Σφίγγουν τον κλοιό» οι ΗΠΑ προκειμένου να αποτραπεί η υιοθέτηση του «Πλαισίου Μηδενικών Εκπομπών» (Net Zero Framework), στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό.
Μετά τη σκληρή θέση που υιοθέτησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ στις αρχές Αυγούστου, προειδοποιώντας με αντίποινα όσες χώρες ψηφίσουν «υπέρ» τον προσεχή Οκτώβριο, τώρα επανέρχονται. Με κατάθεση εγγράφων προς τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό αναλύουν τα επιχειρήματά τους και ζητούν να μην περάσει η συμφωνία στις εργασίες της Επιτροπής Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού που θα πραγματοποιηθεί στις 14 Οκτωβρίου 2025. «Τα κράτη-μέλη καλούνται να αντιταχθούν στα προτεινόμενα μέτρα» αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Επισημαίνεται ότι τον περασμένο Απρίλιο επιτεύχθηκε ένας δύσκολος συμβιβασμός κυρίως μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας, προκειμένου να προχωρήσει η υιοθέτηση ενός framework σε παγκόσμιο επίπεδο. Τότε οι ΗΠΑ είχαν αποχωρήσει από τις συζητήσεις χωρίς να εκφράσουν άποψη. Όμως στις αρχές Αυγούστου επανήλθαν και με κοινή ανακοίνωση του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, του υπουργού Εμπορίου Χάουαρντ Λούτνικ, του υπουργού Ενέργειας Κρις Ράιτ και του υπουργού Μεταφορών Σον Ντάφι, τόνιζαν ότι «ο πρόεδρος Τραμπ έχει καταστήσει σαφές πως οι ΗΠΑ δεν θα αποδεχτούν καμία διεθνή περιβαλλοντική συμφωνία που επιβαρύνει αδικαιολόγητα ή άδικα τη χώρα ή βλάπτει τα συμφέροντα του αμερικανικού λαού». Παράλληλα υπογράμμιζαν ότι το σχέδιο αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Κίνας.
Η επιστολή στον ΙΜΟ
Σύμφωνα με την επιστολή -την οποία έχει στη διάθεσή της η «Ν» και παρουσιάζει σήμερα- οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι «οι εγκεκριμένες τροποποιήσεις αποτελούν προϊόν συμβιβασμού μεταξύ διαφορετικών θέσεων των κρατών-μελών. Η παρούσα πρόταση απέχει από το να θεωρείται συναίνεση, ενώ οι συνέπειες της υιοθέτησής της θα συνεχίσουν να δημιουργούν ανησυχίες και να υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα, επιβάλλοντας ταυτόχρονα περιττά βάρη στη ναυτιλία. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις θα επιφέρουν σημαντικά οικονομικά κόστη και δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν πρακτικά ώστε να επιτύχουν μείωση εκπομπών, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η διαθεσιμότητα πράσινων καυσίμων στην αγορά, σε ποσότητες που προβλέπουν οι στόχοι μείωσης εκπομπών». Στη συνέχεια υπογραμμίζεται ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναλαμβάνουν τη σαφή αντίθεσή τους στα προτεινόμενα μέτρα που περιγράφονται στο Παράρτημα VI της MARPOL για το Πλαίσιο Μηδενικών Εκπομπών του ΙΜΟ, όπως παρουσιάζονται στο έγγραφο MEPC/ES.2/2, και καλούν την Επιτροπή να εξετάσει τα σχόλια του παρόντος εγγράφου και να απορρίψει την υιοθέτηση των τροποποιήσεων. Είναι ουσιώδες η Επιτροπή να αφιερώσει επαρκή χρόνο για την πλήρη ανάλυση των οικονομικών συνεπειών των προτεινόμενων μέτρων του πλαισίου».
Τα επιχειρήματα
Σύμφωνα με το έγγραφο που έχουν καταθέσει οι Αρχές των ΗΠΑ, «παρά τη σημαντική συνεργασία και πρόοδο μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών του Παραρτήματος VI της MARPOL στο πλαίσιο της Στρατηγικής Μηδενικών Εκπομπών, αρκετοί βασικοί τομείς των εγκεκριμένων τροποποιήσεων εξακολουθούν να παρουσιάζουν ελλιπή ανάλυση ή ανάπτυξη και στερούνται των κατάλληλων κατευθυντήριων οδηγιών για εφαρμογή. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν:
- Δημιουργία de facto παγκόσμιου φόρου άνθρακα: Τα προτεινόμενα μέτρα θα επιβάλουν σημαντικά οικονομικά βάρη στη ναυτιλία και στους πελάτες της, πιθανότατα θα οδηγήσουν σε παγκόσμια άνοδο του πληθωρισμού και θα επηρεάσουν αρνητικά τους καταναλωτές σε διεθνές επίπεδο. Οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις από την αύξηση του κόστους μεταφορών απειλούν θέσεις εργασίας και την πρόσβαση των καταναλωτών σε αγαθά. Το περιττό αυτό κόστος θα προκύψει στο όνομα της περιβαλλοντικής προστασίας, αλλά παραμένουν πάρα πολλά κενά στο πλαίσιο ώστε να διασφαλιστεί η μείωση εκπομπών που επιδιώκεται. Επιπλέον, το αυξημένο κόστος θα πλήξει τις ευάλωτες χώρες που εισάγουν την πλειονότητα των τροφίμων τους.
- Έλλειψη διαθεσιμότητας και βιωσιμότητας καυσίμων Net Zero Framework ZNZ: Οι προτεινόμενες απότομες τροχιές μείωσης Greenhouse Gas Fuel Intensity (GFI) είναι μη ρεαλιστικές δεδομένης της σημερινής κατάστασης των τεχνολογιών καυσίμων μηδενικών εκπομπών, που ακόμη δεν έχουν αναπτυχθεί σε εμπορική κλίμακα ικανή να τροφοδοτήσει τη διεθνή ναυτιλία. Μεταβατικά καύσιμα, όπως το LNG και τα βιοκαύσιμα, αποτελούν αποδεδειγμένα διαθέσιμες εναλλακτικές στα συμβατικά ναυτιλιακά καύσιμα και προσφέρουν άμεσες μειώσεις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αποθαρρύνεται η χρήση τους με το τρέχον πλαίσιο. Μια πραγματιστική προσέγγιση είναι απαραίτητη ώστε η ναυτιλία να μπορέσει να μεταβεί αποτελεσματικά χωρίς υπερβολικά οικονομικά βάρη ή εξάρτηση από μη δοκιμασμένες τεχνολογίες. Ένα πλαίσιο που θα αναγνωρίζει ότι το LNG και τα βιοκαύσιμα θα παραμείνουν κρίσιμα στοιχεία του ενεργειακού μίγματος της ναυτιλίας για τις επόμενες δεκαετίες, που θα επιτρέψει χαμηλότερες εκπομπές και θα διασφαλίσει την ενεργειακή ασφάλεια. Αντίθετα, ο αποκλεισμός τους από τον ορισμό των “συμμορφούμενων καυσίμων” θα τιμωρήσει πλοιοκτήτες και διαχειριστές που έχουν ήδη επενδύσει σε μεταβατικές τεχνολογίες για να πετύχουν άμεση μείωση εκπομπών. Θα υπονόμευε επίσης την τεχνολογικά και γεωγραφικά ουδέτερη προσέγγιση που επιδιώκει να διατηρήσει ο ΙΜΟ.
- Υπερβολική είσπραξη εσόδων από το Ταμείο Μηδενικών Εκπομπών: Οι στόχοι μείωσης GFI θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερβολική συσσώρευση εσόδων, κάτι που παρεκκλίνει από τη στρατηγική του ΙΜΟ να μειώσει πραγματικά τις εκπομπές. Επιπλέον, η καθυστέρηση στην ανάπτυξη λιμενικών υποδομών, πλοίων και άλλων στοιχείων εφοδιαστικής αλυσίδας για την υποστήριξη και χρήση καυσίμων ZNZ θα επιφέρει πρόσθετα κόστη συμμόρφωσης για σχεδόν όλες τις ναυτιλιακές εταιρείες. Η αυστηρή επιλεξιμότητα ανταμοιβών για ZNZ καύσιμα δημιουργεί επίσης το ενδεχόμενο δισεκατομμύρια δολάρια ποινών να παραμένουν ανενεργά, χωρίς τρόπο να ενθαρρυνθεί πρακτικά η χρήση ZNZ. Η υπερσυσσώρευση εσόδων, που εκτιμάται σε δεκάδες δισ. δολάρια, θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τον κλάδο και θα ενισχύσει τις πληθωριστικές πιέσεις στα καταναλωτικά αγαθά. Μια ισορροπημένη προσέγγιση, που θα δίνει προτεραιότητα σε πρακτικά μέτρα και στα μεταβατικά καύσιμα, θα επιτρέψει στη ναυτιλία να μειώσει τις εκπομπές αποτελεσματικά, διατηρώντας την οικονομική σταθερότητα και το παγκόσμιο εμπόριο.
- Ακαθόριστες κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση και διάθεση εσόδων του Ταμείου: Ανεξάρτητα από την ίδια τη σκοπιμότητα δημιουργίας Ταμείου, η διαχείριση και διάθεση των εσόδων που θα συγκεντρωθούν στο πλαίσιο αυτό ενέχει τον κίνδυνο να καταστεί μηχανισμός αναδιανομής εις βάρος των καταναλωτών ορισμένων κρατών-μελών, ιδίως αυτών που εξαρτώνται έντονα από το διεθνές εμπόριο. Λειτουργικά, το προτεινόμενο Ταμείο δεν είναι επαρκώς ορισμένο, στερείται σαφήνειας ως προς το μοντέλο και τη διαχείρισή του, ενώ παραμένουν ασαφή τα απαραίτητα μέτρα για την αποτροπή ξεπλύματος χρήματος και κακής χρήσης κεφαλαίων. Τα σχέδια διάθεσης των εσόδων είναι επίσης ακαθόριστα σε αυτή τη φάση. Ο σκοπός του Παραρτήματος VI της MARPOL είναι η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από πλοία, και κάθε προτεινόμενη χρήση εσόδων που δεν σχετίζεται με αυτόν τον σκοπό θα είναι ασύμβατη με το εν λόγω νομικό εργαλείο. Τα έσοδα που θα παραχθούν από τα μέτρα για τα αέρια του θερμοκηπίου πρέπει να διατίθενται με τρόπο που να μειώνει το οικονομικό βάρος της ενεργειακής μετάβασης της ναυτιλίας και να ενθαρρύνει λύσεις αγοράς για αποδοτική μείωση των εκπομπών. Οποιοσδήποτε μηχανισμός που θα δημιουργεί εξαιρέσεις, προνομιακές μεταχειρίσεις ή ειδικές κατανομές για συγκεκριμένα καύσιμα, τεχνολογίες ή χώρες θα κινδυνεύει να στρεβλώσει τις αγορές και να μεταθέσει άδικα τα βάρη σε άλλους».
Το παρασκήνιο
Αν και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει σήμερα πώς θα εξελιχθούν τελικά οι σκληρές διαπραγματεύσεις που θα πραγματοποιηθούν στο «παρασκήνιο» μέχρι τον προσεχή Οκτώβριο, η αγορά εκτιμά ότι η στάση των ΗΠΑ θα βρει υποστηρικτές σε χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως η Βραζιλία ή η Αργεντινή, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές και μια τέτοια ρύθμιση θα καταστήσει ακριβότερα και ίσως μη ανταγωνιστικά τα προς εξαγωγή προϊόντα τους.
Εκτιμάται επίσης ότι και οι μεγάλες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες θα συνταχθούν με την πλευρά των ΗΠΑ. Ήδη η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει ότι το προτεινόμενο πλαίσιο Net Zero του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) θα αυξήσει τις τιμές των τροφίμων και των βασικών εμπορευμάτων, ενώ ταυτόχρονα αμφισβητεί τη νομική βάση της συμφωνίας.
«Οι προτεινόμενες αλλαγές αναμένεται να επιδεινώσουν την παγκόσμια οικονομική αστάθεια, να διαταράξουν τις εμπορικές οδούς και να ασκήσουν σημαντική πίεση στις βιομηχανίες και τις χώρες που εξαρτώνται από αυτά τα εμπορεύματα» δήλωσε η Σαουδική Αραβία.
Ωστόσο, το πού θα γείρει η πλάστιγγα τελικά αναμένεται να το καθορίσει η θέση που θα κρατήσουν τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. απέναντι στις προειδοποιήσεις για αντίποινα από τις ΗΠΑ, με δεδομένο ότι μέχρι τώρα οι Βρυξέλλες ακολουθούν κατευναστική έως υποχωρητική πολιτική απέναντι στον εμπορικό πόλεμο με τον οποίο προειδοποιεί ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Το κόστος
Σύμφωνα με τα έγγραφα που κατέθεσε η Σαουδική Αραβία με τα νέα δεδομένα, ένα φορτηγό πλοίο που μεταφέρει 30.000 τόνους σιταριού σε οκτώ δρομολόγια μεταξύ Βόρειας Αμερικής και Ανατολικής Ασίας ετησίως θα αντιμετωπίσει επιπλέον κόστος 1 εκατ. δολαρίων το 2028, το οποίο θα αυξηθεί σε 3,2 εκατ. δολάρια το 2035.
Ένα φορτηγό πλοίο με 45.000 τόνους χάλυβα που πραγματοποιεί πέντε δρομολόγια μεταξύ Ανατολικής Ασίας και Βόρειας Αμερικής θα απαιτήσει διορθωτικά κόστη 1 εκατ. δολαρίων το 2028 και 4,1 εκατ. δολαρίων το 2035.
Ένα πολύ μεγάλο δεξαμενόπλοιο με 2 εκατ. βαρέλια που πραγματοποιεί οκτώ ταξίδια μεταξύ Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Ασίας θα επιβαρυνθεί με κόστος 2,1 εκατ. δολαρίων το 2028, το οποίο θα αυξηθεί σε 10,2 εκατ. δολάρια το 2035, σύμφωνα με το μοντέλο της Σαουδικής Αραβίας.
Τέλος, το κόστος για ένα δεξαμενόπλοιο υγροποιημένου φυσικού αερίου που πραγματοποιεί οκτώ ταξίδια ετησίως στη μεγαλύτερη διαδρομή μεταφοράς αερίου, Ειρηνικός-Ανατολική Ασία, εκτιμάται σε 3 εκατ. δολάρια και 16 εκατ. δολάρια το 2035.
