Ένα θολό φωτογραφικό καρέ σε ένα μυστικό νεκροτομείο της Τρίπολης μπορεί να κρύβει την απάντηση σε ένα από τα πιο ακανθώδη μυστήρια της Μέσης Ανατολής: την τύχη του Μούσα αλ-Σαντρ.
Πρόκειται για θρησκευτικό ηγέτη των Σιιτών που εξαφανίστηκε το 1978 στη Λιβύη, μετά από πρόσκληση του Μουαμάρ Καντάφι.
Ο Σαντρ υπήρξε εμβληματική μορφή στον Λίβανο – ιδρυτής του κινήματος των «Αδικημένων» και μετέπειτα της σιιτικής οργάνωσης Αμάλ, ιερωμένος που μιλούσε σε χριστιανικές εκκλησίες, υπέρμαχος του διαλόγου και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Όπως επισημαίνει σε εκτενές ρεπορτάζ το BBC, η εξαφάνισή του, παραμονές της ιρανικής επανάστασης, γέννησε αμέτρητες θεωρίες συνωμοσίας: δολοφονία στη Λιβύη, μυστική κράτηση, ακόμη και ζωντανή παρουσία του σε άγνωστη φυλακή.
Η φωτογραφία και ο αλγόριθμος
Το 2011, κατά την Αραβική Άνοιξη δημοσιογράφος φωτογράφισε ένα σώμα σε ψυγείο μυστικού νεκροτομείου της Τρίπολης. Ήταν ασυνήθιστα ψηλό – ο Σαντρ είχε ύψος σχεδόν δύο μέτρα – και έφερε τραύμα στο κρανίο, σαν από βολίδα.
Η εικόνα πέρασε πρόσφατα από τον αλγόριθμο αναγνώρισης προσώπου του πανεπιστημίου Bradford. Το αποτέλεσμα έδωσε πιθανότητα 60% ότι πρόκειται για τον Σαντρ ή στενό συγγενή του – αρκετά υψηλό για να θεωρηθεί ένδειξη.
Πολιτικές σκιές και χαμένα δείγματα
Η έρευνα, ωστόσο, μπλέκεται με πολιτικές ισορροπίες. Ο δημοσιογράφος είχε φυλάξει θύλακες μαλλιών για DNA, τους οποίους παρέδωσε σε αξιωματούχους της Αμάλ. Το δείγμα χάθηκε λόγω «τεχνικού λάθους», σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή.
Η οικογένεια του Σαντρ, όπως και η Αμάλ υπό τον Νάμπιχ Μπέρι, απορρίπτουν τα ευρήματα, υποστηρίζοντας πως ο ηγέτης είναι ακόμη ζωντανός και κρατείται στη Λιβύη.
Το BBC αναφέρει ότι δεν βρέθηκαν αποδείξεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Γιατί να τον σκοτώσουν;
Αναλυτές θεωρούν πως ο Σαντρ ενοχλούσε πολλούς:
- Τους σκληροπυρηνικούς της ιρανικής επανάστασης, που φοβούνταν ότι θα εκτροχιάσει το σχέδιό τους για θεοκρατία.
- Τον Καντάφι, που στήριζε τους Παλαιστινίους αντάρτες στον Λίβανο και έβλεπε τον Σαντρ να επιχειρεί να περιορίσει τις συγκρούσεις με το Ισραήλ.
- Σύμφωνα με τον πρώην Λίβυο υπουργό Δικαιοσύνης, ο Σαντρ δολοφονήθηκε σε φυλακή της Τρίπολης με διαταγή του ίδιου του Καντάφι.
Ένας «κρυμμένος ιμάμης»
Για τους σιίτες, η εξαφάνιση του Σαντρ αποκτά μεταφυσική διάσταση: θυμίζει την εξαφάνιση του 12ου ιμάμη τον 9ο αιώνα, που σύμφωνα με την παράδοση θα επιστρέψει στο τέλος των καιρών.
Έτσι, η ελπίδα ότι ο Σαντρ ζει λειτουργεί ως συνεκτικός μύθος για τη σιιτική κοινότητα του Λιβάνου.
Κάθε χρόνο, στις 31 Αυγούστου, χιλιάδες πιστοί συγκεντρώνονται σε πορείες της Αμάλ, κρατώντας πορτρέτα του και ζητώντας την «απελευθέρωσή» του.
Μυστήριο χωρίς τέλος;
Παρά τις νέες τεχνολογίες και τις φωτογραφίες, η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Το πτώμα δεν ταυτοποιήθηκε ποτέ επίσημα και οι Λιβυκές αρχές δεν απαντούν.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι πενήντα χρόνια μετά, ο Μούσα αλ-Σαντρ εξακολουθεί να επηρεάζει τη Μέση Ανατολή, άλλοτε ως θύμα, άλλοτε ως σύμβολο, και πάντα ως άλυτο μυστήριο που συνδέει θρησκεία, πολιτική και Ιστορία.
