Τα μηνύματα που βρίσκουν οι αστυνομικοί πάνω σε κάλυκες και όπλα σε πρόσφατες επιθέσεις στις ΗΠΑ μοιάζουν με μικρές σημειώσεις μίσους ή ιδεολογίας — από το «Hey fascist! Catch!» ως φράσεις σχετικές με πολιτικές εταιρειών.
Η συνήθεια δεν είναι καινούργια· έχει πρόδρομο στους αρχαίους πολέμους. Όμως στον 21ο αιώνα, «το γραπτό» λειτουργεί ταυτόχρονα ως «ταυτότητα», μήνυμα προς τον αντίπαλο και σινιάλο προς ομοϊδεάτες στο διαδίκτυο.
Από τα βέλη των αρχαίων ως τα κάλυκες του σήμερα
Η πρακτική του να αφήνει κανείς μήνυμα πάνω στο «όπλο» του χάνεται στην ιστορία: οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι χάραζαν σύμβολα ή φράσεις σε βέλη και σφαιρίδια για σφεντόνες ήδη από τον 4ο αι. π.Χ., εξηγεί στο CNN η Ashley Hlebinsky, ιστορικός όπλων.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο, φωτογραφίες και εκθέματα δείχνουν βλήματα με γραπτά χιουμοριστικά ή προκλητικά προς τον εχθρό.
Σήμερα τα σύμβολα και οι φράσεις —ευδιάκριτα σε κάλυκες και φυσίγγια— μπορούν να επιβιώσουν του περιστατικού και να εντοπιστούν από τους ανακριτές.
Ενδείξεις για κίνητρα
Σε αρκετές πρόσφατες υποθέσεις στις ΗΠΑ, οι γραφές πάνω σε κάλυκες λειτούργησαν σαν έναν ακόμη κρίκο σε μια αλυσίδα ενδείξεων.
Από τις λέξεις «delay», «deny», «depose» στη δολοφονία στελέχους ασφαλιστικής το 2024, έως το «Hey fascist! Catch!» μετά τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, τέτοιες επιγραφές έδωσαν στους ερευνητές ενδείξεις ιδεολογικών συμφραζομένων, όπως ανακοίνωσαν και ομοσπονδιακοί αξιωματούχοι.
Όπως παρατηρεί το CNN δεν αρκεί η ανάγνωση του μηνύματος: είναι ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να τεθεί σε σχέση με ψηφιακά ίχνη, μανιφέστα, ιστορικό του υπόπτου και άλλες αποδείξεις — για να αποφευχθεί η επικίνδυνη «απόδοση μονοσήμαντου κινήτρου» σε μια πολύπλοκη πράξη βίας.
Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων και της μίμησης
Η διάδοση εικόνων και αφηγήσεων στο Διαδίκτυο έκανε τη «γραφή στο φυσίγγι» πιο ορατή και πιο επιθυμητή σε ορισμένους υποψήφιους δράστες.
Ο Άντερς Μπρέιβικ το 2011 —με τις ομολογημένες ρατσιστικές του επιρροές— λειτούργησε ως πρότυπο που αναφέρουν ερευνητές: πολλοί μετέπειτα δράστες μιμήθηκαν οπτικά στοιχεία, ονόματα όπλων ή χειρονομίες που εμφανίστηκαν σε παλαιότερα εγκλήματα.
Η αναγνωσιμότητα και η πιθανότητα να γίνει viral μια φωτογραφία κάλυκα με μήνυμα είναι σήμερα μεγαλύτερη, κάτι που ενισχύει τη «σκοτεινή ανταμοιβή» του δράστη: να γίνει σημείο αναφοράς σε κοινότητες μίσους ή να επηρεάσει άλλους.
Το μοτίβο της ριζοσπαστικοποίησης
Ερευνητές ριζοσπαστικοποίησης επισημαίνουν πως πολλοί επιτιθέμενοι κινητοποιούνται από ένα πιο βαθύ αίσθημα «ασημαντότητας» και την επιθυμία να αποκτήσουν σημασία.
Η συγγραφή ενός συνθήματος πάνω στο φυσίγγι μπορεί να εξυπηρετεί αυτή την ανάγκη: αποτελεί αυτο-δημόσια δήλωση, τελετουργία και προειδοποίηση ταυτόχρονα.
Ωστόσο, όπως υπενθυμίζουν ειδικοί, η επιγραφή σπάνια αποκαλύπτει όλη την ιστορία — είναι ένδειξη, όχι τεκμήριο. Οι ανακριτές πρέπει να διατηρούν ανοικτό το φάσμα των υποθέσεων και να μην «κλειδώνονται» σε μία εξήγηση.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την ασφάλεια και την πρόληψη;
Για τις διωκτικές αρχές, οι χειρόγραφες φράσεις σε φυσίγγια αποτελούν πλέον μια ακόμη γραμμή έρευνας: ενδεχομένως να συνδέουν δράστες με διαδικτυακά δίκτυα, να αναδείξουν ιδεολογικές συγγένειες ή να βοηθήσουν στον κατάλογο πιθανών κινήτρων.
Για την κοινωνία, σχολιάζει το CNN, η ανησυχία είναι διπλή: πρώτον, ότι οι επιθέσεις βρίσκουν νέους τρόπους αυτοπροβολής· δεύτερον, ότι η ψηφιακή μίμηση μπορεί να πολλαπλασιάσει τα κρούσματα.
Η κοινωνική απάντηση χρειάζεται να συνδυάζει έρευνα, ψυχοκοινωνική παρέμβαση και μέτρα ελέγχου της διάδοσης ρητορικής βίας στο Διαδίκτυο — αλλιώς οι μικρές, χειρόγραφες φράσεις θα συνεχίσουν να αφήνουν ίχνη σε μεγάλες τραγωδίες.
