Η άλλοτε στενότατη σχέση του Ισραηλινού πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο φαίνεται να καταρρέει με θεαματικό τρόπο.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αγνοεί επιδεικτικά τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, δεν περιλαμβάνει το Ισραήλ στην περιοδεία του στη Μέση Ανατολή, συνομιλεί απευθείας με τη Χαμάς και τους Ιρανούς και πιέζει για κατάπαυση πυρός χωρίς να ζητά τη συναίνεση της Ιερουσαλήμ. Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Μέσα σε λίγους μήνες ο Νετανιάχου πέρασε από τη θριαμβευτική υποδοχή στον Λευκό Οίκο στη σιωπηλή αποξένωση. Ο Αμερικανός πρόεδρος, στην πρώτη του περιοδεία στη Μέση Ανατολή από τότε που ανέλαβε τη δεύτερη θητεία του, θα επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – αλλά όχι το Ισραήλ.
Όχι άλλη λευκή επιταγή
Για πολλούς αναλυτές, η απουσία της Ιερουσαλήμ από το πρόγραμμα δεν είναι μια απλή διπλωματική λεπτομέρεια. Είναι η πιο ηχηρή ένδειξη ότι ο Τραμπ έχει αποφασίσει να εγκαταλείψει την πολιτική των λευκών επιταγών απέναντι στο Ισραήλ. Κι αυτό έρχεται τη στιγμή που το Τελ Αβίβ κλιμακώνει τη στρατιωτική του επίθεση στη Γάζα, αδιαφορώντας για τις διεθνείς εκκλήσεις περί εκεχειρίας.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: χωρίς αποτελέσματα, δεν υπάρχει στάση στο Ισραήλ. «Θα πάμε κάποια στιγμή, αλλά όχι τώρα», δήλωσε ο Τραμπ, εξηγώντας πως δεν έχει να επιδείξει καμία «νίκη» που να δικαιολογεί επίσκεψη – ούτε κατάπαυση πυρός, ούτε σχέδιο για ανθρωπιστική βοήθεια, ούτε νέα συμφωνία. Και, πράγματι, όλα αυτά τα διαπραγματεύεται ο Τραμπ… χωρίς το Ισραήλ.
Η απελευθέρωση του Αμερικανοϊσραηλινού στρατιώτη Ίνταν Αλεξάντερ από τη Χαμάς, χωρίς αντάλλαγμα και χωρίς την εμπλοκή της ισραηλινής κυβέρνησης, ήταν το πιο ηχηρό χτύπημα. Ο Νετανιάχου αρχικά έσπευσε να καρπωθεί την επιτυχία, λέγοντας ότι οφείλεται στην ισραηλινή στρατιωτική πίεση. Ωστόσο στη συνέχεια αναγνώρισε ότι ήταν αποτέλεσμα και της αμερικανικής διπλωματίας. Και πράγματι την είχε διαπραγματευτεί η ομάδα του Τραμπ με τη Χαμάς, μέσω Κατάρ και Αιγύπτου.
«Το Ισραήλ παρατείνει τον πόλεμο»
Το Ισραήλ μοιάζει πια περισσότερο παρατηρητής παρά εταίρος. Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, σε συνάντησή του με οικογένειες ομήρων, δεν μάσησε τα λόγια του: «ΗΠΑ και Ισραήλ δεν συμφωνούν. Εμείς θέλουμε να τελειώσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν οι όμηροι. Το Ισραήλ τον παρατείνει».
Την ίδια στιγμή, ο Τραμπ δείχνει διατεθειμένος να προχωρήσει σε νέο συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Δημόσιες δηλώσεις του αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιτραπεί περιορισμένος εμπλουτισμός ουρανίου για ειρηνικούς σκοπούς – κόκκινη γραμμή για το Ισραήλ.
Ο σύμβουλος του Νετανιάχου, Ρον Ντέρμερ, προσπάθησε να αποσπάσει δεσμεύσεις από τον Λευκό Οίκο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Ακόμα και στο ζήτημα των Χούθι στην Υεμένη, ο Τραμπ έκλεισε συμφωνία για κατάπαυση πυρός παρακάμπτοντας πλήρως το Ισραήλ, αν και οι Χούθι μόλις είχαν πλήξει με πυραύλους το αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν.
Ο Τραμπ πηγαίνει όπου υπάρχει όφελος
Αυτό που άλλοτε παρουσιαζόταν ως «ειδική σχέση» μοιάζει τώρα με μονόλογο. Ο Τραμπ, όπως εξηγεί σε δηλώσεις του στον Guardian και το CNN ο πρώην διπλωμάτης Άλον Πίνκας, «δεν είναι εναντίον του Ισραήλ – απλώς δεν τον νοιάζει». Αν δεν υπάρχει όφελος για τον ίδιο, είτε πολιτικό είτε οικονομικό, δεν πρόκειται να κινητοποιηθεί. Κι αυτή τη στιγμή, τα Εμιράτα, οι Σαουδάραβες και το Κατάρ έχουν να προσφέρουν πολλά περισσότερα σε χρήμα, όπλα και θεάματα από τον Νετανιάχου.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν το ρήγμα μπορεί να αποκατασταθεί. Ο Νετανιάχου γνωρίζει ότι δεν έχει την πολυτέλεια να συγκρουστεί ανοιχτά με έναν πρόεδρο που λατρεύεται από το δικό του ισραηλινό ακροατήριο. Όμως όσο η Ουάσιγκτον κινείται αυτόνομα, όσο οι συμφωνίες υπογράφονται πίσω από την πλάτη του Ισραήλ και όσο ο Τραμπ προχωρά με το δικό του σχέδιο για ειρήνη και ανοικοδόμηση της Γάζας –μια «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής», όπως λέει–, το ερώτημα μετατρέπεται σε δίλημμα:
Θα ρισκάρει ο Νετανιάχου τη συνοχή της κυβέρνησής του για να κλείσει την πληγή με τις ΗΠΑ; Ή θα συνεχίσει να απομονώνεται διεθνώς, κρατώντας τη γραμμή της σύγκρουσης;
Για την ώρα, ο Τραμπ προχωρά μπροστά. Και ο Νετανιάχου μένει με το βλέμμα στραμμένο στην πλάτη του.
