Η ΕΕ πρέπει να διατηρήσει την ετοιμότητά της για διαπραγματεύσεις με τον φιλορώσο Λίβυο στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ, προκειμένου να αποτρέψει τον Βλαντίμιρ Πούτιν από το να εργαλειοποιήσει περαιτέρω τη μετανάστευση, δήλωσε ο Επίτροπος Μετανάστευσης της ΕΕ, Μάγκνους Μπρούνερ, στο POLITICO.
«Το γεγονός ότι η Ρωσία αυξάνει την επιρροή της στη Λιβύη είναι ακριβώς αυτό που μας ανησυχεί, και γι’ αυτό πρέπει επίσης να εμπλακούμε με τη Λιβύη», είπε ο Μπρούνερ την Παρασκευή, στο περιθώριο συνόδου των Ευρωπαίων Υπουργών Εσωτερικών στις βαυαρικές Άλπεις. «Υπάρχει σίγουρα ο κίνδυνος η Ρωσία… να χρησιμοποιήσει τους μετανάστες και γενικά το μεταναστευτικό ως όπλο εναντίον της Ευρώπης. Αυτή η εργαλειοποίηση ήδη συντελείται, και φυσικά φοβόμαστε ότι η Ρωσία σκοπεύει να κάνει το ίδιο και μέσω της Λιβύης».
Οι δηλώσεις του Μπρούνερ έρχονται λίγες εβδομάδες μετά το περιστατικό στη Λιβύη όταν ο Χαφτάρ απέλασε τον Επίτροπο Μετανάστευσης από τη Βεγγάζη κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην περιοχή με υπουργούς από την Ιταλία, την Ελλάδα και τη Μάλτα, οι οποίοι επιδιώκουν να περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές από τη Βόρεια Αφρική προς τις χώρες τους.
Επανεξετάζονται τα ενδεχόμενα συνομιλίας μετά το φιάσκο στη Βεγγάζη
Η ΕΕ αντιμετωπίζει έντονα διλήμματα, καθώς προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη να ελέγξει τις μεταναστευτικές ροές και τον κίνδυνο να νομιμοποιήσει δυνάμεις που συνδέονται με τη Μόσχα.
Η Ευρώπη ετοιμάζεται να επαναπροσεγγίσει τον Χάφταρ, εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας για εργαλειοποίηση της μετανάστευσης από τη Ρωσία
Λίβυοι αξιωματούχοι είχαν χαρακτηρίσει τον Μάγκνους Μπρούνερ «ανεπιθύμητο πρόσωπο» (persona non grata), καθώς εκείνος και τα υπόλοιπα μέλη της ευρωπαϊκής διπλωματικής αντιπροσωπείας — φοβούμενοι ότι μια φωτογραφία μαζί με υπουργούς του Χάφταρ θα φαινόταν σαν αναγνώριση μιας μη αναγνωρισμένης από τη διεθνή κοινότητα κυβέρνησης — αρνήθηκαν να φωτογραφηθούν κατά τη διάρκεια της συνάντησης, σύμφωνα με ανασύνθεση του POLITICO βασισμένη σε συνομιλίες με αξιωματούχους.
Ωστόσο, τα σχόλια του Μπρούννερ δείχνουν πως η ΕΕ προτίθεται να επαναλάβει τις συνομιλίες με τον Χάφταρ, παρά τους ενδοιασμούς πολλών Ευρωπαίων ηγετών. Ο Χάφταρ ελέγχει τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό και διοικεί την ανατολική Λιβύη ως στρατιωτική δικτατορία, αυξάνοντας παράλληλα τη συνεργασία του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Στη Βεγγάζη, δεν γνωρίζαμε ποιοι ακριβώς κάθονταν απέναντί μας», δήλωσε ο Μπρούννερ. «Η διαδικασία δεν ήταν ξεκάθαρη. Και για αυτό, τελικά, οι συνομιλίες δεν προχώρησαν. Αλλά φυσικά είμαστε έτοιμοι να τις συνεχίσουμε ανά πάσα στιγμή. Κατά την άποψή μου, αυτό είναι επείγον».
Πρόσθεσε επίσης ότι «υπάρχουν ακόμη δίαυλοι επικοινωνίας σε τεχνικό επίπεδο που λειτουργούν πολύ καλά» μεταξύ της ΕΕ και αξιωματούχων που εκπροσωπούν τον Χάφταρ.
Αυξάνεται η ευρωπαϊκή ανησυχία
Η ανάγκη για επαναπροσέγγιση εντείνεται, καθώς η Ιταλία και η Ελλάδα εκπέμπουν σήμα κινδύνου λόγω της αυξανόμενης ροής αιτούντων άσυλο που φτάνουν με σκάφη από τη Λιβύη.
Παρόλο που οι παράτυπες διελεύσεις στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 20% το πρώτο εξάμηνο του 2025 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2024, οι αφίξεις μέσω της κεντρικής Μεσογείου — από χώρες της Βόρειας Αφρικής, κυρίως τη Λιβύη — αυξήθηκαν, καθιστώντας τη διαδρομή αυτή τη συχνότερα χρησιμοποιούμενη για είσοδο στην ΕΕ, με 39% όλων των παράτυπων αφίξεων.
Σε απάντηση στην αύξηση των αφίξεων από τη Λιβύη, η ελληνική κυβέρνηση ανέστειλε προσωρινά — για αρχική περίοδο τριών μηνών — την επεξεργασία αιτημάτων ασύλου από μετανάστες που φτάνουν δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική. Η απόφαση αυτή έχει προκαλέσει έντονη κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που κάνουν λόγο για παραβίαση των διεθνών υποχρεώσεων της Ελλάδας και της ΕΕ.
Όπλο του Πούτιν το μεταναστευτικό;
Στο επίκεντρο της ανησυχίας της ΕΕ βρίσκονται οι φόβοι ότι ο Πούτιν θα επιχειρήσει στη Λιβύη ό,τι έχει ήδη δοκιμάσει σε περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης — δηλαδή έναν υβριδικό πόλεμο που, σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ, περιλαμβάνει και την εργαλειοποίηση της μετανάστευσης.
Οι ευρωπαϊκές χώρες κατηγορούν το Μινσκ και τη Μόσχα ότι διευκόλυναν τις παράτυπες διελεύσεις αιτούντων άσυλο μέσω Πολωνίας και Λιθουανίας — μια τακτική που έχει στόχο να ασκήσει πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, να προκαλέσει πολιτικές διχόνοιες και να ενισχύσει κόμματα αντι-μεταναστευτικά και συχνά φιλικά προς τη Ρωσία.
Συνομιλίες ΕΕ – Χαφτάρ με το βλέμμα στη Μόσχα
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Μετανάστευσης δήλωσε ότι οι κίνδυνοι από την αυξανόμενη ρωσική επιρροή στη Λιβύη αφήνουν στην Ευρώπη ελάχιστα περιθώρια ελιγμών και την αναγκάζουν να συνομιλήσει με τον Χάφταρ, εξετάζοντας όλα τα ενδεχόμενα στο πλαίσιο της διπλωματίας της μετανάστευσης.
Αυτό, όπως εξήγησε, θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια συνδυαστική προσέγγιση, όπου οι συνομιλίες για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών θα συνδέονταν με αναπτυξιακή βοήθεια προς τη Λιβύη ή και με διευκολύνσεις στην έκδοση ευρωπαϊκών θεωρήσεων (visa) για Λίβυους πολίτες.
Η στρατηγική αυτή φανερώνει τη μετατόπιση της ΕΕ από μια πολιτική αποστασιοποίησης από τον Χάφταρ σε μια πραγματιστική, γεωπολιτικά αναγκαία προσέγγιση, λόγω των κινδύνων που συνεπάγεται η παρουσία της Ρωσίας σε μια χώρα-κλειδί της Βόρειας Αφρικής.
Την Τρίτη, οι Υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ αναμένεται να συζητήσουν πώς θα διαχειριστούν τη Λιβύη, στο πλαίσιο άτυπης συνόδου στην Κοπεγχάγη, στην οποία συμμετέχει και ο Επίτροπος Μετανάστευσης.
Η σύνοδος αυτή έρχεται λίγο μετά τη συνάντηση κορυφής για τη μετανάστευση στις 18 Ιουλίου, που πραγματοποιήθηκε στην Zugspitze, την υψηλότερη κορυφή της Γερμανίας. Εκεί, οι Υπουργοί Εσωτερικών αναζήτησαν κοινές θέσεις για αυστηρότερους ευρωπαϊκούς κανόνες μετανάστευσης, καταλήγοντας σε συναίνεση σε σειρά μέτρων, όπως:
- Η δημιουργία κέντρων επιστροφής για απορριφθέντες αιτούντες άσυλο εκτός ΕΕ
- Η διευκόλυνση απελάσεων προς τη Συρία και το Αφγανιστάν — παρά το γεγονός ότι πρόκειται για εμπόλεμες περιοχές
Η σύνοδος συνδιοργανώθηκε από τη Γερμανία και τη Γαλλία, ενώ συμμετείχαν και χώρες με σκληρές μεταναστευτικές πολιτικές, όπως η Πολωνία και η Δανία.
Η Λιβύη αποτελεί διαρκή πηγή ανησυχίας για την ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (UNHCR), πάνω από 600.000 εκτοπισμένοι άνθρωποι βρίσκονται στη χώρα. Η ΕΕ έχει παράσχει χρηματοδότηση στη Λιβυκή Ακτοφυλακή για να εμποδίζει τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη, παρά τις πολλαπλές καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το 2023, ο ΟΗΕ δημοσίευσε έκθεση στην οποία τεκμηριώνεται η διάπραξη εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας εις βάρος μεταναστών στη Λιβύη, με «συντριπτικά» στοιχεία για συστηματικά βασανιστήρια και σεξουαλική σκλαβιά.
Η χώρα παραμένει διαιρεμένη
Το δυτικό τμήμα, με πρωτεύουσα την Τρίπολη, ελέγχεται από την αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU).
Το ανατολικό μέρος βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Χαλίφα Χάφταρ, ο οποίος κυβερνά ως στρατιωτικός ηγέτης, με αυξανόμενη στήριξη από τη Μόσχα αλλά και επαφές με δυτικές πρωτεύουσες.
Σε τεντωμένο σχοινί ακροβατεί η ΕΕ
Η ΕΕ έχει μακρά ιστορία συνεργασίας με αυταρχικούς ηγέτες της Λιβύης στο πλαίσιο του ελέγχου των μεταναστευτικών ροών. Η πρακτική αυτή ξεκινά ήδη από την εποχή του Μουαμάρ Καντάφι, ο οποίος διατηρούσε ασταθή αλλά ουσιαστική συνεργασία με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μέχρι την ανατροπή και τον θάνατό του στην εξέγερση του 2011.
Η σημερινή πρόκληση για την ΕΕ είναι να ισορροπήσει μεταξύ γεωπολιτικής πραγματικότητας και ηθικών αξιών: από τη μία, η ανάγκη για αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων· από την άλλη, η κριτική για συνεργασία με ηγέτες που κατηγορούνται για εγκλήματα και αυταρχισμό.
Με πληροφορίες από POLITICO
