Η πρώτη συνάντηση από το 2021 μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας και των ΗΠΑ θα πραγματοποιηθεί σήμερα το βράδυ στην Αλάσκα, όπου ο Ντόναλντ Τραμπ θα υποδεχθεί τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο Λευκός Οίκος φάνηκε τις προηγούμενες ημέρες να κατεβάζει τον πήχη των προσδοκιών, δηλώνοντας ότι οι δύο ηγέτες προσέρχονται στην συνάντηση με στόχο να «ακούσουν» ο ένας τον άλλον. Η σύνοδος κορυφής στην Αλάσκα είναι άλλωστε πρώτα από όλα διμερής.
Η Ρωσία επιθυμεί πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, άρση των κυρώσεων και να παρουσιάσει την Αρκτική ως κοινό επιχειρηματικό σύνορο ΗΠΑ-Ρωσίας. Ο Πούτιν θέλει να βγει από την απομόνωση και να λανσάρει τον εαυτό του ως παγκόσμιο παράγοντα. Από την πλευρά του, ο Τραμπ θέλει απεγνωσμένα να τελειώσει ο πόλεμος.
Για να «συναντηθούν» τα θέλω τους πρέπει να «πάνε» Ουκρανία. Ο Τραμπ δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά μια έξοδο «τύπου Αφγανιστάν» και ο Πούτιν χρειάζεται (τουλάχιστον) τα κέρδη στο Ντονμπάς για να «παγώσει» τις συγκρούσεις, όπως παρατηρεί ο αναλυτής του R.Politik, Balazs Jarabik. Έτσι, σε αυτό το στάδιο, κανένας από τους δύο δεν αποδέχεται τους όρους του άλλου και μάλλον θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να βρεθεί ένα κοινό πλαίσιο. Γι’ αυτό για τον Jarabik σε αυτό το στάδιο είναι σημαντικότερες οι εξελίξεις στο πεδίο παρά η συνάντηση των δύο ηγετών.
Βέβαια, η δήλωση του συμβούλου του Κρεμλίνου Γιούρι Ουσάκοφ, μετά την επίσκεψη στη Μόσχα του ειδικού απεσταλμένου του Αμερικανού προέδρου, Στιβ Γουίτκοφ υποδεικνύει ότι υπάρχει ήδη ένα προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο. «Υπήρξε μια προσφορά που έκαναν οι Αμερικανοί την οποία θεωρούμε αρκετά αποδεκτή», είχε δηλώσει ο Ουσάκοφ.
Το σχέδιο αυτό, σύμφωνα με το πολωνικό Onet, περιλαμβάνει κατάπαυση του πυρός, αλλά όχι πλήρη ειρηνευτική συμφωνία, de facto αναγνώριση των κατεχόμενων από τη Ρωσία ουκρανικών εδαφών με αναβολή του ζητήματος του καθεστώτος για 49 ή 99 χρόνια, καθώς και άρση των κυρώσεων.
Παράλληλα, για να δώσει κίνητρο στην ρωσική πλευρά για τον τερματισμό του πολέμου, ο Τραμπ σχεδιάζει να παρουσιάσει μια σειρά από οικονομικές προτάσεις στον Πούτιν. Οι προτάσεις αυτές, σύμφωνα με την Telegraph, περιλαμβάνουν το άνοιγμα των φυσικών πόρων της Αλάσκας στη ρωσική πλευρά- κάτι που ο Τραμπ ούτε διέψευσε ούτε επιβεβαίωσε- την άρση ορισμένων αμερικανικών κυρώσεων που αφορούν τη ρωσική αεροπορική βιομηχανία αλλά και την παραχώρηση πρόσβασης σε ορυκτά σπάνιων γαιών που βρίσκονται σε ουκρανικά εδάφη υπό ρωσικό έλεγχο.
Τι ζητάει ο Πούτιν
Όσον αφορά τις απαιτήσεις της Μόσχας έχουμε διαβάσει διάφορες εκδοχές. Κοινό στοιχείο ωστόσο όλων είναι το αίτημα του Πούτιν να παραχωρήσει η Ουκρανία στη Ρωσία ολόκληρη την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, δηλαδή ακόμα και εδάφη που δεν ελέγχουν οι ρωσικές δυνάμεις ούτε αναμένεται να το επιτύχουν στο άμεσο διάστημα- αν και φαίνεται να πιέζουν σημαντικά προσπαθώντας να προσέλθουν την Παρασκευή με ακόμα καλύτερη διαπραγματευτική δύναμη.
Έτσι ρωσικές ομάδες φέρεται να διείσδυσαν σε περιοχή κοντά στη Ντομπροπίλια, η οποία βρίσκεται βορειοδυτικά του Ποκρόφσκ, του κόμβου του Ντονέτσκ που αποτελεί «κλειδί» για την κατάληψη ολόκληρης της περιοχής από τη Μόσχα.
«Εμπόδιο» για την ειρήνη ο Ουκρανός πρόεδρος
Το εδαφικό σίγουρα είναι το «καυτό» σημείο, με τον ίδιο τον Τραμπ να δηλώνει ότι «θα υπάρξει κάποια ανταλλαγή, θα υπάρξουν κάποιες αλλαγές εδαφών». Μάλιστα ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε «λίγο ενοχλημένος» που ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απορρίπτει τις ανταλλαγές εδαφών λέγοντας ότι πρέπει να εξασφαλίσει συνταγματική έγκριση για να παραχωρήσει εδάφη.
Αυτή η στρατηγική, σύμφωνα με την Γιαροσλάβα Μπαρμπιέρι, ερευνήτρια στο Ukraine Forum του Chatham House, σχεδιάστηκε από τον Πούτιν- που γνωρίζει ότι οι όροι του δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτοί από τους Ουκρανούς- για να παρουσιάσει στα μάτια του Τραμπ τον Ζελένσκι ως το κύριο εμπόδιο για την επίτευξη ειρήνης.
Παράλληλα, αυτή η στρατηγική, συνεχίζει, θα μπορούσε να δημιουργήσει ρήγμα μεταξύ Τραμπ και Ευρωπαίων και πόλωση στην ουκρανική κοινωνία μεταξύ όσων είναι τάσσονται υπέρ των παραχωρήσεων για τον τερματισμό του πολέμου.
Ο Ζελένσκι όμως φαίνεται να έχει δίκιο. Οι νόμοι της Ουκρανίας όντως ορίζουν ότι ούτε ο πρόεδρός της χώρας ούτε το κοινοβούλιο μπορούν να παραχωρήσουν εδάφη χωρίς να διοργανωθεί δημοψήφισμα- κάτι που πρακτικά δεν είναι εφικτό προς το παρόν, δεδομένου ότι η Ρωσία κατέχει περίπου το 20% της Ουκρανίας.
Ούτε θα μπορούσε να αποτελέσει λύση η μονομερής δράση και η παραβίαση του συντάγματος της χώρας- καθώς θα κατέληγαν σε αντιδράσεις, αν όχι σε αναταραχές, και θα «έσβηναν» το πολιτικό μέλλον του Ζελένσκι, σχολιάζει η Telegraph.
Η εδαφική παραχώρηση που ετοιμάζεται να κάνει ο Ζελένσκι
Μήπως όμως τελικά ο πρόεδρος της Ουκρανίας ετοιμάζεται να «ρίξει λίγο νερό στο κρασί του»;
Σύμφωνα με πηγές της Telegraph, ο Ζελένσκι έχει αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να αποφύγει τις εδαφικές παραχωρήσεις, τουλάχιστον όχι ως ένα βαθμό- διαφορετικά άλλωστε θα χάσει την υποστήριξη των Αμερικανών, κάτι που κάποια στιγμή θα οδηγήσει επίσης στο «ξεθώριασμα» της βοήθειας των Ευρωπαίων.
Έτσι, σύμφωνα πάντα με τις πηγές της Telegraph, ο Ουκρανός πρόεδρος είναι πιθανώς έτοιμος να δεχθεί τον τερματισμό των συγκρούσεων, το «πάγωμα» της πρώτης γραμμής και να παραδώσει στη Μόσχα τον de facto έλεγχο των εδαφών που κατέχουν οι ρωσικές δυνάμεις.
Το κλειδί για να διαχειριστεί ο Ζελένσκι τη διαδικασία και να την λανσάρει στο εσωτερικό της χώρας του έγκειται στη σωστή διατύπωση της γλώσσας, σημειώνει το ρεπορτάζ και εξηγεί:
- Η de jure αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου απαιτεί τη διοργάνωση δημοψηφίσματος και είναι πιθανό να πυροδοτήσει εντάσεις στην ουκρανική κοινωνία, που θα μπορούσαν να αποβούν μοιραίες για τον Ζελένσκι στις μελλοντικές κάλπες.
- Η de facto αναγνώριση όμως είναι άλλο πράγμα καθώς αποδέχεται την προσωρινή πραγματικότητα της κατάστασης στο πεδίο αλλά δεν αναγνωρίζεται νομικά.
Γι’ αυτό και θεωρείται πιο πιθανή επιλογή, κατά την Telegraph που εξηγεί πως μια λύση- στα πρότυπα της σινοβρετανικής κοινής Διακήρυξης για το Χονγκ Κονγκ, θα μπορούσε να είναι η Ουκρανία και η Ρωσία να συμφωνήσουν να αναγνωρίσουν ότι οι περιοχές του Ντονμπάς είναι νομικά ουκρανικές, αλλά διοικούνται σαν να ανήκουν στη Μόσχα, για μια καθορισμένη χρονική περίοδο.
Βέβαια αυτό μοιάζει με το μοντέλο Δυτικής Όχθης που, σύμφωνα με τους Sunday Times, εξετάζουν Ηνωμένες Πολιτείες και Ρωσία ως πιθανή βάση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτή η προσέγγιση θα παραχωρούσε στη Ρωσία τη στρατιωτική και οικονομική εξουσία επί των κατεχόμενων ουκρανικών εδαφών μέσω της διοικητικής της δομής.
Πάντως, πέρα από το γεγονός ότι ο Λευκός Οίκος χαρακτήρισε «fake news» το δημοσίευμα. Αυτή η λύση πιθανότατα θα έλυνε το έλυνε τα χέρια του Ζελένσκι όσον αφορά το κώλυμα με το δημοψήφισμα, αφήνοντας οποιαδήποτε πραγματική απόφαση για πολύ αργότερα. Από την άλλη όμως θα καταστήσει σχεδόν αδύνατη την επιστροφή των εδαφών στην Ουκρανία.
Οι εναλλακτικές επιλογές
Μοντέλο Φινλανδίας
Επίσημη συνθήκη που εδραιώνει τα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας – καθιστώντας την προσάρτηση της Κριμαίας και των άλλων ουκρανικών περιοχών de jure, όχι απλώς de facto. Τα σύνορα αλλάζουν έτσι επίσημα.
Παράλληλα, μπαίνει οριστικός «πάγος» στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν από τους βασικούς πολεμικούς στόχους της Ρωσίας. Αλλά, τουλάχιστον στα χαρτιά, η Ουκρανία εξασφαλίζει την ανεξαρτησία της μακροπρόθεσμα.
Κορεατικό μοντέλο
Το μέτωπο γίνεται ένα βαριά οχυρωμένο de facto σύνορο. Στη Χερσώνα, όπου η πρώτη γραμμή έχει ήδη ουσιαστικά «παγώσει» λόγω του απέραντου ποταμού Δνείπερου, μερικές φορές φαίνεται ότι το κορεατικό μοντέλο εφαρμόζεται ήδη. Αλλά απουσιάζουν τουλάχιστον δύο βασικά στοιχεία που στήριξαν την κορεατική ειρήνη μετά τον πόλεμο. Ωστόσο, απουσιάζουν τουλάχιστον δύο βασικά στοιχεία που υποστήριξαν την κορεατική ειρήνη μετά τον πόλεμο: οι εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και το γεγονός ότι σημείο εκκίνησης για την ανακωχή του 1953 ήταν οι θέσεις που κατείχαν τα δύο κορεατικά κράτη κατά το ξέσπασμα του πολέμου το 1950- δεν υπήρχαν δηλαδή συζητήσεις τύπου «ανταλλαγές εδαφών» που προωθεί ο Τραμπ.
Ειρήνη στον πόλεμο των drone
Η απουσία εγγύησης ασφάλειας- του αποτρεπτικού παράγοντα για τη Ρωσία να συνεχίσει τις μάχες και να μην επιχειρήσει να επιτεθεί ξανά – είναι η αχίλλειος πτέρνα όλων αυτών των σχεδίων. Ωστόσο, δύο πρώην υπουργοί της Ουκρανίας, οι Αντρίι Ζαγκοροντνιούκ και Αλίνα Φρόλοβα, έχουν προτείνει έναν τρόπο για να παγώσει η γραμμή χωρίς τις εγγυήσεις ασφαλείας. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, ζήτησαν μια στρατιωτική στρατηγική για την αποτελεσματική αποδέσμευση της Ρωσίας, καθιστώντας αδύνατη την χερσαία προέλαση.
Με τη σύγχρονη τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και τη συνεχή ευρωπαϊκή υποστήριξη, υποστηρίζουν, η πρώτη γραμμή θα μπορούσε ουσιαστικά να διευρυνθεί και να παγώσει ακόμη και χωρίς την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια – ή μια επίσημη συνθήκη ειρήνης ή κατάπαυση του πυρός.
Ο στόχος είναι λίγο πολύ ο ίδιος με τα φινλανδικά και κορεατικά μοντέλα, «εκτός από το ότι δεν απαιτείται από την Ουκρανία να προβεί σε αυτήν την πολύ πολιτικά αυτοκτονική πράξη ανταλλαγής εδαφών, κάτι που, παρεμπιπτόντως, δεν υπάρχει περίπτωση να κάνει ο Ζελένσκι», όπως αναφέρει ο Ζαγκοροντνίουκ.
Το αποτέλεσμα θα κριθεί στο πεδίο
Εάν οι Ρώσοι περικυκλώσουν τα οχυρά της Ουκρανίας γύρω από το Κραματόρσκ, η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να θέσει τον Ζελένσκι σε θέση αδυναμίας. Η ξαφνινή πρόοδος που είδαμε αυτή την εβδομάδα είναι σημαντική, μέχρι στιγμής όμως δεν είναι αρκετή.
