Την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ μιλούσε από το βήμα του ΟΗΕ για «λαθρομετανάστες που πλημμυρίζουν την Ευρώπη», οι αριθμοί αφηγούνται μια διαφορετική ιστορία.
Στο οκτάμηνο του 2025, μόλις 112.000 άνθρωποι πέρασαν παράτυπα τα σύνορα της Ε.Ε., αριθμός μειωμένος κατά 21% σε σχέση με πέρυσι και κατά 52% σε σχέση με το 2023, όταν είχαν καταγραφεί 231.000 αφίξεις.
Η μείωση δεν οφείλεται σε αλλαγή των αιτιών της μετανάστευσης (πολέμοι, φτώχεια και καταπίεση εξακολουθούν να σπρώχνουν κόσμο εκτός πατρίδας) αλλά στις σκληρές μεθόδους αποτροπής που υιοθετεί η Ε.Ε., όπως επισημαίνει ο Economist.
Το «αόρατο τείχος»
Η στρατηγική των Βρυξελλών βασίζεται σε μια αλυσίδα συμφωνιών με χώρες διέλευσης. Σε αντάλλαγμα για οικονομική βοήθεια και επενδύσεις, κράτη όπως η Τυνησία (1 δισ. ευρώ) ή η Αίγυπτος (7,4 δισ. ευρώ) δεσμεύονται να συγκρατούν τους μετανάστες προτού αυτοί φτάσουν στα ευρωπαϊκά παράλια.
Παράλληλα, η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη εκπαιδεύουν και χρηματοδοτούν λιμενοφυλακές και συνοριοφύλακες, από τη Λιβύη έως τη Μαυριτανία.
Η αποτελεσματικότητα είναι εμφανής: οι ροές από τη Λιβύη και την Τυνησία προς την Ιταλία μειώθηκαν κατά 58% μετά τη συμφωνία με την Τύνιδα, ενώ η συμφωνία με τη Μαυριτανία περιόρισε κατά 52% τα περάσματα προς τα Κανάρια Νησιά.
Καθοριστικό ρόλο παίζει και η ενισχυμένη επιτήρηση. Η Frontex χρησιμοποιεί drones για τον εντοπισμό σκαφών στη Μεσόγειο και ενημερώνει τις τοπικές αρχές.
Μόνο στη Λιβύη, σε τριετία, η υπηρεσία κοινοποίησε πάνω από 2.000 τοποθεσίες πλοιαρίων προς τις αρχές της χώρας.
Η σκοτεινή πλευρά
Η εικόνα, ωστόσο, έχει και σκοτεινή πλευρά, σημειώνει ο Economist. Η «ακτοφυλακή» της Λιβύης κατηγορείται ότι στην πραγματικότητα αποτελείται από ένοπλες ομάδες που κακοποιούν, σκλαβώνουν ή βιάζουν μετανάστες.
Η Τυνησία φέρεται να εγκαταλείπει χιλιάδες ανθρώπους στην έρημο κοντά στα σύνορα με την Αλγερία, ενώ η Μαυριτανία απωθεί μετανάστες πίσω σε ασταθείς γειτονικές χώρες.
Ανθρωπιστικές οργανώσεις μιλούν για «δομική βαρβαρότητα» που συνοδεύει την πολιτική αποτροπής. Οι απώλειες ζωών στη θάλασσα συνεχίζονται: φέτος τουλάχιστον 456 νεκροί και 420 αγνοούμενοι έχουν καταγραφεί στη διαδρομή της κεντρικής Μεσογείου.
Ένα μέλλον γεμάτο αβεβαιότητες
Η Ε.Ε. έχει αποδείξει ότι με αυστηρές πολιτικές μπορεί να μειώσει την παράτυπη μετανάστευση.
Όμως το ερώτημα είναι αν το «τείχος» μπορεί να κρατήσει. Η πίεση από την Αφρική θα εντείνεται λόγω αύξησης πληθυσμών, κλιματικής αλλαγής και ανασφάλειας, ενώ χώρες-«πύλες» όπως η Τουρκία και το Μαρόκο έχουν ήδη χρησιμοποιήσει το χαρτί των ροών για να εκβιάσουν παραχωρήσεις από τις Βρυξέλλες.
Η Ευρώπη ίσως να έχει βρει τρόπο να κλείσει προσωρινά τις πόρτες της. Το αν θα μπορέσει να κρατήσει μακριά το πρόβλημα μακροπρόθεσμα, παραμένει αμφίβολο.
