Σκεφτείτε την εμβληματική φράση: “Στέλλα, κρατάω μαχαίρι”.
Η εν λόγω ατάκα, βουτηγμένη στο πάθος, μοιάζει, κατά μια ανάγνωση, να μετατρέπει τον δολοφόνο σε θύμα ενός αχαλίνωτου έρωτα: έναν «αυθεντικό» άντρα που η υπερβολική αγάπη τον σπρώχνει στο χείλος. Παρόμοια, το «Εσύ στο χώμα κι εγώ στη φυλακή» υμνεί τη μοίρα του δράστη σαν ρομαντική κατάρα, κάνοντας τη δολοφονία να μοιάζει με θυσία στο βωμό της τιμής.
Στον κινηματογράφο, η θρυλική σκηνή από τη «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, με τον Γιώργο Φούντα να φωνάζει «Στέλλα, κρατάω μαχαίρι» στη Μελίνα Μερκούρη ανυψώνει τον ζηλιάρη εραστή σε σύμβολο ανδρισμού – ένα παλικάρι που υπερασπίζεται ό,τι θεωρεί δικό του.
Αυτά τα παραδείγματα, βαθιά ριζωμένα στη λαϊκή κουλτούρα, δεν είναι τυχαία. Στα λαϊκά τραγούδια και τις ταινίες, η βία κατά γυναικών δείχνει να ντύνεται με ρομαντισμό, μετατρέποντας τον θύτη σε τραγική φιγούρα και το θύμα σε σκιά. Αυτή η εξευγενισμένη τέχνη, που καταναλώνεται μαζικά –σε θερινά με ποπ κορν ή σε μπαρ με ένα ουίσκι στο χέρι–, δεν φωνάζει το έγκλημα, αλλά μήπως ψιθυρίζει μια ανοχή;: ο φονιάς δεν είναι τέρας, αλλά άντρας που «έσπασε» από ζήλια, τιμή ή πάθος.
Σήμερα, αυτή η κληρονομιά ηχεί ξανά με εκκωφαντικό τρόπο στην πραγματικότητα. Στον Βόλο, η Μαριόλα δολοφονήθηκε άγρια από τον σύζυγό της, μπροστά στα μάτια των τεσσάρων παιδιών τους.
Αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια οικογενειακή τραγωδία. Είναι γυναικοκτονία. Και εδώ, αναδύεται η σκέψη μήπως η τέχνη υφαίνει δίχτυ με δεκαετίες έκθεσης σε αφηγήσεις που εξωραΐζουν τη ζήλια και τον «ανδρικό κώδικα» καλλιεργώντας έδαφος όπου η βία φαντάζει όχι μόνο πιθανή, αλλά και κάπως…κατανοητή;
Η επιρροή είναι ύπουλη, σαν το τραγούδι που παίζει στο βάθος ενώ πίνουμε αμέριμνοι.
Η τέχνη, καθρέφτης και πλάστης της κοινωνίας, διεισδύει στο υποσυνείδητο: ο δράστης λυτρώνεται με δάκρυα ή φυλακή, το θύμα σβήνει σαν υποσημείωση.
