Με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία οι οπαδοί της ρεαλιστικής σχολής στις διεθνείς σχέσεις προέβλεπαν ότι θα εξελιχθεί σε στρατηγική ήττα της Δύσης, αφού σπρώχνει την Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας και ενισχύει τις υπαρκτές τάσεις για την ανάδυση αυτού που αποκαλείται πολυπολικός κόσμος.
Η πρόσφατη σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και η επίδειξη οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος από την Κίνα, επιβεβαίωσε ότι ο ευρασιανισμός εδραιώνεται και αναπτύσσεται ως κορμός των BRICS+. Οι δύο αυτές χαλαρές ενώσεις κρατών, εκ των πραγμάτων λειτουργούν ως αντίβαρο και ήδη αμφισβητούν εάν δεν έχουν ανατρέψει την κυριαρχία της Συλλογικής Δύσης. Η απειλή που είδαν τα σημαντικά κράτη του πλανήτη (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία) στην επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα με την Ρωσία – με απώτερο στόχο να ολοκληρώσουν την διάλυση που δεν πέτυχαν στην πρώτη φάση με τον Γιέλτσιν- ενίσχυσε την προσέγγιση μεταξύ τους.
Αυτή είναι μία ρεαλιστική ανάγνωση επί τη βάση της αρχής ότι τα κράτη και τα έθνη ωθούνται από τις δυνάμεις της αυτοσυντήρησης και της ισορροπίας ισχύος και ανταλλάσσουν φίλους και εχθρούς όπως υποδεικνύουν τα συμφέροντά τους. Η άλλη ανάγνωση είναι ότι ο Πούτιν είναι ένας παρανοϊκός δικτάτορας (κι ας εκλέγεται με καθαρές εκλογές που δεν αμφισβητούνται) και με τα 130 εκ. Ρώσων, αφού κατακτήσει την Ουκρανία θα επιτεθεί στην ΕΕ των 500 εκ. και στα 350 εκ. των Αμερικανών ( Όσοι παραβλέπουν τον πληθυσμιακό παράγοντα κοιμούνται ύπνο βαθύ). Όσοι επιμένουν σε αυτή την προσέγγιση και θεωρούν τον Πούτιν απομονωμένο – σύμφωνα με την γελοία δήλωση της Κάλλας – μάλλον χρειάζονται οι ίδιοι ψυχολόγο.
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης είχε προβλεφθεί ότι το επίκεντρο της πλανητικής πολιτικής τον 21ο αιώνα θα είναι ο σιβηρικός και κεντροασιατικός χώρος. Η Σιβηρία αποτελεί την τελευταία πλούσια σε πρώτες ύλες και και αραιοκατοικημένη επιφάνεια μέσα σε έναν πυκνοκατοικημένο πλανήτη που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στους ανταγωνισμούς και ενδεχομένως πολέμους για την κατανομή των πόρων, έγραφε ήδη από το 2000 ο Παναγιώτης Κονδύλης. Τον ρόλο της Ευρασίας είχαν αναδείξει τόσο ο Μπρεζίνσκι όσο και ο Κίσινγκερ, αν και με διαφορετική προβολή όσον αφορά την αντιμετώπιση της Ρωσίας.
Την Σιβηρία διεκδίκησαν με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης πρώτα οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία με την οικονομική διείσδυση και εν συνεχεία η Κίνα. Η σημασία της Σιβηρίας αυξάνεται καθώς με το λιώσιμο των πάγων ανοίγει ο “Αρκτικός Δρόμος” από τον Βόρειο Ειρηνικό προς την Ευρώπη και τον Ατλαντικό. Ο Αρκτικός Δρόμος ελέγχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία, λόγω της τεράστιας βόρειας ακτογραμμής της. Είναι ένας επιπλέον λόγος για πιο μόνιμη συμμαχία της Ρωσίας με την Κίνα, αφού αίρει τον δυνητικό μελλοντικό αποκλεισμό της καθώς περιβάλλεται από θάλασσα και από μία σειρά κράτη που ακόμη είναι στην αμερικανική επιρροή και δεν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για να προβλεφθεί μία μετατόπιση τους – δεν θα την επιτρέψουν άλλωστε οι ΗΠΑ.
Οι λόγοι λοιπόν για τους οποίους η Κίνα και ακολούθως η Ινδία δεν θα εγκαταλείψουν την Ρωσία είναι πολλοί. Αντίθετα οι τρεις μεγάλες δυνάμεις θα ενισχύσουν τον SCO και τους BRICS+ ως μία χαλαρή οικονομική και γεωπολιτική ενότητα που αφήνει περιθώριο αυτονομίας και ευελιξίας στις χώρες που συμμετέχουν δίχως τις κυριαρχικές και αλαζονικές συμπεριφορές της Δύσης που ξυπνούν τις αναμνήσεις της αποικιοκρατίας.
Η Αμερική του Τραμπ αλλάζει στρατηγική προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο την Ρωσία προκειμένου ακριβώς να διαρρήξει τον άξονα με την Κίνα ή έστω να αποτρέψει μία μελλοντική πιο στενή συμμαχία. Προσαρμόζεται από έναν μονοπολικό κόσμο όπου είχε την απόλυτη κυριαρχία σε έναν πολυπολικό όπου διατηρεί την δεσπόζουσα θέση. Αυτή όμως είναι μία στρατηγική, όσο και αν υλοποιείται με τα παρατράγουδα του Τραμπ.
Η Ευρώπη όμως ποια στρατηγική έχει; Από την αρχή δεν είχε κανέναν λόγο να στηρίξει στο αμερικανικό σχέδιο για επέκταση του ΝΑΤΟ μέχρι τα ρωσικά σύνορα, κάτι που ενίσχυσε την δυσπιστία της Ρωσίας και την επιθετικότητά της και όπως αποδείχθηκε την ώθησε στην αγκαλιά της Κίνας. Αντίθετα θα είχε κάθε λόγο να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ρωσία, τόσο για την προνομιακή πρόσβαση στους ενεργειακούς και άλλους πόρους της, όσο και για την συνολική αύξηση της γεωπολιτικής της ισχύος. Η τωρινή της στάση παραπέμπει σε αυτοκτονικό ιδεασμό. Ποντάρει σε μία στρατιωτικοποίηση της οικονομίας της για να ξεπεράσει τα οικονομικά της προβλήματα που εκ των πραγμάτων φέρνει πιο κοντά όχι μόνο έναν μεγάλο πόλεμο με την Ρωσία, αλλά και την εμπλοκή της σε μικρότερους περιφερειακούς πολέμους. Είναι η εγγενής λογική των εξοπλισμών από την οποία ποτέ καμία δύναμη δεν ξέφυγε.
Η συμπεριφορά της Ευρώπης δεν εξηγείται από καμία ορθολογική προσέγγιση, απαιτείται μία νέα Ψυχογεωπολιτική του βάθους. Στον πυρήνα της όμως έχει την πολιτισμική παρακμή των γερασμένων ευρωπαϊκών κοινωνιών που αναλύει ο Εμμανουέλ Τοντ στην “Ήττα της Δύσης”.
