Στις υποδομές μεταφορών διπλής χρήσης -στρατιωτική και πολιτική- στρέφεται το ενδιαφέρον της Ε.Ε. μετά την παρουσίαση του οδικού χάρτη αμυντικής προσαρμογής της Ε.Ε. ως το τέλος της δεκαετίας και την πρόβλεψη για πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα έως το 2030.
Σύμφωνα με πληροφορίες πριν το τέλος του έτους η Ε.Ε. σχεδιάζει να παρουσιάσει Πλάνο Στρατιωτικής Κινητικότητας. Το Πλάνο εκτιμάται ότι θα περιλαμβάνει Κοινή Ανακοίνωση με πληροφορίες για τους διαδρόμους και τα σημεία-κλειδιά, Κανονισμό για τη Στρατιωτική Κινητικότητα που θα θεσπίζει κοινές διαδικασίες και θα επιτρέπει την εφαρμογή επειγόντων μέτρων για ανεμπόδιστες στρατιωτικές μετακινήσεις.
Οι τρεις βασικοί στόχοι του πλάνου είναι η Υλοποίηση των διαδρόμων στρατιωτικής κινητικότητας, η Απλοποίηση διαδικασιών – κατάργηση γραφειοκρατίας και εμπλοκών, η Ανάπτυξη μέσων μεταφοράς και ικανοτήτων, μέσω τυποποίησης. Το ζητούμενο βέβαια είναι η αξιόπιστη εκτίμηση της συνολικής χρηματοδότησης που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων και των τιμών-στόχου του συγκεκριμένου πλάνου.
Όπως τονίζει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε Ειδική Έκθεσή του με θέμα «Στρατιωτική κινητικότητα στην Ε.Ε. Αδυναμίες στον σχεδιασμό και εμπόδια στην πορεία υλοποίησης δεν ευνοούν την πλήρη ανάπτυξή της» (4/2025), «στόχος της στρατιωτικής κινητικότητας στην Ε.Ε. είναι να εξασφαλίζεται η ταχεία και απρόσκοπτη μετακίνηση στρατιωτικού προσωπικού, υλικού και μέσων εντός και εκτός της Ε.Ε. Από νομική άποψη, η υπεράσπιση του εδάφους αποτελεί αρμοδιότητα των 27 κρατών μελών της Ε.Ε., 23 εκ των οποίων είναι επίσης μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ε.Ε. άρχισε σχετικά πρόσφατα να εμπλέκεται στον τομέα αυτό».
Τα 95 έργα διπλής χρήσης-στρατιωτικής κινητικότητας που επιλέχθηκαν για χρηματοδότηση από την Ε.Ε. σε 21 διαφορετικά κράτη μέλη της Ε.Ε.
Επαρκές δίκτυο
Tο Νοέμβριο 2025, αναμένεται να υπογραφεί στις Βρυξέλλες σύμφωνο συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και της Κομισιόν για τον κάθετο άξονα που θα ενώνει την Ελλάδα με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τον Τουρισμό, Απόστολος Τζιτζικώστας.
Όπως τόνισε «θα είναι ένας άξονας σημαντικός και για το εμπόριο και για την στρατιωτική κινητικότητα, λόγω των νέων γεωπολιτικών εξελίξεων. Η Ευρώπη οφείλει, πέρα από τα αμυντικά συστήματα που θα αναπτύξει, να αναπτύξει και τις υποδομές εκείνες που θα επιτρέψουν σε βαρέα οχήματα, εξοπλισμό αλλά και στρατιώτες να μεταβαίνουν ταχύτατα στα σημεία που θα πρέπει». Ειδικά για τη χώρα μας η προοπτική είναι σημαντική, διότι αποκτά έναν πάρα πολύ αναβαθμισμένο γεωστρατηγικό και εμπορικό ρόλο.
Σύμφωνα με αμυντικούς κύκλους, «οι υποδομές μεταφορών είναι ένα μέρος του παζλ. Χρειαζόμαστε ένα δίκτυο δρόμων, σιδηροδρόμων, λιμανιών και αεροδρομίων που να πληρούν και στρατιωτικές προδιαγραφές. Πρέπει, για παράδειγμα, να μπορούν να αντέχουν υπερμεγέθη και υπέρβαρα οχήματα. Δεν μιλάμε για την κατασκευή εντελώς νέων υποδομών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, μιλάμε για την προσαρμογή υφιστάμενων υποδομών για διπλή χρήση – στρατιωτική και πολιτική. Το πλάνο περιλαμβάνει τις υποδομές, τις διασυνοριακές άδειες και τα μέσα (όπως ειδικά βαγόνια μεταφοράς αρμάτων, οχήματα βαρέως τύπου και ιατρικά οχήματα) που χρειάζονται ώστε να μπορούμε να μετακινούμε στρατεύματα και στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ευρώπη — γρήγορα, απρόσκοπτα και σε μεγάλη κλίμακα».
Και συμπληρώνουν λέγοντας «στο τέλος, όλοι θα επωφεληθούμε από την αναβάθμιση των υποδομών. Για παράδειγμα, βαθύτερα λιμάνια, ενισχυμένοι προβλήτες, και βελτιωμένες διασυνδέσεις με άλλα μέσα μεταφοράς θα ωφελήσουν τόσο το εμπόριο όσο και τη στρατιωτική ετοιμότητα. Επίσης, χρειάζονται ευρύτερες σήραγγες ή πιο ανθεκτικές γέφυρες, τόσο στο σιδηρόδρομο όσο και στο οδικό δίκτυο. Οι πολίτες θα είναι οι κύριοι χρήστες αυτών των υποδομών διπλής χρήσης. Αλλά πρέπει επίσης να είμαστε έτοιμοι, αν η στρατιωτική κινητικότητα γίνει πιο συχνή και πιο επείγουσα».
Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (04/2025), «ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. έχει την απαίτηση να γίνεται κοινοποίηση 45 ημέρες νωρίτερα για άδειες διασυνοριακής μετακίνησης. Άρματα μάχης ενός κράτους-μέλους της Ε.Ε. δεν έλαβαν έγκριση να μετακινηθούν σε άλλο κράτος μέλος, επειδή το βάρος τους υπερέβαινε το όριο που ισχύει στους κανονισμούς οδικής κυκλοφορίας. Βαρύς στρατιωτικός εξοπλισμός δεν μπόρεσε να φτάσει από ένα κράτος μέλος της Ε.Ε. σε στρατιωτική βάση άλλου κράτους-μέλους, διότι μια γέφυρα που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί μπορούσε να εξυπηρετήσει μόνο την κυκλοφορία ελαφρών οχημάτων. Τελικά, χρειάστηκε να γίνει σημαντική παράκαμψη».
Οι επόμενες κινήσεις
Αναφορικά με τις επόμενες κινήσεις, όπως τονίζεται, «έχουν ήδη αναπτυχθεί τέσσερις διάδρομοι προτεραιότητας για στρατιωτική κινητικότητα.
Το επόμενο βήμα είναι η αναβάθμιση των υποδομών αυτών των διαδρόμων για διπλή χρήση. Η λίστα περιλαμβάνει πάνω από 500 έργα, από συνολικά 2.800 έργα που πρότειναν τα κράτη-μέλη ύψιστης προτεραιότητας, που κατήρτισαν μαζί με τα πολιτικά και τα στρατιωτικά στελέχη των υπουργείων των κρατών-μελών.
Η λίστα έχει συζητηθεί με στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες του ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., οι οποίοι υπέδειξαν τις βασικές στρατιωτικές προτεραιότητες. Περιλαμβάνουν ενίσχυση γεφυρών, διεύρυνση σηράγγων, προσθήκη παρακαμπτηρίων γραμμών, επέκταση λιμένων και αεροδρομίων, και ανάπτυξη κέντρων υποστήριξης νηοπομπών.
Αυτή η προσέγγιση θα εξασφαλίσει ότι οι διάδρομοι στρατιωτικής κινητικότητας θα υλοποιούνται με συνέπεια σε όλη την Ε.Ε. και διασυνοριακά.
Οι αρχηγοί των Κρατών-Μελών, τον Ιούνιο στην Χάγη, δεσμεύτηκαν να επενδύσουν το 5% του ΑΕΠ τους στην άμυνα μέχρι το 2035.
Tο 1,5% θα διατεθεί, μεταξύ άλλων, για την προστασία κρίσιμων υποδομών και την ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής ανθεκτικότητας. Αυτό επιβεβαιώνει ότι οι επενδύσεις σε μεταφορές και logistics υπολογίζονται πλήρως στο πλαίσιο του στόχου κατανομής βαρών του ΝΑΤΟ.
Δεκαπλασιασμός
Το 2017 η Ε.Ε. πραγματοποίησε μια στρατιωτική άσκηση που ανέδειξε διάφορες αδυναμίες. Αυτό οδήγησε το 2022 στη δημιουργία της γραμμής προϋπολογισμού για στρατιωτική κινητικότητα 2.0 για την περίοδο 2022-2026, ύψους 1,7 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (χρηματοδότηση έργων που αφορούν διττής χρήσης υποδομές μεταφορών) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (στήριξη της ανάπτυξης διαλειτουργικών υλικοτεχνικών και ψηφιακών συστημάτων), υπό το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2021-2027.
Οι τέσσερις κύριοι πυλώνες του σχεδίου 2.0 στρατιωτικής κινητικότητας ήταν Πολυτροπικοί διάδρομοι και κόμβοι εφοδιαστικής, Ανθεκτικότητα και ετοιμότητα, Κανονιστικά μέτρα στήριξης, Διάσταση της σύμπραξης ενίσχυση της συνεργασίας με το ΝΑΤΟ και βασικούς στρατηγικούς εταίρους, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Νορβηγία. To σχέδιο επιμεριζόταν σε 29 δράσεις.
Υπό τη συγκεκριμένη χρηματοδότηση στηρίχθηκαν 95 έργα διπλής χρήσης σε 21 κράτη-μέλη, με στόχο την πραγματοποίηση σημαντικών και ουσιαστικών βελτιώσεων στο στρατιωτικό δίκτυο. Ενδεικτικά το σχέδιο έργων περιελάμβανε στην Πολωνία στο Λιμάνι Gdynia βελτιώσεις στην προβλήτα και στις προσβάσεις, στη Λετονία στο Λιμάνι της Riga αναβαθμίσεις για στρατιωτικές νηοπομπές και μεγαλύτερα πλοία, στη Φινλανδία στο Oritkari νέα σιδηροδρομική διασταύρωση, στην Ιταλία στους Σταθμούς Pontedera και Palmanova εκσυγχρονισμό για μακρύτερους συρμούς, στη Γαλλία στο Λιμάνι La Rochelle αναβάθμιση σιδηροδρομικής υποδομής και τερματικού σταθμού, στην Κροατία στο Αεροδρόμιο Franjo Tuđman ανακατασκευή των χώρων ελιγμών.
Αξιολογώντας στην Ειδική Έκθεσή του το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο τον πρώτο προϋπολογισμό της Ε.Ε. για τη στρατιωτική κινητικότητα, «κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο δράσης 2.0 δεν βασιζόταν σε επαρκώς στέρεα θεμέλια και ότι η πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων του ποικίλλει». Για αυτό και συνιστούσε «να βελτιωθούν οι ρυθμίσεις διακυβέρνησης για τη στρατιωτική κινητικότητα στην Ε.Ε., να παρακολουθούνται και να αναφέρονται στοιχεία σχετικά με την πρόοδο κάθε δράσης που περιλαμβάνεται στο σχέδιο δράσης 2.0, να εξεταστεί η δυνατότητα χρήσης των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» στον τομέα των μεταφορών για τη χρηματοδότηση έργων υποδομών διπλής χρήσης στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΔΠ (2021-2027), να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της προβλεψιμότητας της πιθανής χρηματοδότησης για στρατιωτική κινητικότητα στο πλαίσιο του ΠΔΠ μετά το 2027, να βελτιωθεί η διαδικασία επιλογής έργων υποδομών διπλής χρήσης στο πλαίσιο του ΠΔΠ μετά το 2027, να βελτιωθεί ο σχεδιασμός των δράσεων της Ε.Ε. για τη στρατιωτική κινητικότητα από άποψη εστίασης στις γεωπολιτικές και στρατιωτικές πτυχές.
Τον Ιούλιο 2025 η Ε.Ε. προέβλεψε την ανάγκη για δεκαπλασιασμό του προϋπολογισμού για τη στρατιωτική κινητικότητα από τα 1,7 δις ευρώ στα 17 δις ευρώ. Μόνο τα 500 έργα υψηλής προτεραιότητας που έχουν χαρτογραφηθεί εκτιμάται ότι απαιτούν σχεδόν 100 δισ. ευρώ. Και υπάρχουν πολλές επιπλέον ανάγκες – προμήθειες εξειδικευμένων μεταφορικών μέσων, άρση της διασυνοριακής γραφειοκρατίας κ.ά. Σε αυτά έρχονται να προστεθούν η αύξηση της ανθεκτικότητας στον κυβερνοχώρο, χρήση τεχνητής νοημοσύνης, η βελτίωση των δυνατοτήτων μεταφοράς αέρα / θάλασσας για την ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας.
Military Mobility Hub προτείνει ο ΣΕΚΠΥ
Σύμφωνα με την Ειδική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου η Ελλάδα υπέβαλε δύο προτάσεις έργων στο πλαίσιο της πρόσκλησης του 2023, οι οποίες έλαβαν βαθμολογία ανώτερη της ελάχιστης απαιτούμενης, αλλά δεν επιλέχθηκαν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Από την πλευρά του ο Σύνδεσμος Ελλήνων Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού (ΣΕΚΠΥ) στο πλαίσιο της ενίσχυσης της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και της συμβολής της στο ευρωπαϊκό και ΝΑΤΟϊκό στρατιωτικό mobility προτείνει τη δημιουργία ενός “Military Mobility Hub”, ενός κεντρικού μηχανισμού συντονισμού και ανάπτυξης καινοτόμων λύσεων για τη στρατιωτική κινητικότητα.
Ο ΣΕΚΠΥ σημειώνει λέγοντας πως «το Hub θα λειτουργεί ως σημείο διασύνδεσης μεταξύ ελληνικών αμυντικών εταιρειών, κρατικών φορέων, ευρωπαϊκών και ΝΑΤΟϊκών οργανισμών, διευκολύνοντας τη συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων σε διεθνή προγράμματα και την αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων. Παράλληλα, θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την αναβάθμιση υποδομών, την ανάπτυξη προηγμένων logistics και τη βελτίωση των διαδικασιών μεταφοράς στρατευμάτων και εξοπλισμού μέσω Ελλάδας. Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σε βασικό κόμβο στρατιωτικών μεταφορών στην Ευρώπη, προσφέροντας υψηλή τεχνογνωσία, βιομηχανική ικανότητα και άμεσες λύσεις στις συμμαχικές δυνάμεις».
