Γράφει η Δρ. Χρύσα Χρονοπούλου – Πανταζή
Ο άνθρωπος είναι εραστής της ευτυχίας, γι’ αυτό τον σκοπό φτιάχνει κοινωνίες και συμβιώνει με άλλους ανθρώπους. Μέσα από την συμβίωση ελπίζει να καλύψει τις αδυναμίες του επωφελούμενος από τις ικανότητες των άλλων, προσφέροντας σε αντάλλαγμα από τα δώρα που τον προίκισε η φύση. Δημιουργεί λοιπόν πόλεις στην προσπάθεια μέσα από το δούναι και λαβεῖν να ξεπεράσει το «ζῆν», που σημαίνει απλά την επιβίωση, και να κερδίσει το «εὖ ζῆν», να δώσει δηλαδή ποιότητα στη ζωή του. Την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για την δημιουργία κοινωνιών έχει ήδη επισημάνει ο Αριστοτέλης λέγοντας ότι ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό ον, γεγονός που τον διαφοροποιεί από τα θηρία και τους θεούς.
Ερώτηση. Η παιδαγωγική επιστήμη έχει λάβει σοβαρά υπόψη της την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης; Έχει συμπεριλάβει στις μελέτες της τα προβλήματα που δημιουργεί στα άτομα η αδικία, η ανισότητα, οι πόλεμοι, οι καταστροφές που τον ξεριζώνουν από τις προγονικές εστίες και τον πετούν από τον κόσμο του; Αν ναι, τότε η εκπαίδευση υπηρετεί πραγματικά τον άνθρωπο και την ανάγκη του για σύμπηξη κοινωνιών και γίνεται κοινωνική εκπαίδευση. Μια ολοκληρωμένη παιδαγωγική δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή γνώσεων και στην ηθικοποίηση των νέων. Δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις άμεσες εκπαιδευτικές ανάγκες που έχει η κοινωνία στο σύνολό της. Ενδιαφέρεται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναγκών που συνδέονται με τις μεταβολές στον πολιτισμό, την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Επίσης, μελετά τις δυνατότητες και την σημασία του σχολείου στα νέα κοινωνικά φαινόμενα της εποχής μας, όπως είναι η μετανάστευση.
Στην παρούσα πραγματικότητα όμως δυστυχώς η εκπαίδευση που παρέχει το σχολείο στους νέους είναι τρομακτικά ελλιπής και αδύναμη να εκπληρώσει τον κοινωνικό της προορισμό. Περιορίζεται στο να παρέχει στους μαθητές μια ποσότητα γνώσεων, ενώ στην ουσία αδιαφορεί για την ποιότητα των γνώσεων αυτών. Νομίζει ότι ηθικοποιεί τους νέους χρησιμοποιώντας έναν αυστηρά αποφατικό λόγο και αγνοεί τις αρχές στρατηγικής, που θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει το τυχαίο, το απροσδόκητο και το αβέβαιο. Αγνοεί ακόμη ότι η αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων είναι ζωτικής σημασίας, για να βγουν οι ανθρώπινες σχέσεις από την βαρβαρότητα. Για όλους αυτούς τους λόγους, και όχι μόνο, προβάλλει η άμεση ανάγκη εφαρμογής εκπαιδευτικών μεθόδων, που θα προσφέρουν στις εξελισσόμενες γενιές Επιβιωτική μάθηση. Δηλαδή μάθηση που θα βοηθήσει τους νέους να επιβιώσουν και να ευημερήσουν στην υπάρχουσα σκληρή για τους πολλούς κοινωνική κατάσταση.
Προκειμένου λοιπόν να αντιμετωπίσει επιτυχώς ο κόσμος την αντιφατική και πολύπλοκη κοινωνική πραγματικότητα, πρέπει η παιδεία για να θεωρείται κοινωνική, να διδάξει τις νέες γενιές ότι δεν υπάρχει γνώση δογματική. Κάθε γνώση σε ένα βαθμό είναι δυνατόν να ανατραπεί. Ότι οι γνώσεις που δίνει το σχολείο, για να είναι πραγματικά στέρεες δεν πρέπει να είναι αποσπασματικές, γιατί ο κατακερματισμός της γνώσης καθιστά τους νέους ανίκανους να συνδέουν τα μέρη με τις ολότητες. Απαιτείται το σχολείο να προσφέρει στους νέους γνώση διεπιστημονική, που να τους κάνει ικανούς να αντιλαμβάνονται τα πράγματα σφαιρικά και να τα κρίνουν στο σύνολό τους. Αυτή η ουσιαστική κριτική ικανότητα, που θα αποκτήσουν οι νέοι μας, θα τους οπλίσει με τις απαραίτητες δυνατότητες να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής.
Βασικοί συνεπώς πυλώνες εκπαίδευσης στην σύγχρονη εποχή των συνεχών μεταβολών, τις οποίες το σχολείο οφείλει μεταξύ των άλλων να διδάξει τους νέους είναι: οι νέοι, α) να μαθαίνουν να γνωρίζουν, β) να μαθαίνουν να πράττουν, γ) να μαθαίνουν να είναι, δ) να μαθαίνουν να ζουν και κυρίως να ζουν αρμονικά μαζί με τους άλλους.
