Μόναχο, Γιάλτα, Βουδαπέστη: τρεις στιγμές-ορόσημα του 20ού αιώνα επιστρέφουν ως ιστορικά φαντάσματα στις συζητήσεις για το μέλλον της Ουκρανίας. Οι αναλογίες δεν είναι ποτέ ακριβείς, όμως αποκαλύπτουν τους κινδύνους κάθε διπλωματικής επιλογής.
Η Ιστορία ως πεδίο μάχης
Μήνες πριν εξαπολύσει τη ρωσική εισβολή, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υπέγραψε ένα μανιφέστο 5.000 λέξεων, όπου παρουσίαζε την Ουκρανία ως «κατασκεύασμα» έτοιμο για διάλυση. Στην ομιλία έναρξης του πολέμου απαρίθμησε ιστορικά παράπονα από τη Δύση, ενώ αργότερα αυτοπαρουσιάστηκε ως διάδοχος του Μεγάλου Πέτρου.
Σήμερα, η Ιστορία επιστρέφει ξανά. Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ πιέζει για ειρηνευτική συμφωνία, πολιτικοί και αναλυτές αναζητούν παραλληλισμούς με τρεις καθοριστικές στιγμές του περασμένου αιώνα: το 1938, το 1945 και το 1994. To CNN σε ανάλυσή του εξετάζει τις ομοιότητες και τις διαφορές με το σήμερα.
Το Μόναχο του 1938
Η Συμφωνία του Μονάχου παραμένει συνώνυμη με την «κατευναστική πολιτική». Η παραχώρηση των Σουδητών στη ναζιστική Γερμανία όχι μόνο δεν απέτρεψε τον πόλεμο, αλλά ενίσχυσε τον Χίτλερ.
Σήμερα, οι επικριτές του Τραμπ φοβούνται ότι η πρόθεσή του να συζητήσει με τον Πούτιν στο Αλάσκα και να «αποδεχθεί» πιθανή απώλεια ουκρανικών εδαφών θυμίζει το μοιραίο λάθος του Τσάμπερλεν.
Πέρα όμως από τη διπλωματία, υπάρχει και στρατιωτική διάσταση. Όπως οι ναζί απέκτησαν πλεονέκτημα παρακάμπτοντας την αμυντική γραμμή της Τσεχοσλοβακίας, έτσι και μια ενδεχόμενη ρωσική κατοχή του Ντονμπάς θα έθετε στα χέρια της Μόσχας κρίσιμες «φρουριακές» πόλεις όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ, αποδυναμώνοντας την άμυνα του Κιέβου.
Η Γιάλτα του 1945
Η διάσκεψη της Γιάλτας, όπου Ρούζβελτ, Τσώρτσιλ και Στάλιν μοίρασαν τον μεταπολεμικό κόσμο, έχει μείνει στην ιστορία ως συμφωνία που έθεσε την Ανατολική Ευρώπη πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα.
Για πολλούς αναλυτές, το ενδεχόμενο ενός «grand bargain» Τραμπ – Πούτιν εγκυμονεί ανάλογους κινδύνους: μια συμφωνία «πάνω από τα κεφάλια» των Ουκρανών.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πούτιν έχει εκφραστεί θετικά για τη Γιάλτα, θεωρώντας την εγγύηση σταθερότητας.
Ωστόσο, ιστορικοί υπενθυμίζουν ότι τότε οι Σοβιετικοί βρίσκονταν ήδη σε θέση ισχύος στην Ευρώπη, ενώ σήμερα η Ρωσία δυσκολεύεται ακόμη και στο Ντονμπάς. Γι’ αυτό, λένε, «Γιάλτα 2.0» δεν είναι αναπόφευκτη.
Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης
Το 1994, η Ουκρανία εγκατέλειψε τα πυρηνικά όπλα της σε αντάλλαγμα για διαβεβαιώσεις κυριαρχίας από ΗΠΑ, Βρετανία και Ρωσία.
Η Μόσχα παραβίασε κατάφωρα τη συμφωνία με την Κριμαία το 2014 και με την πλήρη εισβολή το 2022.
«Ως πρόεδρος της Ουκρανίας είχα εγγυήσεις ασφαλείας μέσω του Μνημονίου», δήλωσε ο Πέτρο Ποροσένκο. «Δεν λειτούργησαν. Οποιαδήποτε νέα εγγύηση πρέπει να είναι δεσμευτική».
Ένα νέο ιστορικό σταυροδρόμι
Η Ουκρανία βρίσκεται και πάλι μπροστά σε μια ιστορική καμπή. Αν οι συνομιλίες οδηγήσουν σε πραγματική ειρήνη ή σε μια νέα «συμφωνία Μονάχου» ή «Γιάλτα», θα κριθεί από το πώς θα χειριστούν οι ηγέτες τις πιέσεις και τις προσδοκίες.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι, όπως και τον 20ό αιώνα, έτσι και σήμερα, η Ιστορία δεν αποτελεί απλώς παρελθόν. Είναι πεδίο μάχης – και για την Ουκρανία, πεδίο επιβίωσης.
