Κάθε μέρα στην Ελλάδα του 2025, η λέξη «προσβασιμότητα» ακούγεται σαν κακόγουστο ανέκδοτο.
Το πρόγραμμα «Προσβασιμότητα κατ’ οίκον», που διαφημίζεται με τυμπανοκρουσίες από το αρμόδιο υπουργείο, μοιάζει με σταγόνα σε έναν ωκεανό αδιαφορίας.
Χρηματοδότηση για ράμπες στο σπίτι, ακούμε, τη στιγμή που σχεδόν όπου και αν βρεθεί ένας άνθρωπος με αναπηρία, ο τόπος τον πληγώνει φωνάζοντας επιδεικτικά: «Δεν είσαι ευπρόσδεκτος».
Η Ελλάδα δεν κλείνει απλώς τα μάτια στα ΑμεΑ της. Τα εξορίζει. Τα κάνει αόρατα. Από τις υποδομές ως την νοοτροπία, η χώρα παραμένει πεισματικά πίσω. Δεν είναι θέμα οικονομικής κρατικής δυστοκίας αλλά πενίας σε κοινωνική ευαισθησία και πολιτική πρόνοια. Και απουσία μέριμνας, η πόλη για κάποιους γίνεται εχθρός. Και η ζωή επιβίωση σε εμπόλεμη ζώνη.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, τα εμπόδια στις υποδομές και την κοινωνική συμπεριφορά δεν είναι απλώς δυσκολίες – είναι αυτά που δημιουργούν την αναπηρία. Και η Ελλάδα βρίθει τέτοιων. Περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι, το 10% του πληθυσμού σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ζουν με κάποια μορφή αναπηρίας. Και το ερώτημα προκύπτει εύλογα: Γιατί αυτούς τους έναν στους δέκα, δεν τους απαντάμε στους δρόμους, στα καφέ, στα πάρκα παρά σπανίως;
Η Αθήνα, η «ένδοξη» πρωτεύουσα, παραμένει εν πολλοίς ένας λαβύρινθος αποκλεισμού. Με έναν υπολογισμό προκύπτει πως μόνο το 30% των σταθμών του μετρό προσφέρει πλήρη προσβασιμότητα, τα λεωφορεία με χαμηλό δάπεδο είναι πιο σπάνια κι από οάσεις στην έρημο, η πλειονότητα των πεζοδρομίων δεν πληρούν τα πρότυπα όπως και τα δημόσια σχολεία χωρίς ράμπες.
Στις μικρότερες πόλεις και τα νησιά, η κατάσταση είναι τραγική, την ίδια στιγμή που η Στοκχόλμη διαθέτει βάση δεδομένων με πληροφορίες για την προσβασιμότητα σε πάνω από 8.000 τοποθεσίες, από μουσεία μέχρι καφέ, διευκολύνοντας την πλοήγηση για άτομα με κινητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες. Στην Πορτογαλία, επίσης, η νομοθεσία για την προσβασιμότητα σε δημόσια κτίρια και μεταφορές εφαρμόζεται με συνέπεια, με τακτικές επιθεωρήσεις και προσαρμογές που κάνουν την καθημερινότητα πιο ανθρώπινη.
Η οικονομική στήριξη για τα ΑμεΑ στην Ελλάδα είναι προσβλητική. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων διαχειρίζεται ποικίλα προγράμματα, αλλά τα πενιχρά επιδόματα δεν φτάνουν ούτε για τα βασικά. Πώς να καλύψεις ειδικές θεραπείες, βοηθητικές τεχνολογίες, προσαρμογές σπιτιού, όταν το κόστος ζωής σε πνίγει; Με επιδόματα που δεν ξεπερνούν τα 750 ευρώ στην καλύτερη (δηλαδή στην χειρότερη περίπτωση μεγάλου ποσοστού αναπηρίας); Και η γραφειοκρατία ο εφιάλτης που ξεφτιλίζει. Τα Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ) απαιτούν από ανθρώπους με μόνιμες αναπηρίες να αποδεικνύουν ξανά και ξανά την κατάστασή τους, σαν να είναι κατηγορούμενοι σε δίκη. Μήνες καθυστέρησης, ουρές, ταπείνωση.
Το πρόγραμμα «Προσβασιμότητα κατ’ οίκον» ακούγεται ελπιδοφόρο, αλλά μοιάζει με ακόμα ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα. Χρηματοδότηση για να κάνεις το σπίτι σου κατάλληλο για τις ανάγκες σου. Ωραία. Και μετά; Πώς θα βγεις από την πόρτα, όταν ο δρόμος είναι γεμάτος τρικλοποδιές; Πώς θα πας στη δουλειά, όταν το μετρό σε διώχνει και το λεωφορείο σε αγνοεί; Η ψηφιακή πλατφόρμα amea.gov.gr, που ξεκίνησε το 2021, υπόσχεται πληροφορίες για τα δικαιώματα των ΑμεΑ. Μα οι πληροφορίες δεν χτίζουν ράμπες. Δεν φέρνουν ανελκυστήρες. Δεν κάνουν τις πόλεις ανθρώπινες. Δεν δημιουργούν θέσεις εργασίας. Η Ελλάδα, μέσω του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», μιλά για κοινωνική ένταξη. Πού είναι αυτή η ένταξη; Ποιος την έχει ποτέ δει; Στη Νορβηγία, από το 2008, ο νόμος για την Αντι-Διάκριση και Προσβασιμότητα έχει οδηγήσει σε εθνικό σχέδιο που εξασφαλίζει ότι όλες οι αστικές και ψυχαγωγικές περιοχές είναι φιλικές προς τα ΑμεΑ μέχρι το 2025, με διαδρομές όπως αυτή στο Tungeneset που προσφέρουν θέα ακόμα και σε χρήστες αμαξιδίων.
Η προσβασιμότητα δεν είναι χάρη, είναι δικαίωμα. Δεν είναι πολυτέλεια, είναι οξυγόνο. Το πρόγραμμα «Προσβασιμότητα κατ’ οίκον» είναι μια αρχή, αλλά μοιάζει με σταγόνα σε έναν ωκεανό αδικίας.
