Η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν περνά σε νέα φάση, καθώς η Τεχεράνη εξαπολύει αλλεπάλληλες ριπές πυραύλων και drones, προκαλώντας νεκρούς και καταστροφές στο εσωτερικό του Ισραήλ. Το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει συνέχεια — αλλά πού θα φτάσει αυτή.
Το πρωί του Σαββάτου, οι σειρήνες ήχησαν ξανά. Ο ουρανός πάνω από την Ιερουσαλήμ φωτίστηκε από τις εκρήξεις. Στο Τελ Αβίβ, πολίτες έτρεξαν για πολλοστή φορά σε καταφύγια, ανάμεσα σε πυκνούς καπνούς και τον ήχο των εκρήξεων. Σύμφωνα με τις ισραηλινές αρχές, έχουν καταγραφεί τουλάχιστον τρεις νεκροί και δεκάδες τραυματίες.
Το Ιράν απάντησε στη μαζική ισραηλινή επίθεση της Παρασκευής με πυραυλικές επιθέσεις. Αν και η πρώτη αναχαιτίστηκε πλήρως, η δεύτερη πέτυχε στόχους και προκάλεσε υλικές ζημιές και ανθρώπινες απώλειες.
Όπως σχολιάζει το BBC, «το Ιράν έδειξε ότι, παρά την αποδυνάμωσή του σε σχέση με ένα ή δύο χρόνια πριν, διατηρεί την ικανότητα να απαντήσει με σφοδρότητα στη δίχως προηγούμενο επίθεση του Ισραήλ».
Και τώρα τι; Το κρίσιμο ερώτημα για την Τεχεράνη
Η Τεχεράνη φαίνεται να έχει πάρει την απόφαση να μην περιοριστεί σε συμβολικές αντιδράσεις. Η κλιμάκωση είναι πραγματική. Το ερώτημα είναι για πόσο ακόμη μπορεί να συνεχίσει. Και ποιοι θα είναι οι επόμενοι στόχοι της.
Θα περιοριστεί στο να πλήξει το Ισραήλ ή θα διευρύνει το μέτωπο σε αμερικανικούς στόχους ή συμμάχους του Ισραήλ στον Περσικό Κόλπο; Σε κάθε περίπτωση, οι επιλογές της είναι λίγες — και όλες επικίνδυνες.
1. Εντατικοποίηση επιθέσεων κατά Ισραήλ
Το Ιράν μπορεί να συνεχίσει τις επιθέσεις με drones και βαλλιστικούς πυραύλους. Όμως το οπλοστάσιό του —ιδίως οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς— δεν αναπληρώνεται εύκολα.
Πολλά σημεία εκτόξευσης έχουν ήδη πληγεί. Η απώλεια του στρατηγού Χατζιζαντέχ (επικεφαλής του πυραυλικού προγράμματος των Φρουρών) δείχνει ότι η Ισλαμική Δημοκρατία χάνει κρίσιμα κομμάτια του αμυντικού της μηχανισμού.
Η συνέχιση των επιθέσεων έχει πολιτική αξία, αλλά μειούμενη στρατιωτική αποτελεσματικότητα.
2. Χτυπήματα σε αμερικανικούς στόχους
Το Ιράν σκέφτεται σοβαρά να πλήξει βάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ ή στον Κόλπο. Αυτό όμως θα κινδύνευε να φέρει άμεση αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή.
Και αν ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προσώρας αποφύγει να εμπλακεί ενεργά, όλα δείχνουν ότι ένα χτύπημα σε αμερικανικό προσωπικό θα σήμαινε αλλαγή γραμμής.
Το καθεστώς του Χαμενεΐ γνωρίζει ότι δεν θα άντεχε διμέτωπο πόλεμο με Ισραήλ και ΗΠΑ.
3. Στο στόχαστρο ο Κόλπος και τα Στενά του Ορμούζ
Εναλλακτικά, το Ιράν θα μπορούσε να επιδιώξει έμμεση πίεση στη Δύση, χτυπώντας κρίσιμες πετρελαϊκές υποδομές στη Σαουδική Αραβία ή στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπως έκανε το 2019 και το 2022. Ένα τέτοιο χτύπημα θα εκτίνασσε τις τιμές του πετρελαίου και θα προκαλούσε οικονομικό σοκ σε όλο τον πλανήτη.
Ακόμα πιο δραστικό — και επικίνδυνο — σενάριο θα ήταν το μερικό ή πλήρες κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, του θαλάσσιου διαδρόμου από όπου διέρχεται περίπου το 20% της παγκόσμιας πετρελαϊκής κυκλοφορίας. Το Ιράν έχει απειλήσει επανειλημμένα να το κάνει σε περιόδους έντασης, και διαθέτει τα μέσα για να παρεμποδίσει τη ναυσιπλοΐα, έστω προσωρινά.
Ωστόσο, αυτό θα ισοδυναμούσε με άμεση πρόκληση στρατιωτικής απάντησης από τις ΗΠΑ, που διατηρούν ισχυρή ναυτική παρουσία στην περιοχή. Επίσης, θα δηλητηρίαζε εκ νέου τις σχέσεις της Τεχεράνης με τις αραβικές μοναρχίες, οδηγώντας ίσως και σε στρατιωτική αντίδραση από τις ίδιες.
Το σενάριο αυτό μοιάζει με «λύση απελπισίας». Και είναι απολύτως εφιαλτικό για την παγκόσμια, αλλά και την ιρανική οικονομία. Θα εξοργίσει δε συμμάχους της Τεχεράνης, όπως η Κίνα. Αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί. Γιατί σε τέτοιες καταστάσεις κανείς δεν ποντάρει σε ορθολογικές αποφάσεις.
4. Επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων
Ο Τραμπ δηλώνει ότι έδωσε «ευκαιρίες» στο Ιράν να διαπραγματευτεί και πρόσθεσε ότι υπάρχει ακόμη λίγος χρόνος.
Ωστόσο, για τον Χαμενεΐ, η επιστροφή σε διάλογο αμέσως μετά από τέτοιο στραπάτσο θα ισοδυναμούσε με εθνική ταπείνωση. Οι σκληροπυρηνικοί ενισχύονται. Το JCPOA (πυρηνική συμφωνία του 2015) φαίνεται νεκρό.
5. Μακρόσυρτος πόλεμος
Η τελευταία επιλογή —ίσως και η πιο ρεαλιστική— είναι ο μακρόσυρτος, εξαντλητικός πόλεμος. Το Ιράν μπορεί να συνεχίσει να δέχεται πλήγματα, να απαντά με περιορισμένες επιθέσεις, και να επανεκκινήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Κι όλα αυτά μέσα σε ένα εύθραυστο εσωτερικό πλαίσιο, με κοινωνικές εντάσεις, κόπωση και αμφισβήτηση της ηγεσίας.
Όπως λέει χαρακτηριστικά ο διπλωμάτης Ράιαν Κρόκερ, «τα απολυταρχικά καθεστώτα μοιάζουν πανίσχυρα — μέχρι να μην είναι πια».
Η επόμενη μέρα: Μπορεί να πέσει το καθεστώς;
Το σενάριο της ανατροπής καθεστώτος από τα έξω παραμένει επισφαλές. Οι Ιρανοί έχουν δει τι συνέβη στη Λιβύη.
Ξέρουν πως το να εγκαταλείψεις το πυρηνικό σου πρόγραμμα, δεν σε σώζει απαραίτητα. Κι αν το καθεστώς πέσει, ποιος θα πάρει τη θέση του; Μπορεί να οδηγηθεί σε πραγματική δημοκρατία; Ή θα αναλάβουν την εξουσία οι Φρουροί της Επανάστασης;
Η Μέση Ανατολή μπαίνει σε αχαρτογράφητα νερά. Και το Ιράν —με την πλάτη στον τοίχο— πρέπει να αποφασίσει άμεσα προς τα πού θα πλεύσει για να μην πνιγεί.
Όλες οι εξελίξεις από το liveblog της Ναυτεμπορικής.
