Το σμήνος σχεδόν 20 μη επανδρωμένων αεροσκαφών που παραβίασε τα πολωνικά σύνορα νωρίτερα μέσα την εβδομάδα -όπως λογικά και το σημερινό, διπλό επεισόδιο σε Ρουμανία και Πολωνία– προκάλεσε έντονη ανησυχία στους κόλπους του ΝΑΤΟ, καθώς για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, μέλος της Συμμαχίας (Πολωνία) αναγκάστηκε να ανοίξει πυρ εναντίον ρωσικού στόχου.
Εξίσου ανησυχητική, σύμφωνα με Ευρωπαίους διπλωμάτες, είναι και η έως τώρα άρνηση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να καταδικάσει δημόσια τη Μόσχα για το περιστατικό της Τετάρτης, σε συνδυασμό με την απουσία αμερικανικής συμμετοχής στην αποτροπή της.
Όταν Τραμπ σωπαίνει
Πολλά κράτη-μέλη της Συμμαχίας ήδη εκφράζουν επιφυλάξεις σχετικά με τη δέσμευση του Ντόναλντ Τραμπ στην κοινή άμυνα, σε περίπτωση πραγματικής ρωσικής επίθεσης. Και η σημερινή ομολογουμένως επιθετική αναφορά του στο ΝΑΤΟ, επιβεβαιώνει τις ευρωπαϊκές ανησυχίες.
Πρώτα η Αμερική ή ο φόβος του Πούτιν;
Η συγκρατημένη αντίδραση του Αμερικανού προέδρου ερμηνεύεται ευρέως ως άλλη μία ένδειξη της πολιτικής «Πρώτα η Αμερική», με την οποία πιέζει τους Ευρωπαίους συμμάχους να αναλάβουν μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την ασφάλειά τους και να επωμιστούν το κόστος στήριξης της Ουκρανίας απέναντι στη ρωσική εισβολή.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν, πάντως, ότι ο Τραμπ ίσως αποφεύγει επίσης να προκαλέσει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος, όπως υποστηρίζουν, ενδέχεται να δοκιμάζει τις στρατιωτικές δυνατότητες του ΝΑΤΟ αλλά και την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ, 3,5 χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
«Αυτό το επεισόδιο αναδεικνύει το γεγονός ότι ο Τραμπ -σε αντίθεση με κάθε Αμερικανό Πρόεδρο από την εποχή του Ρούσβελτ- δεν θεωρεί την ασφάλεια της Ευρώπης θεμελιώδη για την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών», σχολιάζει ο Ίβο Ντάαλντερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και νυν ανώτερος ερευνητής στο Χάρβαρντ.
«Φταίει ο Μπάιντεν»
Ο Λευκός Οίκος απέφυγε να απαντήσει ευθέως στις ερωτήσεις που τέθηκαν σχετικά με τη στάση του προέδρου Τραμπ.
Ωστόσο, ανώτερος αξιωματούχος, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας, δήλωσε ότι ο πρόεδρος επιθυμεί τον τερματισμό του πολέμου «όσο το δυνατόν συντομότερα», αποδίδοντας την ευθύνη για την έκρηξή του στην «ανικανότητα του Τζο Μπάιντεν».
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η επίλυση της σύρραξης εναπόκειται στη Ρωσία και την Ουκρανία, ενώ η Ευρώπη «οφείλει να αναλάβει το μερίδιό της ασκώντας οικονομική πίεση σε κράτη που χρηματοδοτούν τον πόλεμο».
Με τα μέτρα του Ψυχρού Πολέμου
Διπλωμάτες και αναλυτές σημειώνουν ότι σε οποιαδήποτε άλλη ιστορική συγκυρία από την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και μετά, ένα τέτοιο επεισόδιο θα είχε σημάνει συναγερμό στην Ουάσινγκτον, προκαλώντας άμεση και δυναμική αντίδραση από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών.
Ομως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει επανειλημμένα αμφισβητήσει τη σημασία της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ -της οποίας οι Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξαν ηγετική δύναμη από την ίδρυσή της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – απάντησε σε αυτό το επεισόδιο με τρόπο που Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες, χαρακτηρίζουν σχεδόν «αδιάφορο».
«Τι παίζει; Η Ρωσία παραβιάζει τον εναέριο χώρο της Πολωνίας με drones; Άντε πάλι!», ήταν – θυμίζουμε- η αινιγματική ανάρτηση Τραμπ στο Truth Social.
Την επόμενη ημέρα, όταν δέχθηκε πιεστικές ερωτήσεις από δημοσιογράφους για το περιστατικό με τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ο πρώην πρόεδρος σχολίασε: «Ίσως ήταν λάθος». Κάνοντας μάλλον έξαλλο τον Πολωνό πρωθυπουργό, Ντόναλντ Τουσκ, που απέρριψε κατηγορηματικά την εκδοχή του «λάθους»: Μία μάλλον σπάνια κίνηση, δεδομένων των στενών δεσμών Βαρσοβίας και Ουάσινγκτον.
Και χρειάστηκε να φτάσουμε στην Παρασκευή, ώσπου οι Ηνωμένες Πολιτείες να συνταχθούν με τους υπόλοιπους δυτικούς συμμάχους σε κοινή ανακοίνωση, εκφράζοντας ανησυχία για την παραβίαση και κατηγορώντας ευθέως τη Ρωσία για παραβίαση του διεθνούς δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Αντιθέσεις…
Η αρχική αντίδραση του Ντόναλντ Τραμπ στην εισβολή ρωσικών drones στον εναέριο χώρο της Πολωνίας ήρθε σε έντονη αντίθεση με την αποφασιστική στάση που είχαν επιδείξει προηγούμενες κυβερνήσεις των ΗΠΑ απέναντι σε απειλές κατά του ΝΑΤΟ.
Όταν, τον Νοέμβριο του 2022, κυκλοφόρησαν αναφορές ότι ρωσικός πύραυλος είχε πλήξει ένα πολωνικό χωριό, ο τότε πρόεδρος Τζο Μπάιντεν συγκάλεσε άμεσα σύσκεψη έκτακτης ανάγκης με παγκόσμιους ηγέτες και το επιτελείο του τέθηκε σε κατάσταση διαχείρισης κρίσης. Παράλληλα, ζήτησε ψυχραιμία έως ότου εξακριβωθεί τι συνέβη – όπως τελικά διαπιστώθηκε, επρόκειτο για ουκρανικό αντιαεροπορικό πύραυλο που είχε παρεκκλίνει κατά τη διάρκεια ρωσικής επίθεσης.
Αντίθετα, η ρητορική του Τραμπ αυτή την εβδομάδα ήταν εμφανώς πιο ήπια από τις δηλώσεις Ευρωπαίων ηγετών αλλά ακόμα και του πρέσβη του στις Βρυξέλλες, Μάθιου Γουίτακερ, ο οποίος διαβεβαίωσε μέσω ανάρτησης στο X πως οι ΗΠΑ θα υπερασπιστούν «κάθε εκατοστό νατοϊκού εδάφους».
Ο Τραμπ μίλησε αργά την Τετάρτη τηλεφωνικά με τον Πολωνό πρόεδρο, Καρόλ Ναβρότσκι, ο οποίος δήλωσε πως ο Αμερικανός πρόεδρος επανέλαβε τη στήριξή του προς τη Βαρσοβία. Ωστόσο, δεν έγινε καμία αναφορά σε ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας ή αποστολή εξοπλισμού. Ο Λευκός Οίκος δεν εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση για το περιεχόμενο της συνομιλίας.
Την Παρασκευή, από τις Βρυξέλλες, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε ανακοίνωσε ενίσχυση της άμυνας της ανατολικής πτέρυγας της Συμμαχίας και δήλωσε πως «ο Τραμπ ήταν ξεκάθαρος: στεκόμαστε όλοι ενωμένοι σε αυτό».
Ανησυχία και σύγχυση στην Ευρώπη
Παρά τις διαβεβαιώσεις, διπλωματικές πηγές στην Ευρώπη – μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας – κάνουν λόγο για σύγχυση, απογοήτευση και έντονη ανησυχία για τη στάση της Ουάσινγκτον.
Ένας υψηλόβαθμος Γερμανός αξιωματούχος δήλωσε: «Οι ΗΠΑ συμμετέχουν στις συζητήσεις, αλλά εμφανίζονται διστακτικές. Με αυτή την κυβέρνηση, δεν μπορούμε να βασιστούμε σε τίποτα – αλλά πρέπει να προσποιούμαστε ότι μπορούμε».
Διπλωμάτης χώρας της Ανατολικής Ευρώπης είπε χαρακτηριστικά: «Κανείς στο ΝΑΤΟ δεν νιώθει πραγματικά καθησυχασμένος. Η σιωπή της Ουάσινγκτον είναι εκκωφαντική».
Ένας Ιταλός αξιωματούχος – της οποίας τα αεροσκάφη AWACS συμμετείχαν στην αναχαίτιση των drones – δήλωσε πως οι περισσότεροι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ είχαν αρνητική εντύπωση για την αμερικανική αντίδραση, αλλά απέφευγαν την ανοιχτή κριτική.
Ξυπνητήρι για την Ευρώπη
Παράλληλα, αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι βλέπουν την εισβολή των drones ως «προειδοποιητική βολή» από τη Ρωσία, που ενδεχομένως δοκιμάζει την αντίδραση του ΝΑΤΟ.
«Η επίθεση αποκάλυψε ότι δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τέτοιες απειλές», παραδέχθηκε ο Γερμανός αξιωματούχος, καλώντας σε άμεση ενίσχυση των δυνατοτήτων άμυνας κατά drones.
Ο πρώην γ.γ. του ΝΑΤΟ, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, τόνισε πως: «Τώρα είναι η ώρα για την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη – με πραγματικές αποστολές, επενδύσεις στη βιομηχανία άμυνας της Ουκρανίας και ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας. Ωστόσο, οι ΗΠΑ πρέπει να παραμείνουν ενεργές».
Η προσοχή του Τραμπ αλλού
Την ίδια ημέρα με την παραβίαση στην Πολωνία, ο Τραμπ και οι συνεργάτες του φέρεται να αιφνιδιάστηκαν από την είδηση της δολοφονίας του στενού πολιτικού του συμμάχου, Τσάρλι Κερκ. Ο Τραμπ απηύθυνε βιντεοσκοπημένο μήνυμα από το Οβάλ Γραφείο το ίδιο βράδυ.
Την Παρασκευή, πάντως, ο πρόεδρος επανέφερε τη Ρωσία στην ατζέντα του, δηλώνοντας στο Fox News ότι η «υπομονή του με τον Πούτιν εξαντλείται γρήγορα» – αν και δεν απείλησε με νέες κυρώσεις.
Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα θέσει τελεσίγραφα προς τον Πούτιν για κατάπαυση του πυρός, χωρίς όμως να επιβάλει ουσιαστικά μέτρα. Τον Αύγουστο, είχε θερμή συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο στην Αλάσκα, στο πλαίσιο ειρηνευτικής συνόδου, χωρίς ωστόσο να υπάρξουν αποτελέσματα.
Απουσία των ΗΠΑ από την αναχαίτιση
Αξιωματούχοι των ΗΠΑ επιβεβαίωσαν ότι αμερικανικά μαχητικά δεν συμμετείχαν στην αναχαίτιση των ρωσικών drones, κάτι που προκάλεσε ανησυχία σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ωστόσο, αμερικανικές πηγές εξήγησαν πως εκείνη τη στιγμή την ευθύνη επιτήρησης του πολωνικού εναέριου χώρου είχε η Ολλανδία, στο πλαίσιο της αποστολής αεροπορικής αστυνόμευσης του ΝΑΤΟ.
Η επιλογή του Τραμπ να αφήσει την πρωτοβουλία στους Ευρωπαίους αντικατοπτρίζει και τη γενικότερη στάση του στο ζήτημα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας: πρώτα απαιτεί περισσότερα από την Ευρώπη, προτού αναλάβει δράση η Ουάσινγκτον.
Το ΝΑΤΟ συνεχίζει να αξιολογεί αν η παραβίαση των drones ήταν σκόπιμη. Ωστόσο, η δέσμευση του Τραμπ στην ασφάλεια της Ευρώπης ενδέχεται να τεθεί εκ νέου υπό δοκιμασία, αν ο Πούτιν αγνοήσει τις προειδοποιήσεις της Συμμαχίας.
Την Τετάρτη, η Πολωνία ενεργοποίησε το Άρθρο 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, ζητώντας επίσημες διαβουλεύσεις με τους συμμάχους της, λόγω απειλής κατά της εδαφικής της ακεραιότητας.
