Με τιμές αρχηγού κράτους και πολεμική συνοδεία F-15 κατέφθασε ο Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ, στην πρώτη επίσημη επίσκεψή του στο εξωτερικό από την έναρξη της δεύτερης θητείας του.
Είναι μια αποστολή με φιλόδοξο στόχο: να εξασφαλίσει επενδύσεις και συμφωνίες με τη Σαουδική Αραβία ύψους έως και 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Eίναι άλλωστε γνωστή η καλή σχέση του ή το “bromance” του, όπως σχολιάζουν αμερικανικά μέσα, με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS). Όμως οι αριθμοί λένε μια διαφορετική ιστορία – αυτή μιας οικονομίας που προσπαθεί να επιβιώσει από τις ίδιες της τις φιλοδοξίες, όπως εξηγεί σε εκτενές ρεπορτάζ του το Bloomberg.
Ο πρίγκιπας διάδοχος ηγείται ενός προγράμματος εκσυγχρονισμού και απεξάρτησης από το πετρέλαιο που εκτιμάται ότι θα κοστίσει πάνω από 2 τρισ. δολάρια. Σημαία του project είναι η υπερφιλόδοξη πόλη του μέλλοντος, Neom, η οποία, σύμφωνα με αμερικανικές εκτιμήσεις, μπορεί να ξεπεράσει τα $1,5 τρισ. σε κόστος — υπερδιπλάσιο από τον αρχικό προϋπολογισμό των $500 δισ. του 2017.
Το αραβικό βασίλειο έχει δεσμευτεί επίσης να φιλοξενήσει τρία παγκόσμια mega-events μέσα στην επόμενη δεκαετία: την World Expo 2030, το Μουντιάλ του 2034 και την Ασιατική Χειμερινή Ολυμπιάδα του 2029 (με τεχνητές πίστες σκι στην έρημο!). Το κόστος αυτών των σχεδίων, που δεν δημοσιοποιείται, εκτιμάται σε εκατοντάδες δισ. δολάρια.
Στο μεταξύ, η Σαουδική Αραβία μετατρέπεται από εξαγωγέα κεφαλαίων σε καθαρό εισαγωγέα, ακόμη και με τις τιμές του πετρελαίου γύρω στα $63 το βαρέλι. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει γυρίσει σε αρνητικό πρόσημο, ενώ ο κρατικός προϋπολογισμός μπαίνει ολοένα και πιο βαθιά στο κόκκινο.
Το στοίχημα Τραμπ και η αβεβαιότητα των αριθμών
Ο Τραμπ θέλει να εμφανίσει στη βάση του εντυπωσιακούς αριθμούς. Μέχρι στιγμής, το Ριάντ έχει δεσμευτεί για $600 δισ. σε επενδύσεις και εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ για την επόμενη τετραετία. Αλλά όπως επισημαίνουν αναλυτές, στόχος $1 τρισ. είναι εξαιρετικά απίθανος.
«Αυτό το νούμερο ισοδυναμεί σχεδόν με όλα τα περιουσιακά στοιχεία του σαουδαραβικού Public Investment Fund και με σχεδόν ένα ολόκληρο ΑΕΠ», λέει ο Τιμ Κάλεν, του Arab Gulf States Institute.
Ακόμη και αν ανακοινωθούν “εντυπωσιακά πακέτα”, μεγάλο μέρος των ποσών αυτών δεν θα καταλήξει στην αμερικανική οικονομία άμεσα – και ίσως ούτε ποτέ. Η κυβέρνηση θα επιχειρήσει, κατά την ανάλυση της Ρέιτσελ Ζίμπα από το Center for a New American Security, να «απλώσει» τις δεσμεύσεις σε μια δεκαετία, με συνδυασμό προθέσεων επένδυσης, προσυμφώνων και εμπορικών διευκολύνσεων, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα.
Η οικονομική πίεση στον MBS
Το Ριάντ δανείζεται με αυξανόμενους ρυθμούς: μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2025, η Σαουδική κυβέρνηση δανείστηκε περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της — ξεπερνώντας ακόμα και το 2020, όταν το πετρέλαιο είχε αρνητικές τιμές. Το συνολικό δημόσιο χρέος της χώρας αγγίζει τα $354 δισ., περίπου 30% του ΑΕΠ — ακόμα σχετικά χαμηλό με διεθνή κριτήρια.
Ωστόσο, οι εσωτερικές πιέσεις είναι αυξανόμενες. Το Bloomberg Economics εκτιμά ότι για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της, η Σαουδική Αραβία χρειάζεται τιμή $96/βαρέλι — και $113 εάν υπολογιστεί η εγχώρια επενδυτική δραστηριότητα του PIF.
Η κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να παγώνει ή να καθυστερεί επενδύσεις στο εσωτερικό ώστε να εξασφαλίσει ρευστότητα για τις διεθνείς της δεσμεύσεις — και κυρίως για να “πιάσει” τους στόχους της επίσκεψης Τραμπ.
Το σαουδαραβικό «δώρο» στον Τραμπ και η πολιτική ανταπόδοση
Ο MBS έχει ήδη βοηθήσει τον Τραμπ, αυξάνοντας την παραγωγή πετρελαίου ώστε να ρίξει τις τιμές στα πρατήρια των ΗΠΑ – σε πλήρη αντίθεση με το αποτέλεσμα της επίσκεψης Μπάιντεν το 2022, που έφυγε με άδεια χέρια.
Όμως αυτή η «πολιτική συναλλαγή» δεν επαρκεί. Η σαουδαραβική επιχειρηματική κοινότητα φέρεται να έχει δεχθεί οδηγίες από υπουργεία να συντάξει λίστες με εμπορικά σχέδια και συμβάσεις με αμερικανικές εταιρείες. Πολλά μεγάλα έργα του Vision 2030 ενδέχεται να ανατεθούν σε αμερικανικές εταιρείες, τουλάχιστον σε πρώτο στάδιο.
Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: να παρουσιαστούν επενδύσεις και αριθμοί που θα ενισχύσουν τη ρητορική Τραμπ περί εμπορικού πλεονεκτήματος και αναγέννησης της αμερικανικής βιομηχανίας μέσα από τις παγκόσμιες συμφωνίες του.
Η πραγματικότητα πίσω από τις κάμερες
Αν και αναμένονται συμφωνίες σε τομείς όπως ενέργεια, τεχνητή νοημοσύνη, τουρισμός και χρηματοοικονομικά, οι περισσότεροι αναλυτές βλέπουν συμβολικές κινήσεις χωρίς ουσιαστικό βάθος. Η πολιτική σχέση Ριάντ–Ουάσιγκτον φαίνεται να παραμένει περισσότερο μία σχέση αμοιβαίου συμφέροντος και εντυπώσεων, παρά μιας στρατηγικής επανεκκίνησης με διαρθρωτική βάση.
«Ο Τραμπ θέλει τον τίτλο, ο MBS θέλει την ευελιξία. Και οι δυο θα δώσουν αυτό που μπορεί να προσφέρει ο καθένας — αλλά ο λογαριασμός θα μείνει ανοιχτός για μετά», λέει χαρακτηριστικά Σαουδάραβας οικονομολόγος στο Bloomberg.
