Η μανία της υπερπαραγωγής, πυλώνας του σύγχρονου καπιταλισμού, δεν ανταποκρίνεται στις γνήσιες ανάγκες του ανθρώπου. Αντίθετα, τρέφεται από μια ατέρμονη δίψα για ανάπτυξη, που γεννά τεχνητές επιθυμίες, νέα προϊόντα και, αναπόφευκτα, περισσότερη εργασία. Η τεχνολογία, αντί να μειώνει τον εργασιακό χρόνο, τον επεκτείνει, μεταμορφώνοντάς τον σε έναν κύκλο εξάντλησης.
Η εργασία δεν είναι πια μέσο επιβίωσης, αλλά εμπόρευμα, ενώ η κούραση βαφτίζεται «αποδοτικότητα» και ο ελεύθερος χρόνος γίνεται είδος πολυτελείας.
Αναρωτιέμαι: σε έναν κόσμο που η τεχνολογία μπορεί να καλύψει τόσες ανάγκες, γιατί επιλέγουμε να ζούμε σαν γρανάζια σε μια μηχανή που δεν σταματά ποτέ;
Η τεχνητή νοημοσύνη και το παράδοξο της εργασίας
Η τεχνητή νοημοσύνη και η αυτοματοποίηση ανοίγουν, θεωρητικά, τον δρόμο για έναν κόσμο όπου η ανθρώπινη εργασία μπορεί να περιοριστεί δραστικά. Από την παραγωγή κειμένων μέχρι τη βιομηχανία, οι μηχανές αναλαμβάνουν ρόλους που κάποτε θεωρούνταν αποκλειστικά ανθρώπινοι. Κι όμως, αντί να γιορτάζουμε τη μείωση του εργασιακού φόρτου, βλέπουμε την εργασιακή ανασφάλεια να φουντώνει, τα ωράρια να επιμηκύνονται και την ψυχική κόπωση να κανονικοποιείται.
Γιατί, ενώ η τεχνολογία μας προσφέρει τη δυνατότητα να δουλεύουμε λιγότερο, εμείς επιλέγουμε να δουλεύουμε περισσότερο; Είναι σαν να κοιτάμε το δώρο της ελευθερίας και να το πετάμε, προτιμώντας την αλυσίδα της ρουτίνας.
Το δικαίωμα στον χρόνο
Η πρόταση του Λαφάργκ για τρίωρη εργασία την ημέρα δεν είναι ουτοπία, αλλά μια ριζοσπαστική υπενθύμιση: η παραγωγή πρέπει να υπηρετεί την ευημερία, όχι την εξουθένωση. Ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι τεμπελιά, αλλά ο καμβάς της δημιουργικότητας, της προσωπικής ανάπτυξης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όπως ο φιλόσοφος Μπερτράν Ράσελ έγραφε στο δοκίμιό του In Praise of Idleness (1932), η μείωση της εργασίας δεν είναι εχθρός της προόδου, αλλά ο δρόμος για μια κοινωνία όπου ο άνθρωπος ζει, αντί να επιβιώνει.
Αν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλάβει το βάρος της παραγωγής, γιατί να μην διεκδικήσουμε τον χρόνο μας ως το πιο πολύτιμο δικαίωμα;
Μια νέα ηθική της ζωής
Η παραδοσιακή αντίληψη που εξυμνεί την εργασία ως αρετή και μέτρο αξίας πρέπει να δώσει τη θέση της σε μια ηθική που βάζει τη ζωή στο κέντρο. Δεν μιλάμε για οκνηρία, αλλά για μια κοινωνία που αναγνωρίζει τον άνθρωπο ως ον με ανάγκες πέρα από την παραγωγικότητα. Η τεχνολογία μας δίνει την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε το κοινωνικό μας συμβόλαιο: να δουλεύουμε λιγότερο, να ζούμε πληρέστερα.
Η υπόσχεση της τεχνητής νοημοσύνης
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για την αυτοματοποίηση· είναι μια ευκαιρία να αναδιαμορφώσουμε την ίδια την έννοια της εργασίας. Σήμερα, αλγόριθμοι μπορούν να αναλύουν δεδομένα, να σχεδιάζουν υποδομές, ακόμη και να συνθέτουν τέχνη με ταχύτητα και ακρίβεια που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να απελευθερώσει τον άνθρωπο από επαναληπτικές, ψυχοφθόρες εργασίες, αφήνοντάς του χώρο για δημιουργικές και ουσιαστικές ασχολίες. Ωστόσο, η πραγματικότητα μας προκαλεί: θα επιτρέψουμε στην τεχνολογία να γίνει σύμμαχος της ελευθερίας μας ή θα την αφήσουμε να ενισχύσει την κούρσα της παραγωγικότητας;
Από τον Λαφάργκ μέχρι την ψηφιακή μας εποχή, το αίτημα για λιγότερη εργασία δεν είναι ονειροπόληση. Είναι μια κραυγή για αξιοπρέπεια σε έναν κόσμο που μας θέλει μηχανές. Καιρός να την ακούσουμε.
