Οι δεσμοί της Τουρκίας με τη Χαμάς, που κάποτε αποτελούσαν μειονέκτημα για την Ουάσιγκτον, έχουν μετατραπεί σε γεωπολιτικό πλεονέκτημα. Πείθοντας τη Χαμάς να αποδεχτεί τη συμφωνία του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα, η Άγκυρα επανεπιβεβαιώθηκε στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής, προς απογοήτευση του Ισραήλ και των Αράβων αντιπάλων της.
Αρχικά αντιστεκόμενη στο τελεσίγραφο του προέδρου των ΗΠΑ – απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων ή συνέχιση της καταστροφής – οι ηγέτες της Χαμάς υποχώρησαν μόνο όταν η Τουρκία, μια χώρα που θεωρούν πολιτικό προστάτη, τους προέτρεψε να συμφωνήσουν με το αμερικανικό σχέδιο.
Δύο περιφερειακές πηγές και δύο αξιωματούχοι της Χαμάς δήλωσαν στο Reuters ότι το μήνυμα της Άγκυρας ήταν σαφές: «Ήρθε η ώρα να αποδεχτούμε».
«Αυτός ο κύριος από ένα μέρος που ονομάζεται Τουρκία είναι ένας από τους πιο ισχυρούς στον κόσμο», δήλωσε ο Τραμπ την περασμένη εβδομάδα, αναφερόμενος στον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, αφού η παλαιστινιακή μαχητική ομάδα συμφώνησε σε ένα σχέδιο κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων.
«Είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος. Είναι πάντα εκεί όταν τον χρειάζομαι».
Η υπογραφή του Ερντογάν στη συμφωνία για τη Γάζα ενίσχυσε την προσπάθεια της Τουρκίας για κεντρικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, ένα καθεστώς που ο Ερντογάν επιδιώκει ολοένα και περισσότερο να ανακτήσει, συχνά επικαλούμενος δεσμούς και ηγεσία της οθωμανικής εποχής.
Τώρα, μετά τη συμφωνία, η Τουρκία επιδιώκει να αποκομίσει οφέλη, συμπεριλαμβανομένων των διμερών ζητημάτων με τις ΗΠΑ, ανέφεραν οι πηγές.
Ο Σινάν Ουλγκέν, διευθυντής του think tank EDAM με έδρα την Κωνσταντινούπολη και ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Europe, δήλωσε ότι η επιτυχία της Άγκυρας στην αποδοχή της συμφωνίας του Τραμπ για τη Γάζα από τη Χαμάς της έχει δώσει νέα διπλωματική ισχύ στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Η Τουρκία, είπε, είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει την ανανεωμένη καλή της θέληση στην Ουάσιγκτον για να πιέσει για πρόοδο στις καθυστερημένες πωλήσεις μαχητικών αεροσκαφών F-35, για χαλάρωση των κυρώσεων των ΗΠΑ και για βοήθεια των ΗΠΑ στην προώθηση των στόχων ασφαλείας της Τουρκίας στη γειτονική Συρία.
«Εάν αυτές οι επαινετικές δηλώσεις του Τραμπ μεταφραστούν σε διαρκή καλή θέληση, η Άγκυρα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή τη δυναμική για να επιλύσει ορισμένες από τις μακροχρόνιες διαφωνίες», δήλωσε ο Ουλγκέν στο Reuters.
Αναβάθμιση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν
Η διπλωματική αναπροσαρμογή μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον, δήλωσαν αξιωματούχοι, ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο τον Σεπτέμβριο, την πρώτη του εδώ και έξι χρόνια.
Η συνάντηση επικεντρώθηκε σε ανεπίλυτα σημεία ανάφλεξης, συμπεριλαμβανομένης της πίεσης της Τουρκίας για άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ που επιβλήθηκαν το 2020 για την αγορά ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400, μια κίνηση που εξόργισε την Ουάσινγκτον και οδήγησε επίσης στην απομάκρυνσή της από το πρόγραμμα F-35.
Η Συρία ήταν ένα άλλο βασικό θέμα. Η Τουρκία θέλει να πιέσει τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ Κουρδικές Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) να ενσωματωθούν στον συριακό στρατό. Η Άγκυρα θεωρεί τις SDF ως απειλή λόγω των δεσμών τους με το PKK, το οποίο η Τουρκία χαρακτηρίζει τρομοκρατική ομάδα.
Αυτή η πίεση φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Ο διοικητής των SDF, Μαζλούμ Αμπντί, επιβεβαίωσε έναν μηχανισμό για τη ενοποίηση με τον συριακό στρατό, ένα αποτέλεσμα που η Τουρκία θεωρεί στρατηγική νίκη.
Η συμφωνία για τη Γάζα έρχεται μετά από άλλες ενισχύσεις στο τουρκικό κύρος. Ο Τραμπ επαίνεσε τον Ερντογάν για τη φιλοξενία συνομιλιών Ρωσίας-Ουκρανίας νωρίτερα φέτος, και η επιρροή της Άγκυρας αυξήθηκε μετά την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία το 2024, όπου η Τουρκία υποστήριξε τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης. Η φιλοδοξία της Τουρκίας να ανακτήσει έναν κυρίαρχο ρόλο στη Μέση Ανατολή θυμίζει σε ορισμένους σκεπτικιστές την κληρονομιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία κάποτε κυβερνούσε μεγάλο μέρος της περιοχής. Η κατάρρευσή της πριν από έναν αιώνα άφησε τη σύγχρονη Τουρκία εσωστρεφή καθώς έχτιζε μια κοσμική δημοκρατία και κάπως αποκλεισμένη από την περιφερειακή διπλωματία.
Ενώ τα αραβικά κράτη συμμερίζονται το συμφέρον τους με την Τουρκία για τον τερματισμό του πολέμου, δήλωσε ο Λιβανέζος αναλυτής Σαρκίς Ναούμ, ο μεγαλύτερος ρόλος που δόθηκε στην Άγκυρα ήταν ανησυχητικός γι’ αυτά, υπενθυμίζοντας την ιστορία της οθωμανικής αυτοκρατορικής κυριαρχίας σε πολλές χώρες της περιοχής.
Το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας και η υπηρεσία πληροφοριών MIT δεν απάντησαν σε αιτήματα του Reuters για σχολιασμό. Το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό.
Για τη Χαμάς, η κύρια ανησυχία ήταν ότι το Ισραήλ μπορεί να αθετήσει τη συμφωνία και να επαναλάβει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η βαθιά δυσπιστία σχεδόν εκτροχίασε τη διαδικασία, ανέφεραν περιφερειακές πηγές.
«Η μόνη πραγματική εγγύηση», δήλωσε στο Reuters ένας ανώτερος αξιωματούχος της Χαμάς, «προήλθε από τέσσερα μέρη: την Τουρκία, το Κατάρ, την Αίγυπτο και τους Αμερικανούς. Ο Τραμπ έδωσε προσωπικά τον λόγο του. Το μήνυμα των ΗΠΑ ήταν: «απελευθερώστε τους ομήρους, παραδώστε τις σορούς και εγγυώμαι ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή στον πόλεμο».
Πιέσεις στη Χαμάς
Η είσοδος της Τουρκίας στις συνομιλίες αρχικά τέθηκε υπό βέτο από το Ισραήλ, αλλά ο Τραμπ παρενέβη, πιέζοντας το Τελ Αβίβ να επιτρέψει τη συμμετοχή της Άγκυρας, δήλωσαν δύο διπλωμάτες.
Δεν υπήρξε άμεσο σχόλιο από το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της Χαμάς δήλωσε ότι οι στρατιωτικοί ηγέτες της Γάζας δέχτηκαν την εκεχειρία όχι ως παράδοση, αλλά υπό την συντριπτική πίεση της αδιάκοπης διαμεσολάβησης, μιας καταρρέουσας ανθρωπιστικής κατάστασης και ενός κουρασμένου από τον πόλεμο κοινού.
Η συμφωνία εξασφάλισε την απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων που κρατήθηκαν κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η οποία σκότωσε 1.200 ανθρώπους και πυροδότησε μια ισραηλινή επίθεση που έκτοτε έχει αφήσει πάνω από 67.000 νεκρούς Παλαιστίνιους, σύμφωνα με τις υγειονομικές αρχές της Γάζας.
Το αν η συμφωνία για τη Γάζα θα ανοίξει τελικά τον δρόμο προς ένα παλαιστινιακό κράτος παραμένει ασαφές. Η Τουρκία και αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένου του Κατάρ και της Αιγύπτου, λένε ότι το σχέδιο δεν έχει οδικό χάρτη προς μια λύση δύο κρατών, ένα ιστορικό παλαιστινιακό αίτημα.
Ερωτηθείς για μια πιθανή ανάπτυξη τουρκικών στρατευμάτων στη Γάζα σε ένα μεταπολεμικό σενάριο και τρόπους διασφάλισης της ασφάλειας του θύλακα, ο Ερντογάν δήλωσε στις 8 Οκτωβρίου ότι οι συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός ήταν κρίσιμες για τη λεπτομερή συζήτηση του ζητήματος, αλλά η προτεραιότητα ήταν η επίτευξη πλήρους κατάπαυσης του πυρός, η παροχή βοήθειας και η ανοικοδόμηση της Γάζας.
Πηγή: Reuters
