Το ζήτημα της αναγνώρισης του Παλαιστινιακού κράτους και της δημιουργίας των δύο κρατών στην περιοχή εκείνη βρίσκεται στο κέντρο του Μεσανατολικού, ενός πολύπλοκου, επικινδύνου και δυσνοήτου προβλήματος, σε μια από τις κρισιμότερες περιοχές του κόσμου. Όπως έλεγαν ειδήμονες της περιοχής, «όλα εδώ ξεκίνησαν και ας ελπίσουμε ότι δεν θα τελειώσουν εδώ».
Η «λύση των δύο κρατών», προβλεπόμενη από τις Συμφωνίες του Όσλο εδράζεται στην αντίληψη πως η δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ, θα μπορούσε να προσφέρει οριστική λύση στο Μεσανατολικό και την απαιτούμενη σταθερότητα και διαρκή ειρήνη. Συνεπώς, μεταξύ της Μεσογείου και του Ιορδάνη ποταμού, θα υπήρχαν δύο κράτη.
Πρόκειται για μια ιδέα που διεθνώς θα μπορούσε να είναι ελκυστική, αλλά οι Ισραηλινοί την αντιμετωπίζουν αρνητικά και οι ρεαλιστές Παλαιστίνιοι την θεωρούν ως ανέφικτη, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Πέραν τούτων, παραμένουν ανεπίλυτα βασικά προαπαιτούμενα (πρόσφυγες, Ιερουσαλήμ) για τη ρύθμιση του τελικού καθεστώτος της περιοχής και, φυσικά, θα ήταν ανόητο να μιλήσουμε υπό τις παρούσες συνθήκες για ειρηνευτική διαδικασία. Ιδιαίτερα το ζήτημα της Ανατολικής Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Παλαιστινιακού Κράτους είναι κορυφαίας σημασίας για τους Παλαιστινίους. Από τον τάφο του Γιασέρ Αραφάτ, στη Ραμάλα, μια φωτεινή ακτίνα δείχνει την Ιερουσαλήμ.
Τα θεμελιώδη κριτήρια για να θεωρηθεί μια οντότητα ως «κράτος» σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, τίθενται στη Συνθήκη του Μοντεβιδέο για τα Δικαιώματα και τις Υποχρεώσεις των Κρατών (1933). Η Συνθήκη αυτή αρχικά αφορούσε στην αμερικανική ήπειρο, αλλά έκτοτε έχει αποτελέσει εθιμικό διεθνές δίκαιο. Τα κριτήρια που θέτει είναι τέσσερα: μόνιμος πληθυσμός, καθορισμένο έδαφος, κυβέρνηση και ικανότητα σύναψης σχέσεων με άλλα κράτη. Αυτά τα κριτήρια είναι απαραίτητα για να υπάρχει ένα κράτος ως υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και να μπορεί να συμμετέχει ενεργά στις διεθνείς σχέσεις.
Στην περίπτωση της Παλαιστίνης, το έδαφος είναι κατάσπαρτο με ισραηλινούς εποικισμούς, αποτελέσματα της «επί του πεδίου πραγματικότητας». Πολύ επικίνδυνο πράγμα αυτό . Στις αρχές του 2023, στη Δυτική Όχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ υπήρχαν 144 εποικισμοί και 100 προκεχωρημένες θέσεις (outposts), με έναν πληθυσμό περίπου 700.000 εποίκων. Αντίστοιχα, ο παλαιστινιακός πληθυσμός της περιοχής ανέρχεται σε 2.950.000. Οι εποικισμοί αυξάνονται και πληθύνονται υπό την παρούσα ισραηλινή ηγεσία, με ανάλογη αύξηση της έντασης στην περιοχή.
Υπό τις παρούσες συνθήκες, μόνο μια παλαιστινιακή νησίδα θα μπορούσε να υπάρξει, με απολύτως περιορισμένη κυριαρχία και ολοκληρωτική εξάρτηση από το Ισραήλ. Σίγουρα δεν θα πρόκειται για κράτος υπό τους όρους της Συνθήκης του Μοντεβιδέο.
Επί πλέον, δεν νοείται παλαιστινιακό κράτος χωρίς τη Γάζα. Εκεί εξελίσσεται μια διαρκής τραγωδία που τώρα γνωρίζει και νέα κλιμάκωση, με τη νέα επέμβαση του ισραηλινού στρατού για τον ολοκληρωτικό έλεγχο της πόλης της Γάζας. Ο Παλαιστινιακός πληθυσμός αντιμετωπίζεται σίγουρα όχι ως αποτελούμενος από ανθρώπους, αλλά από κάποια άλλη, κατώτερη μορφή ζωής, ή ως παρωχημένη επίπλωση ενός χώρου, που τώρα θα πρέπει να μεταφερθεί αλλού, λόγω ανακαινίσεως και αλλαγής χρήσεως.
Εάν λάβει κανείς υπ’όψη τα όσα απεργάζεται η κτηματομεσιτική σχολή διεθνών σχέσεων, αφού ο παλαιστινιακός πληθυσμός της Γάζας «πεισθεί» να αναχωρήσει ή να εξαϋλωθεί, ή να μεταφερθεί σε χώρο «φιλοξενίας» που ετοιμάζεται προς τούτο από το Ισραήλ πλησίον της Ράφαχ, θα προχωρήσει η «ριβιεροποίηση» της Γάζας. Σχετικά, στις 27 Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στον Λευκό Οίκο, με αντικείμενο το «ολοκληρωμένο σχέδιο» (comprehensive plan) της κυβέρνησης των ΗΠΑ για τη Γάζα μετά από το τέλος του πολέμου, όπως είπε ο Στηβ Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου Τραμπ για το Μεσανατολικό και για άλλες σοβαρές υποθέσεις παγκοσμίως. Στη σύσκεψη αυτή συμμετέσχαν και οι Τόνι Μπλέρ (!) και Τζάρεντ Κούσνερ.
Ο πρώτος, αφού συνέπραξε στον Πόλεμο του Κόλπου ως Πρωθυπουργός του ΗΒ, διαδραμάτισε αμφιλεγόμενο ρόλο ως εκπρόσωπος του «Κουαρτέτου για το Μεσανατολικό» (ΟΗΕ, ΕΕ, ΗΠΑ, Ρωσία) μεταξύ 2007 και 2015. Παρ’ολίγο να χαρακτηρισθεί ως persona non grata από την Παλαιστινιακή Αρχή, κατηγορούμενος για μεροληπτική στάση υπέρ του Ισραήλ.
Ο δεύτερος, προεδρικός γαμβρός με επίσημα καθήκοντα κατά την πρώτη θητεία Τραμπ (του πιστώνονται οι «Συμφωνίες του Αβραάμ»), είχε μέχρι τώρα παραμείνει στα παρασκήνια, ασχολούμενος με τις επιχειρήσεις της οικογένειας ανά τον κόσμο. Σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, τον Μάρτιο 2024, είχε αναφερθεί στη Γάζα με επιεικώς απαράδεκτους όρους, ως πολύτιμη παραθαλάσσια ιδιοκτησία (valuable seaside property) της οποίας ο πληθυσμός θα μπορούσε να μεταφερθεί στην έρημο του Νεγκέβ, ή αλλού και γενικά χωρίς δυνατότητα επιστροφής.
Από τις μέχρι τώρα πληροφορίες, το τελικό σχέδιο θα περιλαμβάνει δεκαετή κηδεμονία υπό τις ΗΠΑ και εθελοντική (sic) μετατόπιση πληθυσμού. Μέχρι τώρα, ωστόσο, δεν έγιναν γνωστές με σαφήνεια άλλες λεπτομέρειες.
Τον Φεβρουάριο, όμως, ο Πρόεδρος Τραμπ είχε κυκλοφορήσει βίντεο, προϊόν τεχνητής νοημοσύνης, όπου στην Τrump Gaza (μετά από την Trump Plaza, γιατί όχι και Trump Gaza;), ο ίδιος φαινόταν να κάνει ηλιοθεραπεία με τον Νετανιάχου και ένα χρυσό του άγαλμα εδέσποζε. Πάλι η σύγχυση μεταξύ φερέτρων και θερέτρων.
Η μετατροπή της Γάζας σε Ντουμπάϊ της περιοχής, προϋποθέτει πετρέλαιο. Όπως, όμως, είχε πει η Γκόλντα Μεΐρ στον Βίλυ Μπράντ, «Ο Μωυσής μας πήγαινε σαράντα χρόνια μέσα στην έρημο και τελικά μας έφερε στο μόνο σημείο της Μέσης Ανατολής όπου δεν υπάρχει πετρέλαιο.
Ο κ. Νετανιάχου, προφανώς δεν ενδιαφέρεται να έχει φίλους, άλλους εκτός από τις ΗΠΑ και θεωρεί ότι του επιτρέπονται τα πάντα, με πλήρη ατιμωρησία. Παίζει εν ου παικτοίς. Τώρα επεμβαίνει στρατιωτικά ως τιμωρός της Χαμάς και σε άλλες χώρες. Η πρόσφατη ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο Κατάρ και οι επακολουθήσασες προειδοποιήσεις – Diktat του Νετανιάχου προς τη χώρα αυτή, είναι πρωτοφανείς, άκρως επικίνδυνες και αξιοκατάκριτες.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει σειρά γνωστών δικών του προβλημάτων, λόγω των οποίων επιθυμεί διακαώς και με κάθε κόστος να παραμείνει στην εξουσία. Αυτός όμως και η κυβέρνησή του επίσης άγονται και φέρονται από δύο Υπουργούς, τον Ιταμάρ Μπεν Γκβίρ και του Μπεζάλελ Σμότρικ. Οι τελευταίοι, αμφότεροι έποικοι, χαρακτηρίζονται από υπέρμετρο θρησκευτικό φανατισμό και μεσιανικές αντιλήψεις για το πεπρωμένο του Ισραήλ, οι οποίες περιλαμβάνουν την κατάληψη όλου του εδάφους από τον Ιορδάνη έως τη Μεσόγειο. Οι ανεξέλεγκτες συνεχείς δολοφονικές επιθέσεις εξάλλων ισραηλινών εποίκων σε παλαιστινιακά χωριά της Δυτικής Όχθης, είναι απότοκοι τέτοιων αντιλήψεων.
Σε μια Κνέσετ 120 βουλευτών, όπου η κυβερνητική πλειοψηφία διαθέτει 67 βουλευτές, οι δύο προαναφερθέντες διαθέτουν συνολικά 20 βουλευτές. Συνεπώς, αποχώρησή τους από την κυβέρνηση, σημαίνει αυτόματα και κατάρρευσή της. Κραδαίνοντας, συνεπώς, την απειλή της αποχώρησής τους, οι Μπεν Γκβιρ και Σμότρικ ενεργούν πλέον με πλήρη ασυδοσία και οι πράξεις τους εν δυνάμει είναι άκρως επικίνδυνες και αποσταθεροποιητικές για την περιοχή, αλλά και την παγκόσμια ειρήνη.
Είναι κακό πράγμα η αλαζονεία, διότι τυφλώνει τον αλαζόνα, τον εμποδίζει να δει την πραγματικότητα και τελικά στρέφεται εναντίον του. Πάντως, η ολοσχερής περιφρόνηση της διεθνούς νομιμότητος και η αποδοχή και επιβράβευση της κατάστασης αυτής από ενίους, είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει πολύ την Ελλάδα, δεδομένης της καίριας σημασίας που έχει η διεθνής νομιμότητα για τα δικά μας θέματα.
Σε λίγες ημέρες, επτά κράτη στη Νέα Υόρκη θα αναγνωρίσουν το κράτος της Παλαιστίνης (μεταξύ των οποίων, από την Ευρώπη, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία και η Μάλτα, καθώς και το ΗΒ). Θα προστεθούν έτσι στον μακρύ κατάλογο των κρατών που ήδη έχουν αναγνωρίσει (145). Η Ελλάδα δια στόματος του Πρωθυπουργού της τοποθετήθηκε πρόσφατα και αυτή στο θέμα, δηλώνοντας ότι θα αναγνωρίσει και προσθέτοντας, ωστόσο, ότι «το πότε και το πώς θα γίνει, θα εξαρτηθεί από το πότε κρίνουμε ότι είναι η πιο σωστή στιγμή ώστε να δώσουμε με τον τρόπο μας περαιτέρω ώθηση στην τελική λύση – τη λύση των δύο κρατών».
Η αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης είναι πράξη ευθύνης και δεν χωρούν καυχησιολογίες περί γενναίων επιλογών, προς ευτελή πολιτική εκμετάλλευση. Μπορεί, όπως υποστηρίζουν αρκετοί, να αναφέρεται σε ένα ιδεολόγημα, σε κάτι αφηρημένο και τουλάχιστον τους καιρούς αυτούς, με τις παρούσες ηγεσίες, μη πραγματοποιήσιμο, αν και θεμιτό. Είναι όμως ζωτικής σημασίας για τους Παλαιστινίους. Όπως μου είπε ένας καλός φίλος, «μπορεί να μην έχει άμεσο πολιτικό αντίκρισμα, αλλά μας επιτρέπει να ελπίζουμε».
- Ο κ. Ανδρέας Παπασταύρου είναι πρέσβης επί τιμή
