Της Χριστίνας Χρυσανθοπούλου / [email protected]
Αυτή η υποδόρια ανασφάλεια, που σιγοβράζει σαν μια παγκόσμια κατάθλιψη, διαμορφώνει συμπεριφορές, εμποτίζει τις σχέσεις, ακόμη και στην ίδια την οικονομία βρίσκει πεδίο δράσης με πρόσημο αρνητικό και με τρόπους που δεν είναι πάντα προφανείς, αλλά σίγουρα βρίσκονται βαθιά ριζωμένοι.
Η συλλογική ανασφάλεια
Ο ψυχολόγος Carl Gustav Jung υποστήριζε ότι το συλλογικό ασυνείδητο, με τα κληρονομημένα ψυχικά περιεχόμενα που προέρχονται από την κοινή ανθρώπινη ιστορία και εξέλιξη, διαμορφώνει τις κοινωνικές συμπεριφορές σε περιόδους κρίσης. Οι θεωρίες για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με την εικόνα της απόλυτης καταστροφής και του πυρηνικού ολέθρου, αγγίζουν το αρχέτυπο του «Αποκαλυπτικού Τέλους». Αυτό το αρχέτυπο, σύμφωνα με τον Jung, ενεργοποιείται σε στιγμές συλλογικής αβεβαιότητας, προκαλώντας μια διάχυτη αίσθηση ανασφάλειας που δεν εκφράζεται πάντα συνειδητά. Οι άνθρωποι μπορεί να μην συζητούν ανοιχτά τον φόβο ενός παγκόσμιου πολέμου, αλλά η παρουσία του στο συλλογικό ασυνείδητο επηρεάζει τις αποφάσεις και τη συμπεριφορά τους.
Οι καταστροφολογικές προβλέψεις διαχέονται μέσω των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων, ενισχύοντας την αίσθηση ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια εύθραυστη ισορροπία και υπενθυμίζουν στους ανθρώπους την επισφάλεια των δομών που θεωρούν δεδομένες: την ειρήνη, την ευημερία, την κοινωνική συνοχή. Στις ευημερούσες κοινωνίες, όπου η απώλεια αυτών των αγαθών φαντάζει πιο οδυνηρή, η αγωνία αυτή μεταλλάσσεται σε μια εσωτερική αγκίστρωση, μια καθήλωση που δεν επιτρέπει στην αυτοπεποίθηση να επικρατήσει και να συνθέσει το οξυγόνο της ύπαρξης που δεν είναι άλλο από το όραμα για το μέλλον. Οι άνθρωποι αισθανόμαστε φόβο, που εκδηλώνεται σε φαινόμενα όπως η αύξηση της ψυχικής κόπωσης, η απαξίωση της πολιτικής, ή ακόμη και η στροφή προς εθνικιστικές ή απομονωτικές ιδεολογίες ως απόπειρα ανάκτησης ελέγχου.
Οικονομικές επιπτώσεις
Η οικονομία, ως καθρέφτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, δεν μπορεί να μένει ανεπηρέαστη από αυτή την ψυχολογική δυναμική. Οι θεωρίες για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενισχύοντας την έλλειψη σιγουριάς, υπονομεύουν το μέλλον και λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία: η αβεβαιότητα οδηγεί σε συντηρητικές συμπεριφορές, που με τη σειρά τους προκαλούν επιβράδυνση στην οικονομία.
Οι καταναλωτές μπορεί να περιορίσουν τις δαπάνες τους, οι επιχειρήσεις να αναβάλουν επενδύσεις και οι κυβερνήσεις να δώσουν προτεραιότητα σε στρατιωτικές δαπάνες αντί για κοινωνικές παροχές, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο οικονομικής επιβράδυνσης…
Η ανάγκη για ανθεκτικότητα
Η διάχυτη ανασφάλεια που προκαλούν οι θεωρίες για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο μοιάζει με μια «παγκόσμια κατάθλιψη» που αντανακλάται στις κοινωνικές τάσεις και διαμορφώνει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται, αισθάνονται και δρουν.
Αν αποδεχτούμε ως δεδομένο ότι η ανθεκτικότητα του ανθρώπου πηγάζει από την εύρεση νοήματος ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες, σε έναν κόσμο όπου οι θεωρίες πολέμου ραπίζουν τον ψυχισμό ενισχύοντας το αίσθημα ματαιότητας, πόσο εύκολη καθίσταται η εύρεση νοήματος;
