Μια σειρά από ρωσικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ τον περασμένο μήνα ώθησε ορισμένους συμμάχους να θυμηθούν την ταχεία και θανατηφόρα αντίδραση της Τουρκίας πριν από μια δεκαετία, όταν κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος που είχε περάσει τα νότια σύνορά της.
Η υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας, Ντόβιλε Σακαλιένε, δήλωσε σε μια ανάρτηση στο X, ανοίγει νέα καρτέλα, ότι η Τουρκία «έδωσε το παράδειγμα πριν από 10 χρόνια» για το ΝΑΤΟ, καθώς προέτρεψε για ισχυρότερη δράση απέναντι στις σημερινές «δοκιμασίες» της Ρωσίας.
Το 2015, ωστόσο, η Τουρκία ένιωσε εκτεθειμένη από αυτό που θεώρησε ως χλιαρή αντίδραση του ΝΑΤΟ και από τις οικονομικές επιπτώσεις από την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους. Αυτό οδήγησε τελικά την Άγκυρα – και ειρωνικά – να επιδιώξει στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα, οι οποίοι έχουν διαρκέσει ακόμη και εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Επιπτώσεις στην τουρκική οικονομία
Στις 24 Νοεμβρίου 2015, ένα τουρκικό αεροσκάφος F-16 κατέρριψε ένα ρωσικό Su-24 κοντά στα συριακά σύνορα. Δραματικά πλάνα έδειχναν το φλεγόμενο αεροπλάνο να πέφτει σε μια δασώδη κορυφογραμμή, σηματοδοτώντας την πρώτη τέτοια στρατιωτική εμπλοκή μεταξύ μέλους του ΝΑΤΟ και της Μόσχας από τη δημιουργία της συμμαχίας το 1949.
Η Τουρκία, η οποία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου, δήλωσε ότι είχε εκδώσει επανειλημμένες προειδοποιήσεις πριν επιλέξει τους μόνιμους κανόνες εμπλοκής. Η Μόσχα αρνήθηκε τυχόν παραβιάσεις, πάγωσε τις σχέσεις και επέβαλε περιορισμούς στο εμπόριο και τον τουρισμό στην Άγκυρα.
Μέσα σε λίγες ώρες, το ΝΑΤΟ συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση και εξέφρασε την αλληλεγγύη του για την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας, αλλά άσκησε επίσης πιέσεις για ηρεμία. Τα επόμενα βήματά του, συμπεριλαμβανομένων των πτήσεων επιτήρησης και έγκαιρης προειδοποίησης, είχαν σχεδιαστεί για την αποκλιμάκωση και όχι για την πρόκληση αντιπαράθεσης.
Ωστόσο, αξιωματούχοι δήλωσαν ότι αυτό άφησε την Τουρκία να αισθάνεται ευάλωτη απέναντι στη Ρωσία, τον γείτονά της στη Μαύρη Θάλασσα, με τον οποίο είχε ήδη εμπλακεί σε πόλεμο δι’ αντιπροσώπων στη Συρία, όπου η Μόσχα υποστήριζε τον τότε πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ και η Άγκυρα τους αντάρτες.
«Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια», δήλωσε ο πρώην Τούρκος πρέσβης Τιμούρ Σοϊλεμέζ, ο οποίος έχει εμπειρία στις σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Κατά την προετοιμασία για το περιστατικό, οι ΗΠΑ και άλλοι σύμμαχοι απέσυραν κρίσιμα αμυντικά μέσα από την Τουρκία, αφήνοντάς την να «υπερασπιστεί τον εαυτό της… απέναντι στις συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου και τις απειλές από πυραυλικές επιθέσεις που προέρχονται από τη Συρία», είπε. «Αυτό έθεσε το σκηνικό για το περιστατικό και τις συνέπειές του».
Η οικονομία της Τουρκίας επλήγη σοβαρά από τους εμπορικούς περιορισμούς της Ρωσίας και αργότερα εξέδωσε αυτό που η Μόσχα χαρακτήρισε ως συγγνώμη.
Αρχικά, η Τουρκία στράφηκε σε συμμάχους του ΝΑΤΟ για να ενισχύσει την άμυνά της, αλλά αποφάσισε να μην αγοράσει αμερικανικούς πυραύλους Patriot λόγω του κόστους.
Αργότερα – ωθούμενη από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016 και μια προσέγγιση με τη Μόσχα – αγόρασε ρωσικούς S-400, προκαλώντας κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την απομάκρυνση της Τουρκίας από ένα πρόγραμμα κατασκευής και αγοράς αεροσκαφών F-35, επιπτώσεις που εξακολουθούν να επηρεάζουν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, έχει δημιουργήσει εγκάρδιες σχέσεις με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, αρνούμενος να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και φιλοξενώντας συνομιλίες μεταξύ ρωσικών και ουκρανικών αντιπροσωπειών, αν και η ειρήνη παραμένει μακριά.
Έντονες αντιδράσεις του ΝΑΤΟ στις νέες παραβιάσεις
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που βρίσκεται πλέον στον τέταρτο χρόνο του, έχει μεταμορφώσει το τοπίο ασφαλείας της Ευρώπης και τους τελευταίους μήνες έχει απειλήσει να επεκταθεί στα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Πολωνία κατέρριψε μη επανδρωμένα αεροσκάφη στις 10 Σεπτεμβρίου πάνω από το έδαφός της μετά από αυτό που ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ χαρακτήρισε «μεγάλης κλίμακας πρόκληση» από τη Ρωσία. Η Εσθονία δήλωσε ότι τρία ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο της για 12 λεπτά στις 19 Σεπτεμβρίου.
Η Ρωσία αρνείται οποιεσδήποτε εχθρικές προθέσεις κατά του ΝΑΤΟ.
Την περασμένη εβδομάδα, η Δανία και η Νορβηγία έκλεισαν προσωρινά τον εναέριο χώρο τους μετά από επανειλημμένες θεάσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η Δανία έδειξε το δάχτυλο στη Ρωσία, η οποία αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή.
Οι εισβολές προκάλεσαν μια ισχυρή και ενιαία αντίδραση από το ΝΑΤΟ και ώθησαν σε σχέδια για την ενίσχυση της άμυνας της Ευρώπης.
Τα μέλη του ΝΑΤΟ απογειώνουν τώρα αεροσκάφη μέσα σε λίγα λεπτά και έχουν συγκαλέσει πολιτικές διαβουλεύσεις βάσει του Άρθρου 4 της ιδρυτικής του συνθήκης για να σηματοδοτήσουν την ενότητα των συμμάχων.
Ωστόσο, το ΝΑΤΟ έχει αποφύγει -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- να ακολουθήσει το παράδειγμα της Τουρκίας το 2015, κατάρριψης ενός επανδρωμένου ρωσικού αεροσκάφους, μια κίνηση που ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να προκαλέσει μια επικίνδυνη κλιμάκωση.
Πηγή: Reuters
