Ο «Οιδίπους επί Κολωνώ», είναι το τελευταίο έργο του Σοφοκλή γραμμένο περί το 406 π.χ. και ανεβασμένο θεατρικά το 401 π.χ. πέντε χρόνια μετά το θάνατο του. Ο Σοφοκλής με το εν λόγω έργο αποδίδει φόρο τιμής στην Πατρίδα του, την Αθήνα και εξυμνεί την Αθηναϊκή Δημοκρατία. «Ο Οιδίπους επι Κολωνώ, έγινε ένα δράμα εθνικό που εκθειάζει τη δόξα της Αθήνας, λέει ο Max Egger (Histoire de la litt.)».
Ο «Οιδίπους επί Κολωνώ», είναι ένα έργο βαθιά προσωπικό και ταυτόχρονα βαθιά πολιτικό. Δεν πραγματεύεται μόνο την ψυχοσύνθεση του Οιδίποδα, αλλά και το έξωθεν περιβάλλον, την πολιτική συγκυρία μέσα από την οποία θα περάσει στη δικαίωση. «Η ψυχανάλυση είναι πολιτική. Πολιτική της απελευθέρωσης από τα δεινά να που υποδουλώνουν, τον εαυτό μας, τον άλλο, τον κόσμο…» διαβάσουμε στην βιογραφία του Φρόυντ, από τους Rene Major και Chantal Talagrand. Ο άνθρωπος που έδωσε το όνομα του Οιδίποδα στο σημαντικότερο επιστημονικό του εύρημα (το οιδιπόδειο σύμπλεγμα), γνωρίζει πως η πολιτική ορίζει κάθε πράξη μας, προσωπική και συλλογική.
Ποιο είναι όμως το βασικό σημείο στο εν λόγω έργο που καθορίζει την πλοκή του; Θα έλεγε κάνεις πως το σημείο αυτό είναι η ύπαρξη του Ιερού χώρου. Ο Οιδίποδας καταφθάνει τυφλός πλέον στο Ιερό Άλσος των Ευμενίδων στον Κολωνό, οδηγούμενος από την κόρη του Αντιγόνη. Βλέποντας τους δυο τους, να καταπατούν τον Ιερό τόπο, περαστικός διαβάτης, τους διατάζει να φύγουν, λίγο πριν φτάσει ο στρατός για να επιχειρήσει να τους απομακρύνει με τη βία από το Ιερό.
Ακολoυθεί η στιχομυθία:
Ξένος: Έβγα απ΄ αυτού, πριν πλειότερα ρωτήσεις, γιατί πατείς σε τόπο εμποδισμένο.
Οιδίποδας: Ποιος είναι ο τόπος; Σε ποιό Θεό πιστεύετε ;
Ξένος: Άγγιχτος και ακατοίκητος, τον έχουν φοβίες θεές, εδώ παντοβλέπουσες Ευμενίδες τις λεν, αλλού κι αλλιώς τις ονομάζουν.
Ο Οιδίπους, ζητάει να δει αυτόν που Κυβερνάει τη χώρα και να ζητήσει απ΄ αυτόν βοήθεια, επικαλούμενος την Αθηναϊκή φιλοξενία. Ο Θησέας, βασιλιάς της Αθήνας δέχεται τον κατατρεγμένο Οιδίποδα, «μίασμα» για τους άλλους, και του υπόσχεται βοήθεια. Ο Σοφοκλής, σκιαγραφεί στο πρόσωπο και τις πράξεις του Θησέα τον ιδανικό κυβερνήτη σε μια Δημοκρατική χώρα. Ο Θησέας, δεν επιτρέπει στο στρατό να απομακρύνει τον κατατρεγμένο Οιδίποδα από το Ιερό απάτητο Άλσος των Ευμενίδων, παρά μόνο αναλαμβάνει ο ίδιος να μεριμνήσει για τη δικαίωση του ήρωα.
Ο Σοφοκλής, παραδίδει στα 90 (ενενήντα) του χρόνια, με το εν λόγω έργο, την τελευταία διδαχή θα έλεγε κανείς για τη λειτουργία, τις αρχές και τις πράξεις της Δημοκρατίας. Ενώ, παράλληλα, παρουσιάζει το χώρο του Ιερού, ως τον τόπο που συνδέει, το μέσα με το έξω, τον άνθρωπο με τον κόσμο, τον μόνο με την κοινωνία. Το Ιερό είναι ο τόπος της συνάντησης του οικείου με το ανοίκειο. Αυτός που μπορεί να διαχειριστεί τη συνάντηση γίνεται το σύμβολο της Δημοκρατίας.
Ο παραπάνω παραλληλισμός προέκυψε διαβάζοντας την ανακοίνωση του Πρωθυπουργού κου Κυριάκου Μητσοτάκη, σχετικά με την ανάληψη αρμοδιοτήτων της φύλαξης του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η ανακοίνωση ήρθε, λίγες μέρες μετά τη νίκη του μετανάστη Πάνου Ρούτσι, ο οποίος βρισκόμενος 23 μέρες μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, μάχονταν «Ή ταν ή επί τας» με ασπίδα την ίδια του τη ζωή, για να μπορέσει να δικαιώσει τη μνήμη του σκοτωμένου, στο έγκλημα των Τεμπών γιού του.
Δε θα έλεγε κανείς ότι ο Πρωθυπουργός πράττει κατά το αρχαιοελληνικό, ούτε ασπάζεται τις διδαχές του, άλλα δρα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στην ανακοίνωσή του, το Ιερό δεν αποτελεί σημείο συνάντησης, αλλά το πρόσχημα για την απομάκρυνση της πολιτικής από την κοινωνία. Η εν λόγω ενέργεια επιχειρεί να αδρανοποιήσει κάθε μαχόμενο υποκείμενο, που προσφεύγει μπροστά στα Ιερά για να μπορέσει να ακουστεί η φωνή του, για να μπορέσει να συνομιλήσει με το πολιτικό και το δημόσιο.
Η κυβέρνηση με την εν λόγω πράξη, απομακρύνει το Ιερό ως φορέα Δημοκρατίας και το καθιστά ζήτημα της Εθνικής Άμυνας της Χώρας, δηλαδή ζήτημα πολέμου.
Και επανέρχεται δικαίως το οιδιπόδειο ερώτημα περί Ιερού:
Τις δ’ εσθ’ ο χώρος; του Θεών νομίζεται;
(Ποιος είναι ο τόπος; Σε ποιο Θεό πιστεύετε ; ) .
*Η Βάσω Μουρελά είναι Πολιτικός Επιστήμονας
