν για την αποτίναξη της ξένης κατοχής και ουδέποτε συμβιβάσθηκαν, έστω και καθ’ υποφοράν, με την κατακτητική καταπίεση ή και βαρβαρότητα. Κατά γενική, λοιπόν, αναγνώριση παγκοσμίως, οι Έλληνες υπήρξαν, είναι και θα παραμείνουν Έθνος και Λαός της Ελευθερίας. E contrario, η κατάσταση ανελευθερίας, υφ’ οιανδήποτε έποψη και εκδοχή, για τους Έλληνες αποτελεί contradictio in adjecto. Υπ’ αυτό, λοιπόν, το πρίσμα, η σχέση των Ελλήνων με την Ελευθερία είναι, κατά τα προμνημονευόμενα, βιωματική. Με την έννοια ότι οι Έλληνες μόνον ελεύθεροι -και, άρα, μέσα σε καθεστώς αντίστοιχης δημοκρατικής διακυβέρνησης και ανάλογης συμμετοχής «στα κοινά», δια της ακώλυτης άσκησης των κατάλληλων πολιτικών δικαιωμάτων- μπορούν να υπερασπισθούν την αξία τους και ν’ αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους. Η Εθνεγερσία του 1821, διακόσια χρόνια πριν, αναδεικνύει, με λαμπρή ιστορική ευκρίνεια, το πώς και γιατί οι Έλληνες, που επαναστάτησαν για ν’ αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό, ακολουθούσαν, κατά κεραία, την προγονική «παρακαταθήκη» του αγώνα υπέρ της Ελευθερίας, όπως την συμπυκνώνει ιδανικά, κατά τον Αισχύλο («Πέρσες», 401-405), ο παιάνας της Ναυμαχίας στην Σαλαμίνα:
- παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε,
ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾽, ἐλευθεροῦτε δὲ
παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῴων ἕδη,
θήκας τε προγόνων· νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.»
B. Μια παράθεση ορισμένων κειμένων πριν από την Εθνεγερσία του 1821 και μετά από αυτήν αρκεί για να καταδείξει, σε ό,τι αφορά έστω και αυτή την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων, την προαναφερόμενη σχέση του Έθνους των Ελλήνων με την Ελευθερία. Συγκεκριμένα:
1. Στην ψυχή των αγωνιζόμενων Ελλήνων, ως την ευόδωση της Εθνεγερσίας, «φώλιαζε» πάντα ο «Θούριος» του Ρήγα Φεραίου, που διερωτάτο:
- Τί σ’ ὠφελεῖ νὰ ζήσεις καὶ νά ‘σαὶ στὴ σκλαβιά;»
Όπως επίσης -και κατ’ εξοχήν- η κατάληξη:
«Καλύτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή
- ὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».
2. Προεχόντως, η «Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς της Μεσσηνιακής Γερουσίας -ή Συγκλήτου- μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, την 23η Μαρτίου 1821, δεν συνιστά μια απλή ανακοίνωση της έναρξης της Εθνεγερσίας του 1821. Η χρήση του όρου «Προειδοποίησις» δεν ήταν, κάθε άλλο, τυχαία. Διότι από αυτό τούτο το κείμενό της προκύπτει πως ο βασικός στόχος σύνταξης και κοινοποίησής της «extra muros» ήταν, κατά κύριο λόγο, να καταστεί σαφές προς την Ευρώπη ότι η Επανάσταση του 1821 σήμαινε την απόφαση των Ελλήνων να κατακτήσουν την Ελευθερία τους με κάθε τρόπο, ακόμη και με την ζωή τους, δίχως κανένα «πισωγύρισμα». Με άλλες λέξεις, η «Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» περιέκλειε το σύνολο του ως άνω μηνύματος του «Θουρίου» του Ρήγα Φεραίου.
- Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα εν προκειμένω παρέχει το Προοίμιο- ίδιο ακριβώς- των «Προσωρινών Πολιτευμάτων» της Επιδαύρου, του 1822 και του Άστρους, του 1823:
- Το Ἑλληνικὸν ἔθνος, τὸ ὑπὸ τὴν φρικώδη Ὀθωμανικὴν δυναστείαν, μὴ δυνάμενον νὰ φέρῃ τὸν βαρύτατον καὶ ἀπαραδειγμάτιστον ζυγὸν τῆς τυραννίας, καὶ ἀποσεῖσαν αὐτὸν μὲ μεγάλας θυσίας, κηρύττει σήμερον διὰ τῶν νομίμων Παραστατῶν του, εἰς Ἐθνικὴν συνηγμένων Συνέλευσιν, ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, τήν Πολιτικήν αὐτοῦ ὕπαρξιν και ἀνεξαρτησίαν ».
4. Τέλος -και τούτο είναι το πιο πειστικό επιχείρημα για την προσήλωση των Ελλήνων στην Ελευθερία μετά την Εθνεγερσία του 1821 -η «καταξίωση» του πρώτου οριστικού Συντάγματος, του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος», ήτοι του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827, στην όλη συνταγματική μας ιστορία οφείλεται, κυρίως, στις διατάξεις του που κατοχυρώνουν από την μια πλευρά τα «θεσμικά αντίβαρα», τα οποία αποδυναμώνουν την κρατική αυθαιρεσία κατά των πολιτών. Και, από την άλλη πλευρά, τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ιδίως δε τα Δικαιώματα, τα οποία εγγυώνται την ουσιαστική υπεράσπιση της σφαίρας Ελευθερίας του πολίτη απέναντι στην κρατική αυθαιρεσία. Με άλλες λέξεις τα δικαιώματα εκείνα, τα οποία η Επιστήμη του Συνταγματικού Δικαίου χαρακτηρίζει ως ατομικά. Γι’ αυτό και η «αρτιότητα» τόσο των αρχικών όσο και των μεταγενέστερων Συνταγμάτων μας -με «κολοφώνα» το ισχύον Σύνταγμα του 1975- κρίθηκε και κρίνεται, κατά κύριο λόγο, με τα θεσμικά και πολιτικά «σταθμά», τα οποία διασφαλίζουν την όλη οργάνωση και λειτουργία της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ως «ιδανικής» διαδικασίας εγγύησης της Ελευθερίας.
200 χρόνια μετά την Εθνεγερσία του 1821 το Έθνος των Ελλήνων, εντός και εκτός των συνόρων μας, οφείλει, για λόγους που αφορούν την ιστορική του διαδρομή και την προοπτική του, να ξανασκεφθεί το απαράμιλλο Εθνικό πρόταγμα των Αγωνιστών του 1821 «Ελευθερία ή Θάνατος» με όρους, ταυτοχρόνως, παρελθόντος και μέλλοντος. Ως προς το παρελθόν, η ιστορική απόφαση των Αγωνιστών του 1821 «Ελευθερία ή Θάνατος», ανατρέχοντας υπό συνθήκες αδιάλειπτης συνέχειας στο «νῦν ὑπέρ πάντων ὁ ἀγών» του Παιάνα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας κατά τον Αισχύλο, αναδεικνύει την «βιωματική» σχέση του Έθνους των Ελλήνων με την Ελευθερία. Και ως προς το μέλλον, υποδεικνύει το Εθνικό μας Χρέος στο διηνεκές, όταν οι συνθήκες επιβάλλουν την υπεράσπιση της Ελευθερίας μας, υφ’ όλες της τις εκφάνσεις. Ιδίως δε τις εκφάνσεις εκείνες που αφορούν την υπεράσπιση των Εθνικών μας Θεμάτων και των Εθνικών μας Δικαίων. Υπεράσπιση, την οποία οφείλουμε να φέρνουμε πάντα εις πέρας δίχως ίχνος υποχώρησης ή υπαναχώρησης. Επιπλέον, το Εθνικό μας Χρέος συμπεριλαμβάνει, χωρίς αμφιβολία, και την υποχρέωσή μας να υπερασπισθούμε την απελευθέρωση του τμήματος εκείνου της Μαρτυρικής Κύπρου, το οποίο τελεί ακόμη υπό τουρκική κατοχή. Υπενθυμίζοντας, με κάθε τρόπο, προς την Διεθνή Κοινότητα και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η κατάσταση αυτή στην Μαρτυρική Κύπρο είναι όνειδος για την Διεθνή και Ευρωπαϊκή Νομιμότητα εμείς, οι Έλληνες, πρέπει να καθιστούμε σαφές, urbi et orbi και δίχως περιστροφές, ότι όσο η Κύπρος βιώνει τον εφιάλτη της τουρκικής βαρβαρότητας ο Αγώνας της Εθνεγερσίας του 1821 συνεχίζεται».
