Η προοπτική μιας συνάντησης Πούτιν – Ζελένσκι φέρνει στην επιφάνεια όλα τα διπλωματικά και πολιτικά αδιέξοδα του πολέμου.
Για τη Μόσχα, θα σήμαινε αναγνώριση ενός ηγέτη που εδώ και χρόνια χαρακτηρίζεται «παράνομος».
Για την Ουάσιγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αποτελεί τη μόνη οδό για να αρχίσει μια ουσιαστική συζήτηση για την ειρήνη. Ανάμεσα στις πιέσεις Τραμπ και στις «κόκκινες γραμμές» του Κρεμλίνου, το ενδεχόμενο τετ-α-τετ παραμένει αβέβαιο.
Αν ο Ρώσος πρόεδρος δεχθεί, θα έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με έναν ηγέτη τον οποίο απαξιώνει εδώ και τρεισήμισι χρόνια ως «πιόνι της Δύσης».
Αν αρνηθεί, κινδυνεύει να έρθει σε ρήξη με τον Αμερικανό πρόεδρο, που απειλεί με νέες κυρώσεις. Το δίλημμα υπογραμμίζει τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στη στρατιωτική ατζέντα της Μόσχας, τις εσωτερικές πολιτικές πιέσεις και τις διεθνείς απαιτήσεις για ειρήνη.
Το αφήγημα του Κρεμλίνου
Από την αρχή του πολέμου, το Κρεμλίνο υποστηρίζει ότι δεν πολεμά εναντίον της Ουκρανίας, αλλά εναντίον της Δύσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζελένσκι παρουσιάζεται στη ρωσική κοινή γνώμη ως «ανδρείκελο» και «παράνομος πρόεδρος».
Μια συνάντηση θα ανέτρεπε αυτό το αφήγημα, δίνοντας στον Ουκρανό ηγέτη τον διεθνή ρόλο που ο Πούτιν προσπαθεί συστηματικά να του στερήσει.
Ο ρόλος του Τραμπ
Ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται αποφασισμένος να οδηγήσει τις δύο πλευρές σε διάλογο, παρουσιάζοντάς το ως προσωπική διπλωματική νίκη.
Η πρότασή του για τριμερή συνάντηση, με τη συμμετοχή και του ιδίου, στηρίζεται από αρκετούς Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι ωστόσο θέτουν ως προϋπόθεση έναν προσωρινό τουλάχιστον τερματισμό των εχθροπραξιών.
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι «δεν μπορεί να υπάρξει συνάντηση χωρίς κατάπαυση του πυρός».
Ανακωχή ή μόνιμη ειρήνη;
Η διαφορά ανάμεσα σε μια κατάπαυση του πυρός και μια μόνιμη ειρηνευτική συμφωνία είναι κρίσιμη.
Η πρώτη σταματά προσωρινά τις μάχες, αφήνοντας ανοιχτό το ζήτημα των συνόρων. Η δεύτερη απαιτεί οριστική διευθέτηση, κάτι που, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, δεν μπορεί να προκύψει μέσω βίας.
Όμως, τόσο ο Πούτιν όσο και –όλο και πιο συχνά– ο Τραμπ δείχνουν να προκρίνουν μια «μόνιμη λύση», με όρους που περιλαμβάνουν αποστρατιωτικοποίηση, ουδετερότητα και παραίτηση της Ουκρανίας από τη ΝΑΤΟϊκή της πορεία.
Τα νομικά και πολιτικά εμπόδια
Ουκρανία και Ευρώπη αντιτείνουν ότι μια τέτοια συμφωνία θα ήταν διπλά παράνομη: αφενός επειδή θα είχε επιβληθεί με στρατιωτική βία, αφετέρου επειδή θα παραβίαζε τον Χάρτη του ΟΗΕ.
Παράλληλα, το Σύνταγμα της Ουκρανίας προβλέπει ότι καμία αλλαγή συνόρων δεν μπορεί να γίνει χωρίς δημοψήφισμα, το οποίο –σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις– η μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών θα απέρριπτε.
Τα σενάρια της επόμενης μέρας
Επισήμως, η Μόσχα δηλώνει ότι δεν αποκλείει συνάντηση, αλλά «μόνο στο τελικό στάδιο μιας ειρηνευτικής διαδικασίας».
Στην πράξη, Ρώσοι αξιωματούχοι –όπως ο Σεργκέι Λαβρόφ και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ– χλευάζουν τον Ζελένσκι ως «μη σοβαρό» συνομιλητή, ενώ επιμένουν στις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις που είχαν θέσει ήδη από τις διαπραγματεύσεις της Κωνσταντινούπολης.
Υπό αυτές τις συνθήκες η επόμενη μέρα θα μπορούσε να φέρει τα ακόλουθα σενάρια:
- Ανακωχή με περιορισμένη πρόοδο: κατάπαυση του πυρός, άνοιγμα διαύλων, χωρίς οριστική συμφωνία.
- Σύγκρουση σε διπλό μέτωπο: η Μόσχα κερδίζει χρόνο, εντείνει τις επιθέσεις και ρίχνει την ευθύνη στην Ουκρανία.
- Διάλογος υψηλού ρίσκου: συνάντηση υπό αμερικανική αιγίδα, που θα δοκιμάσει τις «κόκκινες γραμμές» κάθε πλευράς.
Προς το παρόν η συνάντηση Πούτιν – Ζελένσκι παραμένει περισσότερο διπλωματικό εργαλείο παρά ρεαλιστικό ενδεχόμενο.
Για τον Ρώσο πρόεδρο, θα μπορούσε να σημάνει πολιτικό κόστος στο εσωτερικό. Για την Ουκρανία, θα ισοδυναμούσε με διαπραγμάτευση υπό καθεστώς κατοχής. Και για τον Τραμπ, είναι η ευκαιρία να εμφανιστεί ως ειρηνοποιός – ακόμη κι αν οι όροι που προωθεί φέρνουν την Ευρώπη μπροστά σε μια νέα κρίση αρχών.
