Στη Μέση Ανατολή είναι στραμμένα σήμερα τα μάτια της ανθρωπότητας. Βλέποντας καταρχήν τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να βιώνει μια διπλή νίκη: Πρώτα με την επίσκεψή του στο Ισραήλ και την πανηγυρική ομιλία του στην Κνεσέτ, για να γιορτάσει την εκεχειρία με τη Χαμάς και την απελευθέρωση των τελευταίων ομήρων που κρατούνται από τις 7 Οκτωβρίου 2023.
Στη συνέχεια ακολουθεί το πιο πολιτικά σημαντικό γεγονός: η σύνοδος κορυφής στο Σαρμ ελ-Σέιχ, η οποία συγκλήθηκε για να εδραιώσει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που προέκυψε τις τελευταίες ημέρες. Κυρίως όμως να προσπαθήσει να δομήσει ένα σύμφωνο για τη Μέση Ανατολή, βασιζόμενο στις μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις που ολοκληρώθηκαν στο ίδιο παραθαλάσσιο θέρετρο της Αιγύπτου,πριν από λίγες ημέρες.
Στη σύνοδο κορυφής, υπό την προεδρία του Τραμπ και του Αιγύπτιου προέδρου Άμπντελ Φατάχ αλ-Σίσι, θα παραστούν ηγέτες από 23 χώρες: ολόκληρη η ελίτ της Μέσης Ανατολής αλλά και ηγέτες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης.
Οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν, αποτελούν την αραβική πρώτη γραμμή. Αναμένεται ο πρόεδρος της Ινδονησίας, Πραμπόβο Σουμπιάντο, και ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Σεχμπάζ Σαρίφ, ο οποίος, αποφασίζοντας να επεκτείνει την πυρηνική ομπρέλα του Ισλαμαμπάντ στη Σαουδική Αραβία, έχει γίνει βασικός υπεύθυνος λήψης αποφάσεων που εμπλέκεται άμεσα στη Μέση Ανατολή.
Ούτε το Ισραήλ ούτε η Χαμάς προσκλήθηκαν στη σύνοδο κορυφής. Ο Τραμπ δήλωσε εν πτήσει προς το Ισραήλ ότι δεν γνώριζε γιατί ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν θα παρευρισκόταν, αλλά σημείωσε ότι η Αίγυπτος ήταν υπεύθυνη για τις προσκλήσεις.
Αν και οι αρχικές αναφορές ανέφεραν ότι η Παλαιστινιακή Αρχή δεν θα εκπροσωπούνταν, ένας Παλαιστίνιος αξιωματούχος επιβεβαίωσε αργότερα στους Times of Israel ότι ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς θα παρευρισκόταν, παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ απέκλεισε οποιονδήποτε μεταπολεμικό ρόλο για την Παλαιστινιακή Αρχή στη Γάζα.
Σύμφωνα με την Αίγυπτο, η διάσκεψη έχει σχεδιαστεί για να οριστικοποιήσει μια συμφωνία που αποσκοπεί στον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα και να συγκεντρώσει υποστήριξη για τη δεύτερη φάση του ειρηνευτικού σχεδίου του Τραμπ, το οποίο αποσκοπεί στον αφοπλισμό της Χαμάς και στη δημιουργία ενός νέου κυβερνητικού οργάνου στη Λωρίδα.
Ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης Τραμπ δήλωσε στους Times of Israel ότι η σύνοδος κορυφής στοχεύει οι τέσσερις εγγυητές του σχεδίου του Τραμπ – οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος, το Κατάρ και η Τουρκία – να «συμφωνήσουν στις πολύ γενικές αρχές» του τρέχοντος πλαισίου των 20 σημείων.
«Το επίκεντρο της συνόδου, σύμφωνα με τον αμερικανό αξιωματούχο, είναι η εδραίωση της υποστήριξης από τους εγγυητές της συμφωνίας – «όχι από τα εμπλεκόμενα μέρη» — σημειώνοντας ότι διαφορετικά, θα πρέπει να είναι παρόντες εκπρόσωποι από το Ισραήλ και τη Χαμάς.
Οι φιλοδοξίες του Τραμπ
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε την Κυριακή ότι ο πόλεμος στη Γάζα «τελείωσε» και φάνηκε βέβαιος ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης ομήρων που έκλεισε θα τηρηθεί, καθώς κατευθύνθηκε προς το Ισραήλ με το Air Force One για να γιορτάσει την απελευθέρωση των ομήρων.
Τα σχόλιά του έγιναν λίγες ώρες αφότου ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί και προειδοποίησε για απροσδιόριστες «σημαντικές προκλήσεις ασφαλείας» που θα πρέπει να αντιμετωπίσει το Ισραήλ στο εγγύς μέλλον.
Ωστόσο, παρά τα σχόλια του πρωθυπουργού και το γεγονός ότι η ισραηλινή κυβέρνηση ψήφισε μόνο υπέρ της έγκρισης της «πρώτης φάσης» του σχεδίου Τραμπ, αλλά όχι υπέρ του ολοκληρωτικού τερματισμού του πολέμου, ο Τραμπ ήταν ανένδοτος ότι ο πόλεμος στη Γάζα είναι κάτι που ανήκε στο παρελθόν.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος σκοπεύει να διευρύνει τη συναίνεση γύρω από αυτό που δικαίως θεωρεί ως προσωπική επιτυχία και να δώσει ώθηση στο σχέδιο που συμφωνήθηκε από την ισραηλινή κυβέρνηση και τη Χαμάς.
«Οι ΗΠΑ πρέπει να ανακτήσουν την ηγετική τους θέση στην περιοχή, μετά τον κίνδυνο υπερβολικής επικάλυψης με το Τελ Αβίβ που προκάλεσε μια σειρά από σημαντικές αναταραχές, με τον φόβο μιας ανατροπής της αραβοϊσραηλινής ύφεσης, ικανής να ανοίξει βιώσιμους δρόμους για τη Ρωσία και την Κίνα να διαφαίνεται στον ορίζοντα», τονίζουν Ευρωπαίοι διπλωμάτες.
Πάνω απ ‘όλα, η Ουάσιγκτον ελπίζει ότι δεν θα υπάρξουν κρίσεις όπως αυτή που ξέσπασε το 2023 με την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς και τον αιματηρό πόλεμο που κήρυξε το Ισραήλ. Στόχος του Τραμπ είναι ώστε να μπορέσει να επικεντρώσει την προσοχή του πλέον στο θέατρο επιχειρήσεων που έχει προτεραιότητα στον Ειρηνικό, όπως δείχνει και η νέα απειλή εμπορικού πολέμου με την Κίνα.
Για τους υπόλοιπους συμμετέχοντες στη σύνοδος κορυφής, στόχος επίσης είναι να μην χαθεί η ευκαιρία για ειρήνη αλλά και να αναδείξουν το ρόλο τους στην περιοχή.
Για τον συνδιοργανωτή της συνόδου, Αιγύπτιο πρόεδρο αλ-Σίσι, ειδικότερα, είναι η ευκαιρία να καταδείξει την περιφερειακή επιρροή μιας Αιγύπτου που εδώ και καιρό ήταν εύθραυστη.
Όπως σημειώνει η Jerusalem Post, η γενική αντίληψη είναι ότι η Αίγυπτος αυξάνει πλέον την επιρροή της και έχει να διαδραματίσει έναν ευρύτερο ρόλο. Αυτό εδραιώνει τον ιστορικό ρόλο της Αιγύπτου στην περιοχή.
Η Αίγυπτος ιστορικά υπήρξε ένα από τα κύρια κέντρα ισχύος στον αραβικό κόσμο.Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η επιρροή της Αιγύπτου έχει μειωθεί. Τώρα, το Κάιρο φαίνεται έτοιμο να επιστρέψει στον ρόλο του ως χώρα υποδοχής και ως υποστηρικτής της σταθερότητας και της ειρήνης
Η Ευρώπη στα χνάρια του Τραμπ
Στη σύνοδο στο Σαρμ Ελ Σέιχ θα είναι παρόντες και οι σημαντικότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες: οι Εμανουέλ Μακρόν, Τζόρτζια Μελόνι, Φρίντριχ Μερτς και Κιρ Στάρμερ. Ο καθένας με το δικό του όραμα για το μέλλον της Γάζας και τον ρόλο των αντίστοιχων χωρών τους στη διατήρηση της περιφερειακής ειρήνης, αλλά και την ανοικοδόμηση της Γάζας.
Αυτή τη φορά,βέβαια δεν υπάρχει καν η ψευδαίσθηση ενός ρόλου διακριτού από αυτόν των ΗΠΑ, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του Αυγούστου για την Ουκρανία μετά τη σύνοδο κορυφής του Άνκορατζ μεταξύ Τραμπ και Βλαντιμίρ Πούτιν. «Οι ευρωπαϊκές χώρες θα λειτουργήσουν εντός του αμερικανικού πλαισίου, το οποίο είναι αυτό που έχει σημασία , και , παρά τις δηλώσεις ορισμένων Ευρωπαίων πολιτικών, δεν είχαν την ευκαιρία να επηρεάσουν τις διαπραγματεύσεις. Ούτε θα είναι αυτές που θα αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων στην Αίγυπτο», παραδέχονται πικρόχολα βετεράνοι διπλωμάτες, μιλώντας στη Ναυτεμπορική.
Πέρα από τις αβεβαιότητες και τις αμφιβολίες, το αποτέλεσμα πάντως που επιτεύχθηκε με την προσωπική παρέμβαση του προέδρου Τραμπ είναι αναμφισβήτητο: η κατάπαυση του πυρός, η αποχώρηση των Ισραηλινών Δυνάμεων από τουλάχιστον το 50% της Λωρίδας, η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων και περίπου δύο χιλιάδων Παλαιστινίων κρατουμένων.
Ζώνη ερειπίων
Το δύσκολο κομμάτι, ωστόσο, παραμένει. Η Γάζα είναι μια ζώνη ερειπίων. Οι εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι που προσπαθούν τώρα να επιστρέψουν στα σπίτια τους θα ανακαλύψουν ότι αυτό το σπίτι δεν υπάρχει πια.
Όπως δεν υπάρχουν σκηνές για στέγαση, ιατρική περίθαλψη ή βασικές ανάγκες, παρά το γεγονός ότι οι αυτοκινητοπομπές με την ανθρωπιστική βοήθεια άρχισαν επιτέλους να φτάνουν από το πέρασμα της Ράφα.
Ο έλεγχος αυτών των ερειπίων είναι ακριβώς αυτό που διακυβεύεται: η Χαμάς, έχει ήδη κινητοποιήσει χιλιάδες μέλη της που επέζησαν από τους βομβαρδισμούς και η Γάζα θα είναι μια πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί.
Η ανάπτυξη μιας διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης από την Αίγυπτο, την Τουρκία, το Κατάρ και πιθανώς κάποια άλλη σουνιτική χώρα, θα έχει δύσκολο έργο.
Η ευρωπαϊκή εμπλοκή, εάν συμβεί, θα είναι περιορισμένη, ενώ οι Αμερικανοί έχουν στείλει ήδη 200 πεζοναύτες, αλλά δεν σκοπεύουν να αναπτυχθούν στη Γάζα.
«Μένει να φανεί επίσης πόσο αφοσιωμένος είναι ο Νετανιάχου στο ειρηνευτικό σχέδιο», λέει ο Ισραηλινός αναλυτής Τζόναθαν Λις.
Το ειρηνευτικό σχέδιο είναι επίσης πολύ ασαφές, δίνοντας στον Νετανιάχου άφθονο περιθώριο να προσθέσει εμπόδια και να δυσκολέψει τη διεθνή κοινότητα να τερματίσει τις μάχες ή να δημιουργήσει μια εναλλακτική κυβέρνηση στη Γάζα.
Πράγματι, το σχέδιο αφήνει αναπάντητα πολλά σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την εφαρμογή του. «Για λόγους τόσο πολιτικούς όσο και ασφαλείας, ο Νετανιάχου είναι πιθανό να προτιμήσει τη συνέχιση του πολέμου από οποιαδήποτε συμφωνία που θα επέτρεπε στην ηγεσία της Χαμάς να παραμείνει στη Γάζα μετά το τέλος του πολέμου», υποστηρίζει ο Τζόναθαν Λις.
