Οι Κινέζοι κινούνται σιωπηλά, με το βιβλιάριο επιταγών στο χέρι στην Αφρική. Οι Ρώσοι στέλνουν μισθοφόρους. Οι Γάλλοι αποσύρονται και οι Αμερικανοί εμφανίζονται -λεκτικά τουλάχιστον- αδιάφοροι.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία παρουσιάζεται ως παράγοντας ισορροπίας στο μπερδεμένο γεωπολιτικό Αφρικανικό κλίμα. «Η Τουρκία είναι παρούσα σε βασικές περιοχές όπως η Βόρεια Αφρική, το Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής, αλλά και στη Δυτική και Κεντρική Αφρική», λέει στη «Ναυτεμπορική», Ευρωπαίος διπλωμάτης στις Βρυξέλλες.
«Φυσικά, ο Ερντογάν δεν προσγειώθηκε στην Μαύρη ήπειρο για να κάνει …φιλανθρωπικό έργο», προσθέτει σαρκαστικά ο Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Παρεμβαίνει σε εμφύλιες συγκρούσεις που μαστίζουν την Αφρική, πρωτοστατεί σε ένα νέο είδος διπλωματίας σε χώρες που βρίσκονται σε κρίση, όπως η Σομαλία και η Λιβύη, τις οποίες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρεί ως εφαλτήρια της «Γαλάζιας Πατρίδας» για τη Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα», τονίζει η ίδια πηγή «Η Αγκυρα θέλει ν`αποκτήσει, αν όχι τον έλεγχο, τουλάχιστον σημαντική επιρροή στις τρεις κοντινές θάλασσες – τη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και τη Μεσόγειο – ακόμη και στα αφρικανικά λιμάνια με θέα στον Ατλαντικό», προσθέτει.
«Οι στρατηγικοί, οικονομικοί, εμπορικοί και στρατιωτικοί στόχοι της Αγκυρας είναι σαφείς. Εντάσσονται στο πλαίσιο της νέο-Οθωμανικής εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Ερντογάν», τονίζει. «Περισσότερο από άλλες ξένες δυνάμεις, η Τουρκία χρησιμοποιεί επιδέξια την διπλωματική και κοινωνικο-θρησκευτική της παρουσία, επιδιώκοντας να προβληθεί ως εναλλακτικός εταίρος σε σχέση με τις πρώην αποικιοκρατικές χώρες, τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και την Κίνα, της οποίας ο τρόπος λειτουργίας προκαλεί καχυποψία σε ορισμένες αφρικανικές κυβερνήσεις».
«Ημισέληνος» με drone στην Αφρική
«Η Τουρκία επεκτείνει συστηματικά την επιρροή της στις χώρες του Σαχέλ και βλέπει την Αφρική ως ευκαιρία», λέει στη Frankfurter Rundschau ο Ουλφ Λέσινγκ, επικεφαλής του περιφερειακού προγράμματος για το Σαχέλ του Ιδρύματος Konrad Adenauer.
Η περιοχή του Σαχέλ περιλαμβάνει επτά χώρες: Σενεγάλη, Μαυριτανία, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Τσαντ και Σουδάν. Συνορεύει επίσης με τη Νιγηρία, την Αιθιοπία, την Γκάμπια, την Ερυθραία και με το Τζιμπουτί. Σύμφωνα με τον Λέσινγκ, η Τουρκία είναι πλέον ο σημαντικότερος στρατιωτικός εταίρος στο Σαχέλ ,μαζί με τη Ρωσία. «Η Άγκυρα έχει πουλήσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Μάλι, τον Νίγηρα, την Μπουρκίνα Φάσο και το Τσαντ. Τα τουρκικά drone έχουν γίνει το σημαντικότερο όπλο στην αντιμετώπιση των τζιχαντιστών και των ανταρτών και είναι πιο εύκολα στη λειτουργία από τα αεροσκάφη», λέει.
Η Τουρκία είναι ο ηγέτης της αγοράς drone. Στον Νίγηρα ειδικότερα, η κυβέρνηση Ερντογάν επικεντρώνεται εντατικά στη στρατιωτική συνεργασία – από τις πωλήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών έως την εκπαίδευση των τοπικών ενόπλων δυνάμεων.
Όπλα για ουράνιο
Η Αγκυρα, για παράδειγμα, προσφέρει στρατιωτική εκπαίδευση, αντικαθιστώντας τη Γαλλία, ως πρώην αποικιακή δύναμη. «Τώρα ο Νίγηρας αναζητά επενδυτές για να αντικαταστήσουν τους Γάλλους», λέει ο Λέσινγκ.
Ο Νίγηρας είναι πλούσιος σε φυσικούς πόρους και για τη Γαλλία είναι ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές ουρανίου και παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η νέα κυβέρνηση του Νίγηρα προσπαθεί να εκδιώξει γαλλικές εταιρείες από την εξόρυξη ουρανίου. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η Τουρκία έχει υποβάλει προσφορά στο στρατιωτικό συμβούλιο του Νίγηρα. Σε αντάλλαγμα για την προμήθεια ουρανίου, θα μπορούσε να στείλει στρατιωτικό εξοπλισμό, μισθοφόρους και υψηλόβαθμο στρατιωτικό προσωπικό για την εκπαίδευση του νιγηριανού στρατού.
«Ο Ερντογάν βλέπει την Αφρική ως ευκαιρία για τις τουρκικές εταιρείες, από τις κατασκευαστικές έως την Turkish Airlines, η οποία έχει αυξήσει μαζικά τις πτήσεις της προς όλες τις πρωτεύουσες του Σαχέλ», λέει ο Γερμανός ειδικός. Μια τουρκική εταιρεία λειτουργεί πλέον και το μεγαλύτερο ιδιωτικό νοσοκομείο στην πρωτεύουσα του Μάλι, Μπαμάκο.
Επένδυση σε «νέα μυαλά»
Τα συμβόλαια στην Αφρική βοηθούν τις τουρκικές εταιρείες, για παράδειγμα στον κατασκευαστικό κλάδο, να αντισταθμίσουν μια αδύναμη εγχώρια αγορά. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση, λόγω υψηλού πληθωρισμού-κοντά στο 40%- αλλά και την υποτίμηση της λίρας εδώ και αρκετά χρόνια . Η χώρα παλεύει με τον πληθωρισμό και την υποτίμηση της λίρας.
Επιπλέον, η τουρκική κυβέρνηση θέλει να επενδύσει σε «νεαρά μυαλά», λέει ο Λάσινγκ. Αυτό θα επιτρέψει στον ην Τουρκία να προσελκύσει τις μελλοντικές ελίτ του Σαχέλ και να παρουσιαστεί ως μέρος του μουσουλμανικού κόσμου. Η Diyanet, η διοίκηση θρησκευτικών υποθέσεων της Τουρκίας, δραστηριοποιείται σε μεγάλο μέρος της ηπείρου. Το δεύτερο μεγαλύτερο τζαμί στη Δυτική Αφρική χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από την Diyanet και άνοιξε στην Άκκρα το 2021. Τα σχολεία Maarif και η διευκόλυνση της έκδοσης βίζας είναι τα πιο σημαντικά εργαλεία για αυτό», εξηγεί ο ειδικός. Οι αεροπορικές συνδέσεις της Turkish Airlines ενθαρρύνουν επίσης έναν αυξανόμενο αριθμό Αφρικανών της ελίτ, να κάνουν διακοπές και επαγγελματικά ταξίδια στην Τουρκία.
Τουρκικές σαπουνόπερες
Η δημιουργία διπλωματικών και ενίοτε προσωπικών δεσμών με Αφρικανούς ηγέτες είναι επίσης στο σχέδιο Ερντογάν. Αλλά η Άγκυρα δεν χρησιμοποιεί μόνο τη θρησκευτική διάσταση ως μοχλό ήπιας ισχύος. Εργαλεία που έχουν ερευνηθεί ελάχιστα για τη διείσδυση του ρόλου της Ημισελήνου στην Αφρική περιλαμβάνουν τις τουρκικές τηλεοπτικές σειρές, οι οποίες έχουν αποκτήσει ευρεία δημοτικότητα και επηρεάζουν την κοινωνία των πολιτών.
Ο Τούρκος πρόεδρος είναι υπομονετικός. Ανίκανος να ανταγωνιστεί οικονομικά την Κίνα, τις πετρομονομαρχίες του Κόλπου, τους Ευρωπαίους, ακόμη και, σε κάποιο βαθμό, τους Ρώσους, ο Ερντογάν ασκεί μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση στην Αφρική. «Δεν λειτουργεί ως σπρίντερ, αλλά σαν μαραθωνοδρόμος».
