«Μαζί, με αλληλεγγύη, θα νικήσουμε τον ιμπεριαλισμό και τον νεοαποικιοκρατισμό για μια ελεύθερη, αξιοπρεπή και κυρίαρχη Αφρική». Αυτή τη φράση, που έγινε πανό στο Λονδίνο και σύνθημα στα τύμπανα της Τζαμάικα, την έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένας 37χρονος λοχαγός που, μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια, έχει αναδειχθεί στο πιο ανατρεπτικό πρόσωπο της σύγχρονης Αφρικής: ο Ιμπραήμ Τραορέ.
Στις αφρικανικές πλατείες τον αποκαλούν «απελευθερωτή». Στους δρόμους της Τζαμάικα χτυπούν τύμπανα στο όνομά του. Σε ρίκσο των φτωχών στο Ναϊρόμπι φιγουράρει το πρόσωπό του δίπλα σε αυτό του Τόμας Σανκάρα. Και στα social media, deepfakes με την Μπιγιονσέ και την Ριάνα χτίζουν τον μύθο του.
Τρία χρόνια πριν, ο Τραορέ ήταν απλώς ένας λοχαγός του στρατού της Μπουρκίνα Φάσο. Σήμερα, είναι ο πιο πολυσυζητημένος ηγέτης της αφρικανικής ηπείρου.
Ήρθε στην εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα τον Σεπτέμβριο του 2022. Δεν ανέτρεψε όμως πολιτική ηγεσία, αλλά μία αιματηρή χούντα, εκείνη του Νταμίμπα, με την υπόσχεση να αποκαταστήσει την ασφάλεια σε μια χώρα βαθύτατα πληγωμένη από τους τζιχαντιστές και τις εμφύλιες διαμάχες. Ίσως για αυτό δεν τον αποκαλούν δικτάτορα. Τουλάχιστον όχι ακόμη.
BREAKING: Burkina Faso has generated $18 BILLION from gold mines since Ibrahim Traore took office. pic.twitter.com/cYYWhI1SYj
— Jackson Hinkle (@jacksonhinklle) June 28, 2025
Ο νέος Σανκαρά;
Πολύ γρήγορα ο Τραορέ άρχισε να χτίζει κάτι μεγαλύτερο: ένα αφήγημα παναφρικανικού αναβρασμού, με αναφορές στη δεκαετία των επαναστάσεων, στις μορφές του Κβάμε Νκρούμαχ και του Τομά Σανκαρά – τον οποίο τιμά δημόσια, αντιγράφει στην ενδυμασία και παρουσιάζει ως πνευματικό του πατέρα.
Θυμίζει στους πολίτες πως εκείνος ήταν που μετονόμασε τη χώρα σε «Μπουρκίνα Φάσο» – «γη των εντίμων ανθρώπων» – και πως και σήμερα απαιτείται τιμιότητα, αυτάρκεια και εθνική αξιοπρέπεια.
❓ warm welcome https://t.co/FQs7dzcvnU
— dr.aa (@draa11387424) June 29, 2025
Τι έχει αλλάξει
Η απομάκρυνση των γαλλικών στρατευμάτων, η καταγγελία της Δύσης, η ρήξη με τις ΗΠΑ και η προσέγγιση της Μόσχας ήταν μόνο η αρχή. Η κυβέρνηση του Τραορέ έδωσε στην κρατική εταιρεία εξόρυξης συμμετοχή 15% σε κάθε νέο μεταλλευτικό έργο. Εθνικοποίησε ορυχεία. Ανέστειλε άδειες δυτικών εταιρειών.
Έδωσε στους αγρότες τρακτέρ και λιπάσματα, υποσχέθηκε εκπαίδευση και γη στους νέους. Έχτισε εργοστάσια, μεταξύ των οποίων το πρώτο κρατικό διυλιστήριο χρυσού στη χώρα. Ίδρυσε εθνικά αποθέματα χρυσού. Μίλησε για «επανάσταση».
Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό. Για εκατομμύρια Αφρικανούς, ο Τραορέ έγινε σύμβολο αντίστασης. Ένας ηγέτης νέας γενιάς, με ρητορική που συντονίζεται με τη συλλογική μνήμη της αποικιοκρατίας και του ρατσισμού.
«Σταματήστε να συμπεριφέρεστε σαν μαριονέτες που χορεύουν κάθε φορά που οι ιμπεριαλιστές τραβούν τα νήματα», είπε το 2023 από το βήμα συνεδρίου στη Ρωσία, όπου έτυχε θερμής υποδοχής από τον ίδιο τον Πούτιν.
The whole Putin welcomes the young lion of Africa Captain Ibrahim Traore pic.twitter.com/uHsDxGX8cX
— Fighter Rakgadi (@Rakgadi_EM) May 8, 2025
Burkina Faso will no longer order armored vehicles from abroad. From now on, the country will ensure the manufacturing of its own armor.
The President of Faso, Captain Ibrahim Traoré, says he is not afraid to fail, because only courage can build true sovereignty. He calls on… pic.twitter.com/DJV4EBUQzj
— African Hub (@AfricanHub_) June 20, 2025
Ο πολιτικός ήρωας και η σκληρή πραγματικότητα
Η ρητορική του έχει πέραση και στη διασπορά: Αφροαμερικανοί ράπερ τον αναφέρουν με δέος. Οι εκστρατείες συμπαράστασης από Αφρικανούς (και όχι μόνο) ανά τον κόσμο είναι αυθόρμητες και ενθουσιώδεις.
Τον αποκαλούν «μαύρο απελευθερωτή». Για τον Νιγηριανό αναλυτή Αμπιόντουν, είναι «το πρόσωπο του αντιιμπεριαλισμού». Για την ειδική του BBC, Μπέβερλι Οτσιένγκ, «είναι ο πολιτικός ήρωας μιας ολόκληρης γενιάς».
Όμως κάτω από τη λάμψη του φλογερού ηγέτη, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα. Η ασφάλεια στην οποία θα έδινε έμφαση επιδεινώθηκε δραματικά. Οι νεκροί από επιθέσεις τζιχαντιστών ξεπέρασαν τους 17.000 – τριπλάσιοι από τα προηγούμενα χρόνια. Ο στρατός του κατηγορείται για εξωδικαστικές εκτελέσεις, εκφοβισμό δημοσιογράφων, καταστολή κάθε διαφωνίας. Ακόμη και για αναγκαστική επιστράτευση κριτικών του καθεστώτος. Οι εκλογές αναβλήθηκαν μέχρι το 2029.
Ο ίδιος επιμένει: «Μόνο όταν η χώρα είναι ασφαλής, μπορεί να γίνουν εκλογές». Κι επιλέγει να επενδύσει σε μια νέα γεωπολιτική συμμαχία: με τη Μόσχα, αλλά χωρίς ρωσικά στρατεύματα – το 400μελές τάγμα που έφτασε πανηγυρικά πέρυσι, αποχώρησε άδοξα λίγους μήνες μετά. «Ο στρατός είναι ο εγγυητής της εθνικής κυριαρχίας», φέρεται να λέει σε συνεργάτες του.
«Πατρίδα ή θάνατος»
Η Δύση παρακολουθεί με δυσπιστία. Ο Αμερικανός στρατηγός Μάικλ Λάνγκλεϊ κατηγόρησε τον Τραορέ ότι χρησιμοποιεί τα αποθέματα χρυσού για τη συντήρηση του καθεστώτος. Ο Εμανουέλ Μακρόν τον χαρακτήρισε «μέλος μιας μπαρόκ συμμαχίας παναφρικανιστών και νεοϊμπεριαλιστών» – φωτογραφίζοντας Μόσχα και Πεκίνο.
Οι υποστηρικτές του Τραορέ απαντούν με μαζικές πορείες και λόγια σαν του μουσικού Οσίμπι Γιοχάν: «Ο Πάουελ είπε ψέματα, το Ιράκ καταστράφηκε. Ο Ομπάμα είπε ψέματα, ο Καντάφι δολοφονήθηκε. Αυτή τη φορά δεν θα μας αγγίξουν τα ψέματά τους».
Μπορεί να επιτύχει εκεί που απέτυχαν τόσοι άλλοι; Προς το παρόν, έχει ενώσει τρεις στρατιωτικές κυβερνήσεις – της Μπουρκίνα Φάσο, του Μάλι και του Νίγηρα – και έχει αποσχιστεί από την ECOWAS, επιβάλλοντας νέους δασμούς στις εισαγωγές.
Ο καθηγητής Κουέσι Άνιν εξηγεί πως ο Τραορέ αναβιώνει δύο εποχές: την εποχή της ανεξαρτησίας και την εποχή των στρατιωτικών σοσιαλιστών όπως ο Ρόουλινγκς. «Αν θέλει να αφήσει μια κληρονομιά», λέει ο αναλυτής Αίκινς στη WSJ, «πρέπει να χτίσει θεσμούς, όχι να προσωποποιήσει την εξουσία. Να φέρει ειρήνη και διακυβέρνηση – όχι φόβο και καταστολή». Προς το παρόν, όμως, ο κόσμος χειροκροτεί. Και ο ίδιος, φορώντας τον μπερέ του, φωνάζει: «Πατρίδα ή θάνατος. Θα νικήσουμε».
