Δυόμισι χρόνια μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς, ο πόλεμος μαίνεται, η Γάζα έχει ισοπεδωθεί και μέλη της ισραηλινής κυβέρνησης πιέζουν για προσάρτηση της Δυτικής Όχθης.
Ο Νετανιάχου επιμένοντας σε μία στρατηγική που μοιάζει αδιέξοδη έρχεται αντιμέτωπος με σφοδρή κριτική από όσους πιστεύουν ότι οδηγεί τη χώρα του στην απομόνωση. Ο ΟΗΕ μιλά πλέον για «γενοκτονία» και η διεθνής πίεση εντείνεται: Βρετανία, Καναδάς και Αυστραλία αναγνώρισαν σήμερα και επίσημα το Παλαιστινιακό κράτος, ελπίζοντας να αλλάξουν τις ισορροπίες.
Τι είναι «κράτος»;
Η σημερινή «διπλωματική αναγνώριση» σκοντάφτει σε ένα κλασικό ερώτημα: τι ακριβώς αναγνωρίζεται; Η Σύμβαση του Μοντεβιδέο (1933) ορίζει τέσσερα κριτήρια
- μόνιμος πληθυσμός
- ορισμένη επικράτεια
- κυβέρνηση
- ικανότητα διεθνών σχέσεων.
Οι Παλαιστίνιοι πληρούν προφανώς το πρώτο (παρά τον υπαρξιακό κίνδυνο που επιφέρει ο πόλεμος) και, de facto, το τέταρτο — η παλαιστινιακή διπλωματική παρουσία και εκπροσώπηση το αποδεικνύει.
Εκεί που «σπάει» η εικόνα είναι η ορισμένη επικράτεια και η λειτουργική κυβέρνηση.
Αχαρτογράφητο κράτος: σύνορα χωρίς οριοθέτηση
Για τους Παλαιστινίους, το επιδιωκόμενο κράτος είναι τριμερές: Ανατολική Ιερουσαλήμ, Δυτική Όχθη, Λωρίδα της Γάζας — τα εδάφη που κατέλαβε το Ισραήλ το 1967. Όμως:
Δυτική Όχθη και Γάζα είναι γεωγραφικά αποσυνδεδεμένες από το 1948.
- Στη Δυτική Όχθη, ο στρατός και οι έποικοι έχουν κατακερματίσει την ενότητα του χώρου. Η Παλαιστινιακή Αρχή διοικεί περίπου το 40% της επικράτειας σε νησίδες αρμοδιοτήτων που δεν συγκροτούν βιώσιμη χωρική συνέχεια.
- Η Ανατολική Ιερουσαλήμ έχει περικυκλωθεί από εβραϊκούς οικισμούς, αποκόπτοντας την πόλη από το περίγυρό της.
- Η Γάζα, μετά από σχεδόν δύο χρόνια πολέμου, έχει υποστεί ολική υλική καταστροφή.
18 χρόνια πολιτικής διάσπασης
Το τέταρτο κριτήριο —μια λειτουργική κυβέρνηση— είναι ακόμη πιο δύσκολο. Από το 2007, η Γάζα διοικείται από τη Χαμάς και η Δυτική Όχθη από την (διεθνώς αναγνωρισμένη) Παλαιστινιακή Αρχή. Δηλαδή: δύο de facto κυβερνήσεις, 18 χρόνια παράλληλων εξουσιών, 77 χρόνια γεωγραφικού χωρισμού.
Στο μεταξύ, η πολιτική έχει απολιθωθεί: οι τελευταίες προεδρικές/βουλευτικές εκλογές έγιναν το 2006. Κανείς κάτω των 36 δεν έχει ψηφίσει ποτέ σε εθνικές κάλπες στη Δυτική Όχθη ή στη Γάζα.
«Το ότι δεν είχαμε εκλογές τόσο καιρό ξεπερνά κάθε λογική», λέει η Παλαιστίνια νομικός Νταϊάνα Μπούτου. Το συμπέρασμα ακούγεται όλο και πιο καθαρά μέσα στα παλαιστινιακά στρώματα: «Χρειαζόμαστε νέα ηγεσία».
Ο Μαχμούντ Αμπάς και η κρίση νομιμοποίησης
Σε ηλικία 89 ετών ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής παραμένει στην εξουσία από το 2005 χωρίς νέες κάλπες.
Η ηγεσία του εκλαμβάνεται ως κουρασμένη, γραφειοκρατική και αποκομμένη από την κοινωνική πραγματικότητα, με δυσανεξία στο πολιτικό ρίσκο.
Η δημοκρατική νομιμοποίηση είναι διάτρητη και η αποτελεσματικότητα αναιμική: όσο βαθαίνει η κρίση, τόσο η Ραμάλα μοιάζει περισσότερο με καθεστώς διαχείρισης παρά με επιτελείο εθνικής στρατηγικής.
Ο Μαρουάν Μπαργκούτι πίσω από τα κάγκελα
Την ίδια στιγμή, ένα όνομα εξακολουθεί να στοιχειώνει τις ισορροπίες: Μαρουάν Μπαργκούτι.
Ο άλλοτε ηγετικός παράγοντας της Φατάχ, καταδικασμένος σε ισόβια για τη συμμετοχή του σε επιθέσεις κατά Ισραηλινών πολιτών στις αρχές της δεκαετίας του 2000, παραμένει φυλακισμένος εδώ και περισσότερα από είκοσι χρόνια.
Κι όμως, ο Μπαργκούτι είναι ίσως ο πιο δημοφιλής Παλαιστίνιος πολιτικός. Σε δημοσκοπήσεις, ακόμα και από το κελί του, εμφανίζεται να υπερισχύει όλων των πιθανών αντιπάλων του, με διπλάσια και τριπλάσια ποσοστά.
Για πολλούς είναι ο μόνος που μπορεί να αντικαταστήσει τον Αμπάς, να ενώσει τις διαιρεμένες παλαιστινιακές φατρίες και να συνομιλήσει με την ισραηλινή ηγεσία.
Ο «πιο σημαντικός φυλακισμένος στον κόσμο»
Ο Economist προ δύο ετών τον είχε χαρακτηρίσει ως «τον πιο σημαντικό φυλακισμένο στον κόσμο». Άλλοι τον περιγράφουν ως τον «Παλαιστίνιο Μαντέλα». Όχι μόνο επειδή βρίσκεται εδώ και δεκαετίες πίσω από τα κάγκελα, αλλά επειδή διαθέτει μια σπάνια διπλή ιδιότητα: μιλά τη γλώσσα της αντίστασης, αλλά και αυτή της πολιτικής διαπραγμάτευσης.
Είναι γνωστός για τα άπταιστα εβραϊκά του, την ικανότητά του να διατηρεί επαφές με Ισραηλινούς πολιτικούς, αλλά και για τη συμβολή του στο «Έγγραφο των Κρατουμένων» του 2006, που προέβλεπε για πρώτη φορά την αποδοχή λύσης δύο κρατών ακόμη και από τη Χαμάς.
Ελπίδα ή κίνδυνος; Οι φόβοι του Ισραήλ
Η πιθανότητα απελευθέρωσής του μέσω μιας μελλοντικής ανταλλαγής κρατουμένων τρομάζει το Ισραήλ.
Ορισμένοι πρώην αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών θεωρούν ότι ο Μπαργκούτι θα μπορούσε να είναι ένας εταίρος στην ειρήνη. Άλλοι φοβούνται πως θα εξελιχθεί σε νέο Γιάχια Σινουάρ, που αφέθηκε ελεύθερος σε ανταλλαγή το 2011 και σχεδίασε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.
Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν γνωρίζει πώς έχει αλλάξει ο Μπαργκούτι στα χρόνια της φυλάκισής του. Δεν έχει δώσει συνεντεύξεις εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, ούτε υπάρχουν πρόσφατες εικόνες του. Το αν μπορεί να εξελιχθεί σε καταλύτη για την ειρήνη ή σε ακόμη έναν χαμένο μύθο, παραμένει ανοιχτό ερώτημα.
Μπορεί να υπάρξει «Παλαιστίνιος Μαντέλα»;
Οι Παλαιστίνιοι είναι αντιμέτωπη με έναν πόλεμο, που δεν τελειώνει, με την απόφαση του Νετανιάχου να ισοπεδώσει τη Γάζα και να ενισχύσει τον έλεγχο επί της Δυτικής Όχθης, μια ηγεσία κουρασμένη και χωρίς όραμα, μια κοινωνία εξουθενωμένη από απώλειες και καταστροφή.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μπαργκούτι λειτουργεί ως σύμβολο ελπίδας – ή ίσως ως η τελευταία ελπίδα.
Αλλά τα σύμβολα δεν αρκούν. Για να υπάρξει πραγματικός «Παλαιστίνιος Μαντέλα», θα χρειαστεί να υπάρξουν όχι μόνο οι συνθήκες της απελευθέρωσής του, αλλά και η βούληση, τόσο εντός όσο και εκτός Παλαιστίνης, να στηριχθεί μια νέα πολιτική πορεία.
Μέχρι τότε, η σκιά του από το κελί του στη φυλακή θα συνεχίσει να πλανάται πάνω από το μέλλον της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Μείνετε συντονισμένοι για όλες τις εξελίξεις στο liveblog της Ναυτεμπορικής.
