Να αναβιώσουν τον γαλλογερμανικό άξονα φαίνεται να θέλουν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς. Πολλά είναι όμως τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα χωρίς να είναι σίγουρο αν οι δύο ηγέτες να είναι διατεθειμένοι να προβούν στις αναγκαίες υποχωρήσεις – με τον χρόνο να τους πιέζει.
Άλλωστε, την πρώτη του κιόλας πλήρη ημέρα στην εξουσία τον Μάιο, ο Μερτς ταξίδεψε στο Παρίσι και δεσμεύτηκε για μια «νέα γαλλογερμανική αρχή για την Ευρώπη», μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων μεταξύ του Μακρόν και του προκατόχου του, Όλαφ Σολτς. Ο Μερτς είχε δηλώσει τότε ότι είχε ήδη αναπτύξει έναν «βαθύ προσωπικό δεσμό» με τον Γάλλο πρόεδρο, που θα τους βοηθούσε να συνεργαστούν αποτελεσματικά.
«Η ατμόσφαιρα είναι τελείως διαφορετική», δήλωσε ανώτερος Γερμανός κυβερνητικός αξιωματούχος με άμεση γνώση των γαλλογερμανικών σχέσεων. «Δεν έχω ξαναζήσει τέτοιου είδους αλληλεπίδραση όλα αυτά τα χρόνια».
Το Παρίσι φαίνεται να συμμερίζεται την ίδια αισιοδοξία. «Το γαλλογερμανικό αντανακλαστικό έχει αναβιώσει», δήλωσε αξιωματούχος του Ελιζέ.
Πολλά τα εμπόδια
Ωστόσο, παρά το θετικό κλίμα και την αυξανόμενη συνεργασία σε τομείς όπως η απελευθέρωση των αγορών και η μετανάστευση, οι δύο ηγέτες δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να κρύψουν μια άβολη πραγματικότητα: η πολυδιαφημισμένη επανεκκίνηση του γαλλογερμανικού «κινητήρα» που επί δεκαετίες τροφοδοτούσε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαίνεται ήδη να «ρετάρει», καθώς ο Μερτς και ο Μακρόν έρχονται αντιμέτωποι με μια σειρά από βαθιές και επίμονες διαφωνίες — από την άμυνα έως το εμπόριο.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον σημερινό Γερμανό καγκελάριο από τον προκάτοχό του, Όλαφ Σολτς, είναι ότι ο Σολτς είχε επίγνωση του πόσο δύσκολο θα ήταν να γεφυρωθούν οι διαφορές με τη Γαλλία και δεν ήθελε να σπαταλήσει τεράστια πολιτική ενέργεια σε κάτι σχεδόν αδύνατο, όπως δήλωσε συντηρητικός βουλευτής με αρμοδιότητα τις διεθνείς σχέσεις στο POLITICO.
«Ο Σολτς απέτυχε επειδή είναι έξυπνος και συνειδητοποίησε απλώς πόσο δύσκολο είναι, κι έτσι έχασε το ενδιαφέρον του», είπε ο βουλευτής. «Εμείς έχουμε τη θέληση» να λειτουργήσει η γαλλογερμανική σχέση, πρόσθεσε, «αλλά εξακολουθεί να είναι δύσκολο».
Σύγκλιση απόψεων για λιγότερους περιορισμούς, πυρηνικά και μεταναστευτικό
Ο Μερτς και ο Μακρόν έχουν πολλά κοινά σε ό,τι αφορά τις φιλελεύθερες, υπέρ των επιχειρήσεων απόψεις τους και την επιθυμία για λιγότερους κανονισμούς. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της σύμπλευσης ήταν η κοινή τους προσπάθεια τον περασμένο μήνα να αποδυναμώσουν τον ευρωπαϊκό νόμο για τη δέουσα επιμέλεια στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Άλλος τομέας σύγκλισης είναι η πυρηνική ενέργεια. Τον Μάιο, η υπουργός Οικονομίας του Μερτς, Κατερίνα Ράιχε, άφησε να εννοηθεί ότι το Βερολίνο είναι έτοιμο να εγκαταλείψει την πάγια αντίθεσή του στην ταξινόμηση της πυρηνικής ενέργειας ως «ανανεώσιμης», κίνηση που θα μπορούσε να τερματίσει μια μακροχρόνια διαφωνία στην ενεργειακή πολιτική της ΕΕ. (Ωστόσο, οι Σοσιαλδημοκράτες, μικρότεροι εταίροι στον κυβερνητικό συνασπισμό του Μερτς, αντιτίθενται στην κίνηση αυτή.)
Οι δύο ηγέτες ευθυγραμμίζονται επίσης ολοένα και περισσότερο στην επιθυμία τους να μειώσουν δραστικά τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που φτάνουν στην Ευρώπη. Μια άλλη πιθανή ζώνη συνεργασίας είναι η γαλλική πυρηνική αποτρεπτική δύναμη και η συζήτηση για το πώς αυτή θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό σχήμα ασφάλειας. «Δεν είναι ένα θέμα που συζητείται δημόσια», ανέφερε ο αξιωματούχος του Ελιζέ.
Δύσκολα μέτωπα η Άμυνα και το Εμπόριο
Οι διαφωνίες στον τομέα της άμυνας φάνηκαν ξεκάθαρα νωρίτερα αυτόν τον μήνα, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε γερμανική πρόταση για παροχή αμερικανικών όπλων στην Ουκρανία μέσω ευρωπαϊκών προμηθειών. Ενώ οι σκανδιναβικές χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο τάχθηκαν υπέρ, η Γαλλία αντιτάχθηκε, σε συμφωνία με τη μακροχρόνια στρατηγική του Μακρόν να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή παραγωγή όπλων και να μειωθεί η εξάρτηση από τις ΗΠΑ.
Οι γαλλογερμανικές διαφωνίες απειλούν επίσης να εκτροχιάσουν το ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης ενός μαχητικού αεροσκάφους νέας γενιάς, το οποίο αποσκοπεί στο να μειώσει την εξάρτηση από τα αμερικανικά F-35. Ο αξιωματούχος του Ελιζέ υποβάθμισε τη διαφωνία, λέγοντας ότι ο Μερτς και ο Μακρόν «θέλουν να προχωρήσουν».
Ωστόσο, οι βαθύτερες διαφορές εντοπίζονται στο εμπόριο. Ο Μερτς πιέζει για μια απλή και ταχεία εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ ώστε να τερματιστούν οι εμπορικοί δασμοί του Τραμπ, που πλήττουν ιδιαίτερα τη γερμανική βιομηχανία. Η Γαλλία, αντίθετα, ζητά μια πιο σκληρή προσέγγιση και καλύτερους όρους.
Παράλληλα, καθώς ο Μερτς επιδιώκει νέες εμπορικές συμφωνίες με άλλες περιοχές του κόσμου, το Βερολίνο αντιμετωπίζει γαλλική αντίσταση και στο θέμα της συμφωνίας ΕΕ–Mercosur με τις χώρες της Νότιας Αμερικής. Ο Μακρόν παραμένει διστακτικός, επιδιώκοντας να προστατεύσει τη μικρή αλλά πολιτικά ισχυρή κοινότητα Γάλλων αγροτών από την εισαγωγή νέου κρέατος.
Αμοιβαίες υποχωρήσεις για γεφύρωση του χάσματος
Ο μόνος τρόπος για να γεφυρωθούν οι διαφορές μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας είναι, σύμφωνα με τον Γερμανό βουλευτή Ρόλαντ Τάις, «οι Γερμανοί να πλησιάσουν περισσότερο τη γαλλική θέση στην άμυνα και η Γαλλία να πλησιάσει περισσότερο τη γερμανική θέση στο εμπόριο».
«Πίσω από κάθε γαλλική πρόταση για μεγαλύτερη ευρωπαϊκοποίηση της αμυντικής μας βιομηχανίας, η Γερμανία βλέπει πάντα έναν “Δούρειο Ίππο” για να προωθήσει η Γαλλία τα δικά της συμφέροντα — ειδικά όσον αφορά τη δική της αμυντική βιομηχανία. Πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή τη νοοτροπία», δήλωσε ο Τάις.
Την ίδια στιγμή, πρόσθεσε, «οι Γάλλοι πρέπει να κινηθούν στο θέμα του ελεύθερου εμπορίου. Όπως πρέπει να γίνουμε πιο ανεξάρτητοι από τις ΗΠΑ σε ζητήματα άμυνας, έτσι και [η Ευρώπη] πρέπει να γίνει πιο ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ στις εμπορικές σχέσεις».
Πιέζει ο χρόνος
Για να μπορέσουν να προωθήσουν την ανανέωση της γαλλογερμανικής συμμαχίας, τόσο ο Μακρόν όσο και ο Μερτς θα χρειαστεί να δυσαρεστήσουν βασικές εκλογικές τους βάσεις, σύμφωνα με ειδικούς.
«Ο καγκελάριος και ο πρόεδρος βρίσκονται σε δίλημμα», ανέφερε ο Γιάκομπ Ρος, ερευνητής ειδικευμένος στις γαλλογερμανικές σχέσεις στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (DGAP). «Πρέπει να θυσιάσουν πράγματα στην εσωτερική πολιτική για να κάνουν πρόοδο στην εξωτερική».
Αλλά η ευκαιρία για συμβιβασμό μπορεί σύντομα να χαθεί, καθώς και οι δύο ηγέτες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις στο εσωτερικό, κυρίως λόγω της ανόδου της άκρας δεξιάς.
Στη Γερμανία, το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που είναι πλέον η μεγαλύτερη αντιπολιτευτική δύναμη στο κοινοβούλιο, παρουσιάζει τον Μερτς ως ηγέτη που προτιμά τα διεθνή φόρουμ από το να ασχοληθεί με τα εγχώρια προβλήματα. Στη Γαλλία, το Εθνικό Συναγερμό (Rassemblement National) της Μαρίν Λεπέν προηγείται στις δημοσκοπήσεις με ποσοστό 36%, ξεπερνώντας κατά πολύ όλα τα υπόλοιπα κόμματα.
Ωστόσο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την πρόοδο στις γαλλογερμανικές σχέσεις ίσως είναι οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, που έχουν προγραμματιστεί για τον Απρίλιο του 2027. Ο Μακρόν δεν μπορεί να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα λόγω των συνταγματικών περιορισμών, και το πολιτικό τοπίο στη χώρα γίνεται όλο και πιο ασταθές.
«Υπάρχει απλώς μεγάλη πίεση χρόνου», δήλωσε ο Ρος. «Υπάρχει μόνο ένας χρόνος ακόμα, στον οποίο μπορούν λογικά να συνεργαστούν».
Μετά από αυτό, πρόσθεσε, «οι Γερμανοί μπορούν να ξεχάσουν την ιδέα μιας λειτουργικής και δραστήριας γαλλικής κυβέρνησης, γιατί θα έχουν εισέλθει πλήρως σε προεκλογική περίοδο».
Πηγή: POLITICO
