Μετά την ειρηνευτική συμφωνία που εξασφάλισαν οι ΗΠΑ, η ΕΕ τελεί υπό αυξανόμενη πίεση προκειμένου να αναπροσδιορίσει τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο διεμήνυσαν την προθυμία τους για μετάβαση από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε έναν πιο ενεργό πολιτικό ρόλο στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση και διακυβέρνηση της Γάζας.
Τα μέλη της ΕΕ, βαθιά διαιρεμένα μετά την επίθεση της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, ελπίζουν τώρα να ανακτήσουν ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή του ειρηνευτικού σχεδίου για τη Γάζα. Η διασφάλιση της ειρήνης στη Γάζα θα είναι «εξαιρετικά περίπλοκη», δήλωσε τη Δευτέρα η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εξωτερική Πολιτική Κάγια Κάλας. «Το ειρηνευτικό σχέδιο απαιτεί σημαντική διεθνή υποστήριξη προκειμένου να επιτύχει», τόνισε, και η Ευρώπη θέλει να συμβάλει πλήρως σε αυτό.
Προτροπή και προσπάθεια για μια θέση στο τραπέζι
Σε επίσημη τελετή στην Αίγυπτο στις 13 Οκτωβρίου, οι αρχηγοί κρατών των Ηνωμένων Πολιτειών, του Κατάρ, της Αιγύπτου και της Τουρκίας υπέγραψαν έγγραφο που έχει σκοπό να εδραιώσει την τρέχουσα κατάπαυση του πυρός στη βάση του σχεδίου 20 σημείων του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. «Μαζί, θα εφαρμόσουμε αυτή τη συμφωνία με τρόπο που διασφαλίζει ειρήνη, ασφάλεια, σταθερότητα και ευκαιρία για όλους τους λαούς της περιοχής, περιλαμβανομένων των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων». Τα συγκεκριμένα μέτρα που θα ληφθούν για να επιτευχθεί αυτό δεν εξηγούνται.
Οι ηγέτες της ΕΕ καλωσόρισαν ευρέως το ειρηνευτικό σχέδιο. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα σχολίασαν τις προσπάθειες και τόνισαν τη σημασία μιας μόνιμης κατάπαυσης του πυρός. Η φον ντερ Λάιεν σημείωσε πως η ΕΕ θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ταχεία και ασφαλή διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα. «Και όταν έρθει η ώρα, θα είμαστε έτοιμοι να συνδράμουμε στην ανάκαμψη και ανοικοδόμηση».
Η ανοικοδόμηση της Γάζας θα κοστίσει ακριβά: σύμφωνα με εκτιμήσεις, τουλάχιστον 55 εκατομμύρια τόνοι μπάζων θα πρέπει να καθαριστούν από την παράκτια λωρίδα, δήλωσε ο Τζέικο Κίλιερς από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) στην Ιερουσαλήμ. Μόνο τα επόμενα τρία χρόνια, το κόστος αυτό μπορεί να φθάσει τα 17 εκατομμύρια ευρώ.
Η ΕΕ τάσσεται επί μακρόν υπέρ της εφαρμογής της λύσης των δύο κρατών, παλαιστινιακού και ισραηλινού, ως τον μόνο τρόπο για επίτευξη μακροχρόνιας ειρήνης στη Μέση Ανατολή. Προκειμένου όμως να επιτευχθεί αυτό, η Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία είναι αυτή τη στιγμή πολύ αδύναμη, πρέπει να ανακτήσει την αξιοπιστία της. Η ΕΕ είναι δεσμευμένη να βοηθήσει με τη μεταρρύθμισή της.
Οδοφράγματα στο σύνορο
Οι επιφυλάξεις δεν είναι αδικαιολόγητες όπως δείχνουν οι καθυστερήσεις στην επανέναρξη της πολιτικής αποστολής της ΕΕ για την επίβλεψη του συνοριακού περάσματος της Ράφα ανάμεσα στη Γάζα και την Αίγυπτο.
Η ανάπτυξη της αποστολής, που επρόκειτο αρχικά να ξεκινήσει προχθές, Τετάρτη, έχει σταματήσει, καθώς το Ισραήλ επέμεινε η Χαμάς να παραδώσει τα λείψανα των τελευταίων ομήρων που κρατάει.
Η αποστολή της ΕΕ παραμένει σε κατάσταση αναμονής και θα αναπτυχθεί στο συνοριακό πέρασμα της Ράφα μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, δήλωσε εκπρόσωπος της Κάλας στις Βρυξέλλες.
Η Αποστολή Συνοριακής Βοήθειας της ΕΕ στη Ράφα (EUBAM Rafah) δημιουργήθηκε το 2005 προκειμένου να βοηθήσει στην επιτήρηση του συνοριακού περάσματος νότια της Ράφα. Ανεστάλη δύο χρόνια αργότερα όταν η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Γάζας.
Η αποστολή επιτήρησης της EUBAM έχει σκοπό να προσφέρει μια ουδέτερη παρουσία τρίτου μέρους στο κρίσιμο σημείο διέλευσης και περιλαμβάνει αστυνομικούς από την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία.
Αναπτύχθηκε και πάλι για λίγο τον Ιανουάριο αλλά ανεστάλη ξανά τον Μάρτιο.
Διευρύνοντας τον ρόλο της Ευρώπης
Η ΕΕ, ο κύριος δωρητής των Παλαιστινίων, σκοπεύει επίσης να συμβάλει στην ανοικοδόμηση της Γάζας. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη δώσει περισσότερα από 550 εκατομμύρια ευρώ στους Παλαιστινίους από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Τον Απρίλιο, η Επιτροπή είχε ανακοινώσει ένα πολυετές πρόγραμμα για την παλαιστινιακή ανάκαμψη ύψους έως 1,6 δισεκατομμύριο ευρώ για την περίοδο 2015-2017.
Η Επιτροπή διαμήνυσε την προθυμία της να προχωρήσει πέρα από την παροχή βοήθειας, εκφράζοντας ετοιμότητα να συμμετάσχει σε διευθετήσεις μεταβατικής διακυβέρνησης στη Γάζα μετά την κατάπαυση του πυρός. Αυτό περιλαμβάνει αξιοποίηση υπαρχουσών αποστολών της ΕΕ για συνοριακή ασφάλεια, εκπαίδευση αστυνομικών και οικοδόμηση θεσμικών ικανοτήτων .
«Είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε στην επιτυχία του με όλα τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν σχετικά με το ειρηνευτικό σχέδιο, περιλαμβανομένης της «παροχής υποστήριξης στη διακυβέρνηση και τη μεταρρύθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής.
Η ΕΕ έχει εκφράσει επίσης την πρόθεσή της να συμμετάσχει στο Συμβούλιο Ειρήνης που θα εποπτεύσει την ανάκαμψη και ανοικοδόμηση της Γάζας, αντανακλώντας την επιθυμία για έναν πιο κεντρικό πολιτικό ρόλο. «Πιστεύουμε πως η Ευρώπη έχει σημαντικό ρόλο και ότι εμείς θα πρέπει να είμαστε επίσης μέρος σε αυτό», είπε η Κάλας την περασμένη εβδομάδα. «Πιστεύω πως η Ευρώπη δεν θα πρέπει να πληρώνει μόνο αλλά και να δρα», πρόσθεσε στη διάρκεια επίσκεψης στο Κουβέιτ.
Πολιτικές ανησυχίες
Δεν είναι σαφές αν η ειρηνευτική συμφωνία θα οδηγήσει σε ένα μακροπρόθεσμο τέλος των εχθροπραξιών. Οι λεπτομέρειες πρέπει τώρα να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων σε μια δεύτερη φάση. Η ειρήνη παραμένει εύθραυστη και οι πρώτες ρωγμές έχουν ήδη εμφανιστεί.
Υπάρχουν ανησυχίες καθώς η Χαμάς εξακολουθεί να λέει ότι είναι αποφασισμένη να πολεμήσει το Ισραήλ.
Το θέμα του ποιος διοικεί τη Λωρίδα της Γάζας θεωρείται ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες όσον αφορά το αν η κατάσταση στην αποκλεισμένη παράκτια λωρίδα μπορεί να σταθεροποιηθεί έπειτα από δύο χρόνια πολέμου. Ένα κενό εξουσίας μπορεί να βυθίσει τη Λωρίδα της Γάζας περισσότερο στο χάος ή ακόμη και σε εμφύλιο πόλεμο.
Το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιμένουν πως η Χαμάς δεν μπορεί να έχει ρόλο στη μελλοντική κυβέρνηση της Γάζας.
Εκπρόσωπος της Κάλας στις Βρυξέλλες δήλωσε ότι όλες οι πλευρές καλούνται να δείξουν αυτοσυγκράτηση και να απόσχουν από οποιεσδήποτε δραστηριότητες μπορούν να θέσου σε κίνδυνο την κατάπαυση του πυρός. «Επαναβεβαιώνουμε ως ΕΕ πως η Χαμάς δεν πρέπει να έχει κανένα μελλοντικό ρόλο στη διοίκηση της Λωρίδας της Γάζας».
Αναφορές τις τελευταίες ημέρες για βία ανάμεσα σε μέλη της Χαμάς και ένοπλες ομάδες στη Λωρίδα της Γάζας προκαλούν επίσης ανησυχία στην ΕΕ. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανησυχεί σχετικά με αναφορές που έχουμε δει που δείχνουν ότι έχουν υπάρξει πολλές απώλειες στη Γάζα λόγω συγκρούσεων ανάμεσα στη Χαμάς και σε μέλη συμμοριών», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Κάλας.
Υπάρχουν επίσης αναφορές που δείχνουν πως η Χαμάς θέτει ωμά στο στόχαστρο άτομα τα οποία κατηγορεί για συνεργασία με το Ισραήλ.
Τι θα γίνει με τον Μπίμπι;
Η ΕΕ είναι επίσης διαιρεμένη σχετικά με τον ρόλο της κυβέρνησης του Ισραήλ στη σύγκρουση και εκείνον του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Αυτές οι διαιρέσεις αναγκάζουν συχνά την ΕΕ να στηρίζεται σε δηλώσεις της Ύπατης Εκπροσώπου ή μεμονωμένων κρατών μελών, παρά σε ενιαίες θέσεις της ΕΕ, περιορίζοντας τον ρόλο της Ένωσης ως πολιτικού δρώντος.
Πηγή: ΑΜΠΕ με πληροφορίες από AFP, ΑΠΕ-ΜΠΕ, BTA, dpa, EFE, STA, TASR
