Ο Ντόναλντ Τραμπ υποδέχεται απόψε στις 20:00 (ώρα Ελλάδος) στον Λευκό Οίκο τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Είναι μία συνάντηση που θα μπορούσε να αποδειχθεί η πιο κρίσιμη για την Ουκρανία και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια συνολικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Ακόμη και εάν δεν υπάρξουν συγκεκριμένες ανακοινώσεις και αποφάσεις απόψε, θα μπορούσαν να τεθούν οι βάσεις για εξελίξεις μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Διακηρυγμένος στόχος είναι ο τερματισμός ενός πολέμου που μαίνεται επί 3 χρόνια με απολύτως καταστροφικές συνέπειες. Το πόσο εφικό είναι αυτό – και κυρίως με ποιους όρους – θα το μάθουμε σύντομα.
Δύο ημέρες μετά τη σύνοδο με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα, ο Αμερικανός πρόεδρος καλείται να δείξει αν μπορεί να λειτουργήσει πραγματικά ως μεσολαβητής για μια δίκαιη ειρηνευτική συμφωνία ή έχει αποφασίσει να δώσει στη ρωσική πλευρά ό,τι απαιτεί.
Από την «φιέστα» της Αλάσκας ο Πούτιν βγήκε αναμφίβολα νικητής, με αποτέλεσμα η σημερινή συνάντηση να έχει και τη δική του σφραγίδα, παρά την απουσία του.
Ο Ζελένσκι υπό πίεση
Ο Ουκρανός πρόεδρος φτάνει στην Ουάσιγκτον με ευρωπαϊκή συνοδεία – τους ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Βρετανίας, της Φινλανδίας και τους θεσμικούς επικεφαλής της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
Η παρουσία τους λειτουργεί περισσότερο συμβολικά με κύριο στόχο να αποτραπεί επανάληψη του σοκαριστικού σκηνικού του περασμένου Φεβρουαρίου, όταν ο Ζελένσκι έφυγε ταπεινωμένος από τον Λευκό Οίκο.
Ωστόσο ο Ουκρανός πρόεδρος δέχεται πίεση και στο εσωτερικό της χώρας, όπου έχει να αντιμετωπίσει από τη μία την κόπωση με έναν αιματηρό πόλεμο και από την άλλη τα βέλη της αντιπολίτευσης περί «συνθηκολόγησης» και «παραχωρήσεις που προδίδου τη χώρα».
Η ουκρανική κοινωνία απορρίπτει μαζικά την ιδέα ανταλλαγής γης με ειρήνη. Ωστόσο το μήνυμα του Τραμπ ήταν σαφές. Και για πολλούς αναλυτές οι 2 όροι που έθεσε με βάση το πώς έχουν εξελιχθεί τα πράγματα τα τελευταία χρόνια είναι λίγο – πολύ «αυτονόητοι».
Ο Τραμπ στέλνει μήνυμα
Ο Αμερικανός πρόεδρος σε ανάρτησή του στο Truth Social έγραψε – με μία δόση κυνισμού θα πουν κάποιοι, ρεαλισμού θα πουν άλλοι – δύο δεδομένα, που φαίνεται να αναγνωρίζουν και πολλοί Ευρωπαίοι – ακόμη και εάν δεν τα ξεστομίζουν δημοσίως.
α) Η Κριμαία έχει χαθεί εδώ και χρόνια. Έχει προσαρτηθεί από το 2014 και δεν είναι ρεαλιστικό ο Ζελένσκι να περιμένει την επιστροφή της στην Ουκρανία.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως και ο ίδιος ο Ουκρανός πρόεδρος τα τελευταία 24ωρα έχει τροποποιήσει ελαφρώς τη ρητορική του, διαμηνύοντας πως δεν μπορεί να δεχθεί παραχώρηση εδαφών επί των οποίων «δεν έχει τον έλεγχο η Ρωσία».
Πολλοί θεωρούν ότι ανοίγει έτσι παράθυρο να παραιτηθεί της διεκδίκησης της Κριμαίας. Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν πως και η Βρετανία στηρίζει σιωπηρά ένα σχέδιο παραχώρησης εδαφών με αντάλλαγμα την ειρήνη.
Δεν θα μπορούσε από την άλλη να δεχθεί ποτέ παραχώρηση άλλων εδαφών, που απαιτεί ο Πούτιν. Και δεν θα πρέπει ούτε και η Δύση να το κάνει. Η παράδοση άνευ όρων στον αναθεωρητισμό και στις απαιτήσεις για αλλαγές συνόρων θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου.
β) Ο Τραμπ ξεκαθάρισε επίσης πως η Ουκρανία δεν μπορεί να περιμένει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Και αυτό είναι κάτι που το συμμερίζονται αρκετοί ειδικοί. Όπως σχολίασε στην ΕΡΤ και ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής, Κώστας Λαβδάς, οι συμμαχίες συγκροτούνται για να προωθούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια μιας περιοχής και όχι για να πυροδοτούν συγκρούσεις.
Ρούτε, Μερτς και Στάρμερ δεν πρόκειται να έρθουν σε σύγκρουση ως προς αυτό με τις ΗΠΑ. Γνωρίζουν και εκείνοι πολλοί καλά ότι ο Ζελένσκι πρέπει να ξεχάσει Κριμαία και ΝΑΤΟ. Ερωτηματικό παραμένει η στάση του Μακρόν, αφού η Γαλλία είναι η μόνη χώρα, που φαίνεται να αντιστέκεται στις αμερικανικές πιέσεις.
Οι «εγγυήσεις ασφαλείας» στο τραπέζι
Το πεδίο όπου φαίνεται πάντως να υπάρχει πρόοδος είναι οι συζητήσεις για «εγγυήσεις ασφαλείας» στη μεταπολεμική Ουκρανία.
Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, μίλησε για συμφωνίες «ισοδύναμες με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ» – δηλαδή για δέσμευση των ΗΠΑ και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών να θεωρούν επίθεση στην Ουκρανία ως επίθεση εναντίον τους.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν αυτές οι εγγυήσεις θα αποδειχθούν αξιόπιστες, δεδομένου ότι δεν θα έχουν θεσμική σύνδεση με το ΝΑΤΟ. Οι ηγέτες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ θέλουν να καταστήσουν σαφές στον Τραμπ ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση χωρίς την Ουκρανία στο τραπέζι και χωρίς σκληρές δεσμεύσεις αποτροπής.
Όπως σχολιάζει στο CNN η Φιόνα Χιλ, πρώην αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, «δεν πρόκειται μόνο για την Ουκρανία· είναι για το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας συνολικά».
Αντιλαμβάνονται ότι κάθε συμφωνία που θα φανεί ως «παράδοση» στον Πούτιν θα ανοίξει τον δρόμο για νέες επιθέσεις σε λίγα χρόνια.
Τα σενάρια για την επόμενη μέρα
Αν οι αποψινές συνομιλίες οδηγήσουν σε συγκεκριμένο πλαίσιο συμφωνίας, θα ανοίξει ο δρόμος για τριμερή σύνοδο Τραμπ – Πούτιν – Ζελένσκι μέσα στις επόμενες εβδομάδες.
Σε κάθε περίπτωση, η σημερινή ημέρα στον Λευκό Οίκο θα δείξει αν η Δύση μπορεί να παραμείνει ενωμένη απέναντι στη Ρωσία ή αν οι διαιρέσεις θα οδηγήσουν σε ένα ιστορικό πισωγύρισμα.
Η συνάντηση Τραμπ – Ζελένσκι δεν αφορά μόνο το μέλλον της Ουκρανίας, αλλά τη γεωπολιτική ισορροπία της γηραιάς ηπείρου για τις επόμενες δεκαετίες.
Αν υπάρξει για πίεση για κατάπαυση πυρός και δοθούν αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας, η Ουκρανία μπορεί να διατηρήσει την ανεξαρτησία της και η Ευρώπη να αποφύγει έναν νέο κύκλο αστάθειας.
