Πιστεύω ότι τα μνημεία πολιτισμού είναι ακριβώς η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στα στοιχεία της φύσης. Τα μνημεία είναι μια ακόμη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, για να σηματοδοτήσουν κάποιο ξεχωριστό γεγονός, να τιμήσουν κάποιο πρόσωπο, να συμβολίσουν μια εποχή, για να υμνήσουν το θείο.
Είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη Μνήμη, για να συμβολίζουν και να μας θυμίζουν αενάως κάτι.
Έτσι και το Μνημείο της Παναγίας Σουμελά, και ερειπωμένο, με τις ουλές του να φαίνονται, συνεχίζει να ζει, συνεχίζει να μας μιλά, με τη δική του γλώσσα.
Ήταν, είναι και θα παραμείνει στο διηνεκές, σύμβολο για τον Ελληνισμό, γι αυτό και δεν μπορεί να παραδοθεί στη λήθη. Καμιά καταστροφή δεν μπορεί να το παραδώσει στην ανυπαρξία. Ίσως μάλιστα οι αλλεπάλληλες καταστροφές που έχει υποστεί κατά καιρούς να το έχουν απαλλάξει από περιττά στοιχεία που δεν άφηναν να διακρίνεται καθαρότερα η αρμονία και η τελειότητά του.
Γι’ αυτό και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να προκαλούν και να προσελκύουν το ενδιαφέρον εκατοντάδων χιλιάδων επισκεπτών και προσκυνητών κάθε χρόνο.
Ο καθένας μας όμως που θα τα επισκέπτεται το Ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, να πατήσει στα χώματα που πάτησαν ένδοξοι Αυτοκράτορες, μεγαλοπρεπείς Σουλτάνοι και Ηγεμόνες χωρών.
-Να προσκυνήσει ευλαβικά και να προσευχηθεί στην εκκλησία της, όπου ιερούργησαν Πατριάρχες, Επίσκοποι και ευσεβείς Ιερείς.
-Να προσπαθήσει να ακούσει τους ύμνους και τις ψαλμωδίες από τους καλλίφωνους ιεροψάλτες, που για αιώνες ύμνησαν τη δόξα της.
-Να αγγίξει τους τοίχους της Μονής, που για αιώνες πριν ικανοί αγιογράφοι με τα πινέλα τους αγιογράφησαν.
-Να σκύψει με ευλάβεια και πίστη μπροστά στο αγίασμα, και να πιεί λίγες σταγόνες από «το ύδωρ της ζωής».
-Να περπατήσει σε χώρους που απλοί άνθρωποι για αιώνες με σεβασμό και ελπίδα την επισκέπτονταν, αναζητώντας το θαύμα.
-Να μπει στα «άδεια» πια κελιά των απλών μοναχών που κάποτε έσφυζαν από ζωή, από ανθρώπους που δοξάζοντας τον Δημιουργό γονατιστοί υμνούσαν τη Μητέρα του Παναγία, ζητώντας με τις προσευχές τους τη μεσιτεία της, για τη σωτηρία του κόσμου.
-Να μπει νοερά στον κύκλο των χιλιάδων χορευτών, που για αιώνες με λεβεντιά χόρευαν στη δόξα της, ενώνοντας τα χέρια του με τα δικά τους, να ακούσει τον απόηχο της λύρας και του νταουλιού, που σε ιαμβικούς ρυθμούς συνεχίζουν να τραγουδάνε τη δόξα του Πόντου, να κλαίνε για την καταστροφή και τον ξεριζωμό, να σαλπίζουν μαζί με την καμπάνα του Φίλωνα Κτενίδη για την επιστροφή και την Ανάσταση!
-Να ψάξει, να ερευνήσει, να βρει τις ρίζες του, να μάθει για την ιστορία του.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η έλξη που θα ασκήσουν απέναντι του οι πέτρες, τα χώματα, άγνωστοι Τούρκοι που θα συναντήσει και που μιλούν τη γλώσσα των προγονών του, χορεύουν τους χορούς που και ο ίδιος χορεύει με την συνοδεία της λύρας, θα του δείξουν το δρόμο, θα του πουν την αλήθεια για τα μέρη που επισκέπτεται.
Έτσι θα ανακαλύψει την ιστορική́ αλήθεια για τη Μονή́ και τις αξίες που συμβολίζει, για το συνάνθρωπο, το γείτονα, τους αδελφούς καρδιάς.
Τον Αύγουστο του 1952, η Εικόνα της Παναγίας ενθρονίζεται στο νέο της θρονί στον ναό που οικοδομείται στο χωριό Καστανιά, στο όρος Βέρμιο της Ημαθίας.
Μετά την Γενοκτονία που υπέστησαν οι πρόγονοί μας και την εγκατάστασή τους πριν 102 χρόνια στη Ελλάδα, ήθη και έθιμα που διατηρήθηκαν για 3.000 στον Πόντο, ιστορίες και παραδόσεις που μεταφέρθηκαν από́ γενιά́ σε γενιά́, συγκεντρώνοντας το «μύθο» και την ιστορία του Πόντου και μια ελληνογενή́ διάλεκτο, που αντιστέκεται και αρνείται να πεθάνει, αναβιώνουν κάθε χρόνο στα υψώματα του Βερμίου, από́ τους χιλιάδες προσκυνητές.
Η γλυκολάλητη λύρα με τα μουσικά́ της τσακίσματα, αφήνει τον αργόσυρτο νοσταλγικό́ ήχο της να σκορπίσει στα γύρω βουνά και τα λαγκάδια, στα χωριά́ και τις πόλεις της πατρίδας μας όπου έχουμε εγκατασταθεί και προσκαλεί όλους του συμπατριώτες μας, σε ένα εθνοκοθρησκευτικό αντάμωμα μνήμης και συνέχειας..
Οι μνήμες τους ταξιδεύουν, οι καρδίες τους σφίγγουν, οι ψυχές πετούν και κατηφορίζουν από́ τα παρχάρια της Ματσούκας, ανηφορίζουν τις πλαγιές του όρους Μελά́ στον Πόντο, ανταμώνουν με τους ποντιόφωνους της περιοχής του Πόντου, που πηγαίνουν στην Meryemana Παναγία, οι καρδίες μοιράζονται, μισές εκεί́, μισές εδώ́.
Στο έρημο πριν λίγες δεκαετίες οροπέδιο του Βερμίου, στις άγριες πλαγιές του, με το μεράκι εμπνευσμένων Ποντίων, που συγκρότησαν τα πρώτα συμβούλια, την αγάπη και την αρωγή́ εκατομμυρίων Ποντίων και φιλοποντίων, τη συμπαράσταση του κράτους, του στρατού και μιας σειράς επώνυμων και ανώνυμων ευεργετών, ανιστορήθηκε η νέα Μονή́ Σουμελά́,, πήρε ζωή́ και αναστήθηκε ο Πόντος.
Ένα είναι βέβαιο ότι η θαυματουργή Εικόνα και η ιστορική μονή της Παναγίας Σουμελά, που συμπληρώνουν φέτος ιστορία 16 αιώνων, αλλά και η νέα μονή στην Ελλάδα εδώ και 74 χρόνια, αποτελούν εθνικοθρησκευτικά σύμβολα και Αμφικτιονία του Ποντιακού Ελληνισμού, θα συνεχίζουν να προσελκύουν εκατομμύρια επιγόνους μας, να κρατούν την μνήμη τους ζωντανή, να τους δονούν, να τους εμπνέουν, να τους οδηγούν, να τους χαρίζουν υγεία, παρηγοριά και ελπίδα για τη ζωή!
*Ο Στέφανος Τανιμανίδης είναι συγγραφέας- Επίτιμος πρόεδρος της Π.Ο. Π.Σ.
