Οι έρευνες για εκατοντάδες αμφιλεγόμενες δολοφονίες από τη σύγκρουση της Βόρειας Ιρλανδίας θα μπορούσαν να ανοίξουν ξανά στο πλαίσιο μιας ευρείας συμφωνίας μεταξύ της βρετανικής και της ιρλανδικής κυβέρνησης.
Ο υπουργός Βόρειας Ιρλανδίας Χίλαρι Μπεν και ο Ιρλανδός υπουργός Εξωτερικών Σάιμον Χάρις ανακοίνωσαν κοινά σχέδια για τη δημιουργία αυτού που μέχρι τώρα έχει αποδειχθεί αδύνατο ενός οδικού χάρτη που θα προσφέρει στις οικογένειες που έχουν θρηνήσει θύματα απαντήσεις, τελικά, ποιος φταίει.
Οι δύο υπουργοί ανέφεραν ότι ο κύριος στόχος ήταν να βοηθήσουν τις οικογένειες να λάβουν επιτέλους απαντήσεις από έναν συνδυασμό νέων ερευνών και καταγραφών από μάρτυρες ή συμμετέχοντες σε επιθέσεις καθώς και μέσω ανάγνωσης μυστικών κυβερνητικών αρχείων.
«Το κοινό μας καθήκον είναι να διασφαλίσουμε ότι το τραύμα δεν θα μεταβιβαστεί σε άλλη γενιά», δήλωσε ο Χάρις σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Μπεν στο Κάστρο Χίλσμπορο, έξω από το Μπέλφαστ.
Η συμφωνία «Η Κληρονομιά των Ταραχών» καλύπτει και τις τρεις δεκαετίες αιματοχυσίας στη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία στοίχισε περισσότερες από 3.600 ζωές πριν από την ειρηνευτική συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998, που επετεύχθη με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ. Στους νεκρούς περιλαμβάνονται και 250 πολίτες που σκοτώθηκαν σε βομβιστικές επιθέσεις και πυροβολισμούς στην Αγγλία και τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας.
Ενώ η εκεχειρία από τον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό και τις λεγόμενες «νομιμόφρονες» παραστρατιωτικές συμμορίες έχει σε μεγάλο βαθμό τηρηθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι βετεράνοι αυτών των εκτός νόμου ομάδων αρνήθηκαν να εμφανιστούν για να παραδεχτούν τον ρόλο τους σε συγκεκριμένες φρικαλεότητες. Η ατσάλινη σιωπή τους αντανακλά, προφανώς στην επιθυμία τους να αποφύγουν τη φυλάκιση για την παραδοχή εγκλημάτων, καθώς και στον κίνδυνο τα θύματά τους να χρησιμοποιήσουν τυχόν ομολογίες για να τους μηνύσουν για αποζημιώσεις.
Καμία ασυλία
Το ενισχυμένο όργανο διερεύνησης γεγονότων που θα φέρει την ονομασία Επιτροπή Κληρονομιάς, δεν θα προσφέρει, υπό όρους αμνηστία για να εμφανιστούν οι πρώην αγωνιστές και να πουν την αλήθεια. Και αυτό διότι υπάρχει απειλή για τις δύο κυβερνήσεις διότι πιθανώς οι αμνηστεύοντες να αποκαλύψουν την έκταση της συμπαιγνίας τους με την αστυνομία, τους στρατιώτες και τις μαριονέτες των μυστικών υπηρεσιών.
Μια σειρά από βρετανικές και ιρλανδικές αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες στρατολόγησαν και διηύθυναν πράκτορες εντός όλων των παράνομων ομάδων και έπαιξαν ηγετικό ρόλο στην απόφαση για το ποιος έζησε και ποιος πέθανε, διατηρώντας παράλληλα την κάλυψη των πρακτόρων τους. Τα σχέδια που δημοσιεύθηκαν την Παρασκευή αφήνουν ασαφές το βαθμό στον οποίο η νέα Επιτροπή Κληρονομιάς θα διεξαγάγει έρευνες για ισχυρισμούς περί κρατικής συμπαιγνίας με τρομοκράτες.
Ο αμφιλεγόμενος νόμος περί κληρονομιάς
Το Κουτί της Πανδώρας είναι κλειστό καθώς η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προσπάθησε να θάψει οριστικά με τον περίφημο νόμο περί κληρονομιάς, τις δικαστικές και ποινικές έρευνες της εποχής των μεγάλων ταραχών. Αυτός ο νόμος του 2023 συντάχθηκε κυρίως για να προστατεύσει τους Βρετανούς στρατιώτες από πιθανή δίωξη για δολοφονίες.
Το σχέδιο των Συντηρητικών συνάντησε καθολική αντίθεση από όλα τα κόμματα της Βόρειας Ιρλανδίας και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια ευρωπαϊκή αγωγή που κατατέθηκε από τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, η οποία εκπροσωπεί τα συμφέροντα των Ιρλανδών εθνικιστών βόρεια των συνόρων. Το Συμβούλιο της Ευρώπης το καταδίκασε επίσης.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας οι υπουργοί Μπεν και Χάρις τόνισαν ότι οι νέες ποινικές διώξεις και οι αστικές αγωγές θα παραμείνουν ενεργές επιλογές παράλληλα με νέα, ενισχυμένα όργανα διερεύνησης γεγονότων που θα επιβλέπονται από δικαστές.
Η προσφορά ασυλίας σε πρώην τρομοκράτες δεν θα μπορούσε ποτέ να κερδίσει επαρκή δημόσια υποστήριξη και θα «προκαλέσει μεγάλο πόνο και αγωνία σε πολλούς ανθρώπους στη Βόρεια Ιρλανδία».
Ισότιμοι εταίροι
Μια άλλη βασική αντίθεση μεταξύ της διακυβερνητικής συμφωνίας της Παρασκευής και της προηγούμενης νομοθεσίας των Συντηρητικών είναι ότι αυτό το σχέδιο παρουσιάζεται ως μια ισότιμη συνεργασία μεταξύ Λονδίνου και Δουβλίνου — αντικατοπτρίζοντας το επίπεδο εμπιστοσύνης και συνεργασίας που οδήγησε στην σημαντική ανακάλυψη της Μεγάλης Παρασκευής.
Ο Χάρις δήλωσε ότι η κυβέρνησή του έχει δεσμευτεί να παρέχει πρόσβαση στα δικά της αρχεία για τις φρικαλεότητες της περιόδου των ταραχών. Θα δημιουργήσει μια ειδική ερευνητική μονάδα για να υποστηρίξει αυτό το έργο στην έδρα της εθνικής αστυνομικής δύναμης της Ιρλανδίας στο Δουβλίνο. Οι δεσμεύσεις της Παρασκευής θα απαιτήσουν νομοθετική έγκριση σε Δουβλίνο και Λονδίνο, κάτι που θα διαρκέσει αρκετές εβδομάδες. Η ιρλανδική κυβέρνηση αναμένεται να αποσύρει την αγωγή της κατά του Ηνωμένου Βασιλείου στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας.
