Όταν η Γαλλία χάνει την Αφρική, η Τουρκία έρχεται να καλύψει το κενό. Όχι με τανκς, αλλά με βιβλία. Όχι με αποικίες, αλλά με αίθουσες διδασκαλίας, τράπεζες, τζαμιά και μέσα ενημέρωσης.
Η νέα διείσδυση της Τουρκίας στην Αφρική δεν μοιάζει με την αποικιοκρατία του 20ού αιώνα· είναι μια αργή, θεσμική, σχεδόν αόρατη μετατόπιση ισχύος, όπως εξηγεί το «The Africa Report» σε αναλυτικό ρεπορτάζ, που φέρει την υπογραφή του Shay Gal.
Η Άγκυρα δεν αγοράζει πίστη με όπλα, αλλά την οικοδομεί με υποτροφίες, πρότυπα, κατασκευές και αφήγημα. Εκεί όπου η Γαλλία βλέπει υποχώρηση, η Τουρκία βλέπει έδαφος.
Από τo Μογκαντίσου στο Ντακάρ: μια νέα «παράλληλη κυριαρχία»
Στη Σομαλία, γύρω από το αεροδρόμιο του Μογκαντίσου, η Τουρκία έχει δημιουργήσει ένα μικρό κράτος μέσα στο κράτος: στρατιωτική βάση, νοσοκομείο με το όνομα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λιμάνι, αεροδρόμιο και τράπεζα – την πρώτη ξένη που λειτουργεί στη χώρα έπειτα από μισό αιώνα.
Το ίδιο μοντέλο εφαρμόζεται πλέον στο Σαχέλ, όπου η Γαλλία υποχωρεί, όπως εξηγεί ο Shay Gal. Στη Σενεγάλη, τουρκικές εταιρείες, όπως η SUMMA, έχτισαν το εθνικό στάδιο και διαχειρίζονται το διεθνές αεροδρόμιο του Ντακάρ. Έργα – σύμβολα εθνικής κυριαρχίας φέρουν πλέον τουρκική υπογραφή.
Από το Τζιμπουτί έως την Γκάνα, τα σχολεία του Ιδρύματος Maarif και τα τζαμιά της Diyanet αντικαθιστούν τα παλιά γαλλικά πρότυπα επιρροής.
Η Τουρκία χτίζει μια “αόρατη αυτοκρατορία” στην Αφρική
Όχι με στρατούς, αλλά με σχολεία, τράπεζες και τζαμιά.
Η ήπια ισχύς της γίνεται εργαλείο ελέγχου.Από τη Σομαλία μέχρι τη Σενεγάλη,
η Diyanet, η Maarif, το TRT Afrique και η Turkish Airlines
υφαίνουν μια νέα… https://t.co/EL4bxN5ebq— Shay Gal שי גל (@ShayGal84) October 31, 2025
Μια αρχιτεκτονική εξουσίας που δεν φαίνεται
Η Άγκυρα χτίζει όχι μόνο υποδομές, αλλά και κανόνες. Το 2017 δημιούργησε την Αρχή Διαπίστευσης Halal, προωθώντας τα δικά της πρότυπα σε αφρικανικές αγορές τροφίμων και φαρμάκων. Έτσι, επηρεάζει αθόρυβα τις αλυσίδες εφοδιασμού μιας αγοράς τρισεκατομμυρίων, πολύ πέρα από τη σφαίρα της θρησκείας.
Πίσω από τις εργολαβίες και τις επενδύσεις κρύβεται μια βαθύτερη διαδικασία: η εσωτερίκευση των τουρκικών ταυτοτικών δεικτών – από την ισλαμική νομοθεσία έως την πολιτισμική υπερηφάνεια.
«Μια τράπεζα είναι επιρροή, ένα τζαμί είναι μήνυμα, ένα σχολείο είναι ψήφος», σημειώνει ο Shay Gal στο ρεπορτάζ του.
Η ισχύς των συμβόλων
Από τα Bayraktar TB2 μέχρι τα νέα τηλεοπτικά δίκτυα, η Τουρκία μετατρέπει τα μέσα της σε φορείς κύρους. Η TRT Afrique μεταδίδει σε γαλλικά, αγγλικά, χάουσα και σουαχίλι, αντικαθιστώντας σταδιακά τον ρόλο που είχε κάποτε το Al Jazeera.
Η Turkish Airlines συνδέει την Κωνσταντινούπολη με πάνω από 50 αφρικανικές πρωτεύουσες – συχνά ως ο μόνος απευθείας αεροπορικός σύνδεσμος. Όποιος ελέγχει τις διαδρομές και τη γλώσσα, ελέγχει και την αφήγηση.
Τα προγράμματα υποτροφιών, τα σχολεία, οι πολιτιστικοί φορείς όπως το Ίδρυμα Yunus Emre, δημιουργούν μια νέα γενιά αφρικανών επαγγελματιών που έχουν σπουδάσει, εργαστεί ή εκπαιδευτεί στην Τουρκία.
Η Diyanet, μέσω φιλανθρωπικών δράσεων και έργων υποδομής, ενισχύει την παρουσία της σε κοινότητες, ενώ ταυτόχρονα μεταφέρει το μήνυμα ενός «ισλαμικού εκσυγχρονισμού» με τουρκικά χαρακτηριστικά.
Η Ευρώπη χάνει το μονοπώλιο της αρετής
Η Γαλλία εξηγεί την υποχώρησή της στο Σαχέλ επικαλούμενη τη Ρωσία και τη Wagner, αλλά η πραγματική αλλαγή ήρθε από αλλού: από την Τουρκία που χτίζει θεσμούς αντί για οχυρά.
«Εκεί όπου η Ευρώπη συζητά για αξίες, η Άγκυρα τις εξάγει – ντυμένες με φιλανθρωπία και θρησκευτική υπερηφάνεια», σχολιάζει ο αρθογράφος.
Η Τουρκία δεν κατακτά· αναδομεί. Δημιουργεί ένα δόγμα χωρίς πόλεμο, μια αυτοκρατορία χωρίς κατάκτηση.
Το τουρκικό αποτύπωμα δεν περιορίζεται πια στην ήπειρο. Στις γαλλικές πόλεις, όπως η Λυών και η Μασσαλία, οργανισμοί όπως το Yunus Emre Institute και η YTB προσφέρουν μαθήματα, υποτροφίες και πολιτιστικά προγράμματα σε νέους με μεταναστευτικό υπόβαθρο.
Πρόκειται για ένα υποδόριο δίκτυο ταυτοτήτων που λειτουργεί παράλληλα με τα κρατικά πλαίσια της Γαλλίας, επανακαθορίζοντας την έννοια της «πολιτισμικής επιρροής».
Η στιγμή που η Ευρώπη έχασε το αφήγημά της
Η «Françafrique» δεν έσβησε με πυρκαγιές, αλλά με διάλυση. Η Τουρκία κατανόησε τη στιγμή που η Ευρώπη έχασε την πίστη στη δική της ιστορία – και εισήλθε για να την αντικαταστήσει με μια άλλη.
Το μήνυμα του Shay Gal είναι σαφές: «Αν η Γαλλία θέλει να ηγηθεί ξανά, πρέπει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη ανάμεσα στις αξίες της και στη συμπεριφορά της».
Γιατί αν δεν το κάνει, δεν θα καούν μόνο σημαίες στο Μπαμακό. Θα σβήσει η ίδια η ιδέα ότι η Γαλλία έχει ακόμη ρόλο στο μέλλον της Αφρικής.
