Σε μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη για τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα η Ομοσπονδιακή Ναυτιλιακή Επιτροπή (Federal Maritime Commission – FMC) των ΗΠΑ ανακοίνωσε την έναρξη έρευνας.
Αντικείμενο της έρευνας νόμοι, κανονισμοί και πρακτικές νηολόγησης πλοίων που εφαρμόζονται από ξένες κυβερνήσεις.
Όπως τονίζεται, η απόφαση εντάσσεται στο πλαίσιο της αρμοδιότητας της επιτροπής να εποπτεύει τις συνθήκες που επηρεάζουν το εξωτερικό ναυτιλιακό εμπόριο των ΗΠΑ και όχι μόνο (46 U.S.C. §4210) και στοχεύει στον εντοπισμό πρακτικών που ενδέχεται να υπονομεύουν την ασφάλεια, την αξιοπιστία και την αποδοτικότητα της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η FMC εκφράζει έντονη ανησυχία για τον αυξανόμενο αριθμό κρατών που επιδίδονται σε μία κούρσα ρυθμιστικών εκπτώσεων (race to the bottom), προσφέροντας σημαίες που υποβάλλουν ελάχιστους ή μηδενικούς ελέγχους, προκειμένου να προσελκύσουν εγγραφές πλοίων και να αποκομίσουν μεγάλα έσοδα.
Στο πλαίσιο αυτό, η επιτροπή υπογραμμίζει ότι το φαινόμενο των σημαιών ευκαιρίας (Flags of Convenience), όπου η χώρα σημαίας δεν έχει ουσιαστική σχέση με τον πλοιοκτήτη ή τη διαχείριση του πλοίου, έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο κανονιστικό κενό με σοβαρές επιπτώσεις.
Ενδεικτικά, πλοία που φέρουν τέτοιες σημαίες συχνά δεν συμμορφώνονται πλήρως με τις διεθνείς συμβάσεις, όπως SOLAS, MARPOL και STCW (Σύμβαση για τα Πρότυπα Πιστοποιητικών Εκπαίδευσης και Τήρησης Φυλακών των Ναυτικών), παραμελούν τη συντήρηση, απασχολούν μη εξειδικευμένα πληρώματα και αποφεύγουν τους τακτικούς ελέγχους.
Επίσης, παρατηρείται αυξανόμενη χρήση πλαστών αριθμών IMO, απενεργοποίηση του AIS, καθώς και ανάπτυξη του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» (shadow fleet), που εμπλέκεται σε παράνομες δραστηριότητες, από παραβίαση κυρώσεων έως λαθρεμπόριο.
Επικίνδυνα περιστατικά
Η απόφαση της FMC έρχεται στον απόηχο συμβάντων που επηρέασαν άμεσα τη ναυσιπλοΐα και τις υποδομές των ΗΠΑ.
Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύγκρουση του MV Dali με τη γέφυρα Francis Scott Key στη Βαλτιμόρη τον Μάρτιο του 2024. Το πλοίο, με σημαία Σιγκαπούρης, παρουσίασε απώλεια ισχύος, προκαλώντας την κατάρρευση της γέφυρας και σημαντική διακοπή στις λιμενικές λειτουργίες.
Λίγο αργότερα, το APL Qingdao (με σημαία Μάλτας) απέφυγε οριακά παρόμοιο συμβάν στη Νέα Υόρκη.
Την ίδια ώρα, περιστατικά εγκατάλειψης πλοίων, όπως το MS Melenia (σημαία Τζιμπουτί), εκρήξεις σε πλοία του «σκιώδους στόλου» και γενικότερες παραβιάσεις κανονισμών ναυσιπλοΐας ενισχύουν -σύμφωνα με την FMC- την ανησυχία για την ευρύτερη ασφάλεια και αξιοπιστία των πλοίων που δραστηριοποιούνται υπό καθεστώς αμφιλεγόμενων σημαιών.
Με φόντο αυτά τα δεδομένα, η Ομοσπονδιακή Ναυτιλιακή Επιτροπή προχωρά σε δημόσια διαβούλευση διάρκειας 90 ημερών, έως τις 20 Αυγούστου 2025, ζητώντας απ’ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του ναυτιλιακού οικοσυστήματος να παραθέσουν σχόλια και προτάσεις.
Πέντε τομείς
Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση, η FMC εστιάζει σε πέντε βασικούς τομείς:
- Παραδείγματα υπεύθυνων πρακτικών νηολόγησης που ενισχύουν την ασφάλεια, το περιβάλλον και την αξιοπιστία της εφοδιαστικής αλυσίδας.
- Καταγραφή ανεύθυνων πρακτικών, περιλαμβανομένων των κινδύνων που προκύπτουν από ανειδίκευτα πληρώματα, ελλιπή συντήρηση, παραβιάσεις κανονισμών AIS και απουσία ασφαλιστικής κάλυψης.
- Εντοπισμός πρακτικών από πλοιοκτήτες και διαχειριστές που υπονομεύουν την αξιοπιστία του διεθνούς ναυτιλιακού συστήματος.
- Καταγραφή επιπτώσεων στις υποδομές, όπως λιμάνια, γέφυρες, θαλάσσια καλώδια και κρίσιμα σημεία πλοήγησης.
- Προτάσεις κανονιστικών παρεμβάσεων για την ενίσχυση των υπεύθυνων πρακτικών και την αποτροπή καταχρήσεων. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στις συμβολές από διεθνείς οργανισμούς (IMO, ITF), χώρες με μεγάλα μητρώα πλοίων, ναυτιλιακές ενώσεις, καθώς και εργοδοτικές ή εργατικές οργανώσεις.
«Σημείο καμπής στην παγκόσμια ναυτιλιακή πολιτική»
Σύμφωνα με την ομοσπονδιακή επιτροπή των ΗΠΑ, η πρωτοβουλία της FMC ενδέχεται να αποτελέσει σημείο καμπής στην παγκόσμια ναυτιλιακή πολιτική, ειδικά σε ένα περιβάλλον όπου -όπως τονίζεται- η εφαρμογή διεθνών συμβάσεων παραμένει άνιση και πολλές χώρες αδυνατούν ή αρνούνται να επιβάλουν επαρκή εποπτεία στα μητρώα τους.
«Ταυτόχρονα, καθώς ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) στερείται εκτελεστικής εξουσίας, πρωτοβουλίες σαν αυτή της FMC, ακόμη και σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να επηρεάσουν την κατεύθυνση της ναυτιλιακής πολιτικής διεθνώς» επισημαίνεται.
Σχολιάζοντας την απόφαση αυτή, ο ναυτιλιακός αναλυτής Lars Jensen ανέφερε ότι «ο σκοπός είναι να δούμε εάν οι νόμοι για τις νηολογήσεις ή ο τρόπος με τον οποίο διοικούνται τα μητρώα από ξένες κυβερνήσεις δημιουργούν δυσμενείς συνθήκες για το εξωτερικό εμπόριο στις ΗΠΑ».
Παράλληλα, ο ίδιος σημείωσε ότι τα καθεστώτα του κράτους σημαίας ποικίλλουν ευρέως μεταξύ των χωρών και επηρεάζουν όχι μόνο τον ανταγωνισμό, αλλά και τις «συνθήκες εργασίας για τους ναυτικούς, την ασφάλεια, τους περιβαλλοντικούς κινδύνους κ.λπ.».
Ουσιαστικά, όπως διαμηνύει η FMC, η ναυτιλιακή κοινότητα καλείται να συμμετάσχει ενεργά στη διαμόρφωση του κανονιστικού πλαισίου του μέλλοντος.
«Η εμπειρική γνώση των επαγγελματιών του κλάδου, σε συνδυασμό με την καταγραφή πρακτικών που ενισχύουν ή υπονομεύουν την ασφάλεια, θα συμβάλει σε πιο αποτελεσματική διαχείριση των παγκόσμιων ναυτιλιακών ροών».
