Καθώς το κονκλάβιο πλησιάζει και οι 180 καρδινάλιοι ετοιμάζονται να εκλέξουν τον επόμενο ηγέτη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, το Βατικανό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μάχης εξουσίας, ιδεολογίας και ιστορικών συμβολισμών.
Όμως πίσω από τις κλειστές πόρτες των συνεδριάσεων, δεν παίζεται μόνο το «ποιος», αλλά και το «πώς». Το πρόσωπο που θα εκλεγεί και το όνομα που αυτό θα επιλέξει θα μας πει πολλά για το μέλλον της Καθολικής Εκκλησίας.
Το κονκλάβιο των αντιθέσεων
Από τις 21 Απριλίου, οπότε και ανακοινώθηκε ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου, μια αργόσυρτη αλλά φορτισμένη διαδικασία ξεδιπλώνεται μέσα στους τοίχους του Βατικανού. Περίπου 180 καρδινάλιοι συγκεντρώνονται καθημερινά σε μια αίθουσα συναθροίσεων για τις λεγόμενες γενικές συνελεύσεις — ένα στάδιο παρασκηνιακής διαβούλευσης, πριν το κονκλάβιο της 7ης Μαΐου.
Οι συζητήσεις, σύμφωνα με το Politico, είναι γεμάτες κοσμιότητες και δημόσιο σεβασμό προς τον εκλιπόντα ποντίφικα, αλλά πίσω από τα λόγια κρύβονται εντάσεις: η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι διχασμένη.
Από τη μία, οι πιο συντηρητικοί ιεράρχες, που θεωρούν τον Φραγκίσκο υπερβολικά φιλικά «προοδευτικό» σε ζητήματα όπως οι ευλογίες σε ομόφυλα ζευγάρια και η ο ρόλος των λαϊκών και των γυναικών στην Εκκλησία. Από την άλλη, οι υποστηρικτές του οράματός του για μια Καθολική Εκκλησία πιο ανοιχτή και παγκόσμια.
Η μάχη για τη Ρώμη (και εκτός αυτής)
Κατά τη διάρκεια της 12ετούς θητείας του, ο Φραγκίσκος αναδιαμόρφωσε το γεωγραφικό κέντρο βάρους της Εκκλησίας. Διόρισε 50 εκλέκτορες – καρδινάλιους από περιοχές εκτός της Ευρώπης: Καραϊβική, Ινδονησία, Αφρική. Παρέκαμψε παραδοσιακά ισχυρές έδρες και εκτός Ευρώπης, όπως το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο και έφερε στο προσκήνιο φωνές από τον Παγκόσμιο Νότο.
Όμως, η αποκέντρωση δεν ήταν μόνο γεωγραφική. Με τη σύγκληση των συνοδών για ευαίσθητα κοινωνικά και θεολογικά ζητήματα, αποδυνάμωσε το παραδοσιακό κέντρο εξουσίας: την Κουρία, τη γραφειοκρατία του Βατικανού. Αυτή ακριβώς η μετατόπιση είναι τώρα στο επίκεντρο της μάχης για τη διαδοχή του.
Το τέλος της Ευρώπης ή η επιστροφή της;
Ένα κεντρικό ερώτημα πλανάται πάνω από το κονκλάβιο: θα ξαναγίνει Ιταλός ο Πάπας, μετά από 47 χρόνια «εξορίας» ή θα δούμε έναν Ασιάτη, που θα σηματοδοτεί τη μετατόπιση του κέντρου βάρους του Χριστιανισμού στην ασιατική ήπειρο;
Οι Ιταλοί καρδινάλιοι και τα κέντρα εξουσίας της Κουρίας φαίνεται να το επιδιώκουν, βλέποντας στο πρόσωπο του Παρολίν μια ευκαιρία “επιστροφής”. Όμως, ο υπόλοιπος κόσμος ίσως επιλέξει να συνεχίσει στον δρόμο της διεθνούς εκπροσώπησης που χάραξε ο Φραγκίσκος.
Το όνομα που κυριαρχεί στις παρασκηνιακές συζητήσεις είναι του Ιταλού Πιέτρο Παρολίν, υπουργού Εξωτερικών του Βατικανού και στενού συνεργάτη του Φραγκίσκου. Διπλωμάτης, χαμηλών τόνων, αλλά με ισχυρό παρασκήνιο, ο Παρολίν θεωρείται “ασφαλής” επιλογή για τους ιεράρχες που θέλουν να αναχαιτίσουν τις μεταρρυθμίσεις χωρίς να προκαλέσουν ανοικτό ρήγμα.
Οι επικριτές του τον κατηγορούν ως υπερβολικά συνδεδεμένο με τον Φραγκίσκο, ενώ οι πιο παραδοσιακοί θυμίζουν τις αμφιλεγόμενες συμφωνίες του με την Κίνα και την εμπλοκή του σε σκάνδαλο ακινήτων.
Παρ’ όλα αυτά, για πολλούς εντός του Βατικανού, ο Παρολίν εκπροσωπεί τη συνέχεια της “ρωμαϊκής πρωτοκαθεδρίας” — την πεποίθηση ότι η Εκκλησία πρέπει να κυβερνάται από το κέντρο της, κι όχι από τις παρυφές της παγκόσμιας κοινότητας.
Πολύ δυνατά στο προσκήνιο είναι και το όνομα του Λουίς Αντόνιο Τάγκλε από τις Φιλιππίνες. Στενός συνεργάτης του Φραγκίσκου, θεωρείται εκφραστής της «ανοιχτής» θεολογίας του.
Υποστήριξε τη συμπερίληψη ατόμων σε μη παραδοσιακές μορφές ένωσης και φέρεται να πιστεύει πως η ηθική δεν είναι πάντα απόλυτη. Αν και είχε προβλήματα όταν ηγήθηκε της Caritas Internationalis, παραμένει ισχυρός λόγω της ασιατικής του προέλευσης — η Ασία αποτελεί σήμερα την πιο δυναμική καθολική ήπειρο.
Όταν το όνομα είναι μήνυμα
Αλλά ακόμη κι αν ο νέος Πάπας καταφέρει να συγκεντρώσει τις απαραίτητες ψήφους, μια από τις πρώτες και πιο αποκαλυπτικές πράξεις του θα είναι η επιλογή του νέου του ονόματος.
Όπως εξηγεί το CNN, η παράδοση ξεκινά από τον 6ο αιώνα, όταν ο Πάπας Ιωάννης Β΄ απαρνήθηκε το παγανιστικό όνομα Mercurius.
Από τότε, σχεδόν κάθε Πάπας υιοθετεί νέο όνομα, συχνά εμπνευσμένο από προηγούμενους ποντίφικες ή αγίους που ενσάρκωναν τις αξίες που επιθυμεί να προβάλλει. Ο Φραγκίσκος τίμησε τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, υπέρμαχο της ειρήνης και της φτώχειας.
Ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ συνέδεσε το όνομά του με τον Αγιο Βενέδικτο, προστάτη της Ευρώπης, και με τον Πάπα Βενέδικτο ΙΕ΄, που διαδραμάτισε ειρηνευτικό ρόλο στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα «απαγορευμένα» και τα πιο δημοφιλή
Κανένας Πάπας δεν έχει πάρει το όνομα Πέτρος από σεβασμό στον πρώτο Απόστολο και θεμέλιο της Εκκλησίας.
Υπάρχει μάλιστα και προφητεία που λέει ότι ο Πέτρος Β΄ θα είναι ο τελευταίος Πάπας στην ιστορία. Άλλα “αμφιλεγόμενα” ονόματα είναι το Ουρβανός, που συνδέεται με τη δίκη του Γαλιλαίου, και το Πίος, που προκαλεί συζητήσεις για τη στάση της Εκκλησίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αν ο επόμενος Πάπας θελήσει να συνεχίσει στον δρόμο των μεταρρυθμίσεων, ονόματα όπως Λέων (από τον Λέοντα ΙΓ΄, υπέρμαχο της κοινωνικής δικαιοσύνης) ή Αθώος (που παραπέμπει στην πάταξη της διαφθοράς) μπορεί να επιστρατευτούν.
Εάν η εκλογή προέλθει από την Αφρική ή τη Λατινική Αμερική, δεν αποκλείεται να δούμε ιστορικά ονόματα όπως Γελάσιος, Μιλτιάδης ή Βίκτωρ.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, το όνομα του επόμενου Πάπα δεν θα είναι απλώς μια λέξη. Θα είναι πολιτική δήλωση. Ιδεολογική τοποθέτηση. Ιστορική απόφαση. Και ίσως, προφητεία.
